I тарау. Ежелгі қазақстан § Қазақстан тас дәуірінде
жүктеу/скачать 4,07 Mb.
|
Қазақстан тарихы пәнінен лекциялар жиынтығы (5 - 11 сынып)
- Бұл бет үшін навигация:
- Адам дамуының сатылары: 1.
- Мезолит
- мустьер дәуірі
- Тастағы аң бейнесі б) Кейінгі палеолит
| Жасақтаған: тарих пәнінің мұғалімі Баймағамбетов Ерлан Русланұлы (87012342331) I ТАРАУ. ЕЖЕЛГІ ҚАЗАҚСТАН § 1. Қазақстан тас дәуірінде Тас дәуірі адамзат тарихындағы маңызды кезеңдерінің бірі. Бұл кезеңде адамның, оның мүсін-кейпі мен мінез-құлқы күн көріс тіршілігі қалыптасты. Тас дәуірі осыдан 2,5 млн. жыл бұрын басталып, б.з.д. 3 мыңжылдықта аяқталды. Ғылыми зерттеулерге қарағанда адам баласы осыдан 2 миллион жыл бұрын пайда болған. Бұл деректі археология ғылымы дәлелдеген. Археология-тарихи ескерткіштерді зерттейтін ғылым. Ең алғашқы адамның сүйегі Шығыс Африкада (Кения жерінің Олдувай шатқалы) табылды. Адам дамуының сатылары: 1. «Епті адам» табылған жері - Африка (Кения жеріндегі Олдувай шатқалы) - 1 млн.750 мың жыл бұрын өмір сүрген. 2. «Тік жүретін адам» 1 млн жыл бұрын өмір сүрген: а) питекантроп: табылған жері - Ява аралы (1891 жыл), Индонезия ә) синантроп: табылған жері-Қытайдағы Чжо-коу-дянь үңгірі (1927 жыл). 3. «Неандертал адамы» табылған жері - Германиядағы Неандертал өңірі. Өзбекстанның солтүстік өңіріндегі Тесіктас үңгірі (1938 жыл). 4. «Кроманьон адамы» - Франциядағы Кро-Маньон үңгірінен табылған. Адам баласының ең алғашқы еңбек құралдары тастан жасалған және бұл кезең ұзақ уақытқа созылған. Осыған байланысты алғашқы тарихи кезең - тас дәуірідеп аталған. Тас дәуірі мынадай 3 кезеңге бөлінеді: 1. Палеолит - ежелгі тас дәуірі (б.з.б. 2,5 млн. жылдан – 12 мың жылдыққа дейін). а) Ерте палеолит (б.з.б. 2 млн. - 140 мың жж.); ә) Орта палеолит (б.з.б. 140 - 40 мың жж.); б) Кейінгі палеолит (б.з.б. 40 - 12 мың жж.); 2. Мезолит - орта тас дәуірі (12-5 мың жж.) 3. Неолит - жаңа тас дәуірі (5-3 мың жж.) Палеолит дәуірі Алғашқы адамдардың тұрмыс-тіршілігі а) Ерте палеолит(б.з.д. 2 млн - 140 мыңжылдықтар). Ерте тас дәуірінде - адамдар тастан еңбек құралдарын жасап, аң аулап, терімшілікпен айналысты. Климат жылы және құрғақ болды. Сол кезде Қазақстан жерін мекендеген жануарлар: өзен көлдердің жағасында пілдер, мамонттар, бизондар, қарақұйрықтар, бөкендер, құландар, жылқылар, түйелер, таулы жерлерде аюлар, бұғылар, маралдар, тау ешкілер т.с.с. Қазақстан жеріндегі ежелгі адамның іздері ерте палеолит дәуіріндегі б.з.д. 800-140 мыңжылдықтарға сәйкес келеді. Алғашқы адамдар Қаратау (Жамбыл және Оңтүстік Қазақстан облыстары) жотасы мен Қарасу (Оңтүстік Қазақстан обл. Алғабас ауд.) тұрағында мекендеген. Ең көне тас құралдар Оңтүстік Қазақстаннан табылды. 