И. Искандеров атындағы орта мектебінің химия пәні мұғалімі: Дараев Азамат

«Азот» тобының сұрақтары

• Фосфордың ашылу тарихы
• Қазақстандағы фосфор өндіру саласы
• Фосфордың периодтық жүйедегі орны
• Табиғата таралуы

• Аллотропиялық түрөзгерістері
• Физикалық және химиялық қасиеттері
• Фосфор қышқылы
• Фосфордың қолданылуы

• «Күкірт» тобының сұрақтары

Фосфор аталу тарихы

• Мен жарық беруші элемент
• Сірінкені жағамын мен оп-оңай
• Астында судың мені жақса егер,
• Қышқылға айналады оксидім менің

• V

Периодтық жүйедегі орны

• ?

• 3 период
• V топ
• Негізгі топ
• топшасы (А)

• Р +15 )2)8)5

• +3, +5, -3

АЛЛОТРОПИЯЛЫҚ ТҮРӨЗГЕРІСТЕРІ

• Р

• АҚ

• ҚЫЗЫЛ

• ҚАРА

АҚ ФОСФОР

• P4 молекуласы тетраэдр пішінді. Оңай балқиды t(б)=44,1оС, t(қайн)=275оС, жұмсақ, түссіз аморфты зат. Тек күкірткөміртекте ғана ериді. Улы, ауада тез тұтанады, қаранғыда жарық шығарады. Су астында сақтайды.

• Ақ фосфор тұрақсыз түрі.

ҚЫЗЫЛ ФОСФОР

• Қызыл фосфордың бірнеше түрі белгілі. Олардың құрылымы дұрыс дәлелденбеген. Кристал торлары полимерлі атомдық заттар. Балқу температурасы
• 585-600оС, түсі қара қоңырдан қызыл болады. Улы емес.

Қара фосфор

• Қара фосфордың кристалдық торы атомдық. Графитке ұқсас, жартылай өткізгіш болып табылады. Улы емес.

• Қара фосфор өте сирек кездеседі.

• Химиялық қасиеті

• тотықтырғыш

• тотықсыздандырғыш

• Р

• +Н2

• +СІ2

• +Са

• +О2

• +Zn

• +KClO3

• PH3

• Ca3P2

• Zn3P2

• P2O5

• PCl3

• PCl5

• P2O5 +KCl

• Алынуы

• Жер бетінде
• Фосфат- Ca3(PO4)2
• Апатит- Ca3(PO4)2 *CaF2
• Адам организмінде
• Сүйекте –600г
• Жүйкеде-5г
• Жануарларда
• Сүт, ми
• Өсімдіктерде
• Дәнінде

• Таралуы

• Фосфатқа құм мен
• кокс қосып қыздыру
• Ca3(PO4)2+C+SiO2=
• P4 +CaSiO3 + CO2

• Кендері
• Жамбыл обл Қаратау
• Ақтөбе обл Шиелісай
• Зауыттары
• Ақтөбе, Тараз, Шымкент

• Қоры

• Биологиялық рөлі

• Қолданылуы

• Сүйекке беріктілік береді
• Зат алмасуды реттейді

• Зиянкес кемірушілермен күресуде Zn3P2
• Шырпы (қызыл) өндірісінде
• Пиротехникада
• Фосфор қышқылын өндіуде
• Дәрі-дәрмек өндірісінде
• Тыңайтқыштар алуда

қару

• Фосфорды соғыс кезінде өртегіш бомба ретінде қолданды, фосфор жақсы жанатындықтан, дұшпаннан жасырыну үшін ақ түтіннен шымылдық жасап пайдаланды.

АҚШ әскері

• АҚШ әскері
• фосфор бомбасын
• Иракта қолданды

Сіріңкелер

• Сіріңке жасауда қызыл фосфор қолданылады

• Сергіту сәті

• Сандарды сөйлетейік

• 15

• 31

• 1669

• 5

• 56

• 3

• 600

• Эстафеталық ойын “Сәйкесін тап”

• Эстафеталық ойын “Сәйкесін тап”

• Реакцияны аяқта

• P + ….= P2O5
• Ca + P = ….
• … + P = Zn3P2
• Ca3 (PO4) 2+ ..... = Ca(H2PO4) 2

• Бекіту

• Тест орындау
• 1.Фосфордың периодтық жүйедегі орны қандай?
• А)2период, ІІІ топ Ә)3период, Vтоп Б)5период, V топ
• 2.Фосфордың электрондық формуласы?
• А)2s22p3 Ә)3s23p3 Б)2s22p5
• 3.Қауіпті, улы! Қараңғыда жарық шығарады.Қай фосфор туралы айтылған?
• А)ақ Ә)қара Б)қызыл
• 4.Қай қосылыста фосфордың тотығу дәрежесі -3-ті көрсетеді?
• А)P2O5 Ә) PH3 Б)H3PO4
• 5.Фосфорды алғаш анықтаған кім?
• А)1772ж Резерфорд Ә)1669ж Бранд Б)1807ж Дэви

• Тест жауаптары

• 1.Фосфордың периодтық жүйедегі орны қандай?
• А)2период, ІІІ топ Ә)3период, Vтоп Б)5период, V топ
• 2.Фосфордың электрондық формуласы?
• А)2s22p3 Ә)3s23p3 Б)2s22p5
• 3.Қауіпті, улы! Қараңғыда жарық шығарады.Қай фосфор туралы айтылған?
• А)ақ Ә)қара Б)қызыл
• 4.Қай қосылыста фосфордың тотығу дәрежесі -3-ті көрсетеді?
• А)P2O5 Ә) PH3 Б)H3PO4
• 5.Фосфорды алғаш анықтаған кім?
• А)1772ж Резерфорд Ә)1669ж Бранд Б)1807ж Дэви

• Үйге тапсырма

• §18 оқу,қайталау
• №5 тапсырма бойынша қосымша мағлұматтар іздеп келу
• №6-8 тапсырмалар
• Бағалау

• Тыңдағандарыңызға

• рахмет