1958 жылы Оңтүстік Қазақстанда тас ғасыры адамының тұрақтарын тапқан археолог ғалым Х.Алпысбаев болатын. Ерте палеолитке Шабақты, Бөріқазған тұрақтары жатады. Алғашқы адамдардың баспанасы тау үңгірлері, үңгіме қуыстар, тау шатқалдары т.б. Адамдар табиғаттың қаталдығына қарсы тұру үшін, бірігіп аң аулап тіршілік етті топтасып өмір сүрді. Олар пайдаланған тас құралдар мыналар: кварцит, обсидан, тақтас, шақпақ тас. Алғашқы адамдардың баспанасы ә)Орта палеолит (б.з.д. 140-40 мыңжылдықтар).Орта палеолит дәуірі мустьер дәуірі деп аталды. Бұл дәуір ертедегі адамның одан әрі өсіп-дамуымен, мәдени дамуының жаңа кезеңге көтерілуімен ерекшеленеді. Орта палеолит дәуірінің адамдары неандерталдықтар деп аталды.Неандерталь адамының антропологиялық келбеті: мойыны қысқа келеді, тістері ірі болады, сөйлеу қаблеті толық қалыптаспаған. Негізгі кәсібі: аң аулау, терімшілік. Аңды қауым болып топтасып аулаған. Басты ерекшеліктерінің бірі-шақпақ тастан от шығаруды үйренді. Тас өңдеу әдісі жетілді. Еңбек құралдары, негізінен, нуклеустан жасалды. Бұл кезеңнің археологиялық ескерткіштері Оңтүстік Қазақстанның Топалы шатқалы мен Қызылрысбек тұрағынан табылған. Сондай-ақ, орта палеолитке Уәлиханов атындағы тұрақ жатады. Орта палеолитте діни наным-сенім қалыптаса бастады. Мәселен өлікті жерлегенде бір қырына жатқызып, аяғын бүгіп жерлеген. Климат суытып, тауларды мұз басты. Осы кезеңде Қазақстанда ауа райының суытуы өте ұзаққа созылған. Жылылықты жақсы көретін жануарлар қырыла бастады. Тастағы аң бейнесі б) Кейінгі палеолит (б.з.д. 40-12 мыңжылдықтар).Бұл дәуірде адам баласы дамуындағы тағы бір жаңа кезең басталып, қазіргі адамға ұқсас адамдар қалыптасты. Бұл адамдарды «саналы адамдар» немесе «кроманьон» адамдары деп атайды. Бұл адамдардың антропологиялық белгілері: бастары сопақша, маңдайлары жазық, бойлары ұзын, денесін тік ұстап жүретін болған. Негізгі кәсібі: аң аулау, терімшілік. Аулайтын аңдары: бұғы, марал, жылқы, мамонт. Теретін жеміс-жидектері: жабайы алма, алмұрт, сәбіз, саңырауқұлақ, жаңғақ т.б. Бұл дәуірде адамдардың топтасып өмір сүру нәтижесінде рулық қауым қалыптасты. Адамдар тау үңгірлерін, қуыстарды баспана қылған. Өнер мен діни наным-сенім дамыды. Сол дәуірде үңгір қабырғаларына жылқы бейнесі, аң аулау сәттері көп бейнеленген. Бұл дәуір адамдарының бұрынғылардан бір ерекшелігі рухани жағынан әжептәуір жоғары болды. Үңгір қабырғаларына салынған суреттер осылай дейді. Сонымен қатар, кейінгі палеолитте еңбек құралдарының 20 шақты түрі болған. Кейінгі палеолит адамдары Қазақстанның барлық аумағынан табылады. Соның ішінде Оңтүстік Қазақстандағы Ащысай тұрағы, Орталық Қазақстандағы Батпақ тұрағы, Қарабас көмбесі т.б. жүктеу/скачать 4,07 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|