Исаев оқулары (ғылыми мақалалар жинағы) 2-кітап Алматы, 2012 ббк пікір жазғандар

1. 
   Назарбаев Н.Ә. Қазақстан Республикасының Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы. – Астана, 28.01.2011
   
2. 
   Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы // Қазақстан мектебі, №2, 2004
   
3. 
   Бұзаубақова К.Ж. Мұғалімнің инновациялық даярлығын қалыптастыру. – Алматы: Жазушы, 2006
   
4. 
   Поташник М.М. Инновационные школы России: становление и развитие. – Москва, 1996
   
5. 
   Таубаева Ш.Т. Становление педагогической инноватики как науки. – Алматы, 1995
   

Научный руководитель: ст.преподаватель Г.Б.Киякова

В этом свете важнейшая задача школы - формирование полноценных граждан своей страны. А от решений этой задачи во многом зависит, чем будут заниматься повзрослевшие школьники, какую профессию изберут, и где будут работать.

Школа не может дать человеку запас знаний на всю жизнь. Но она в состоянии дать школьнику основные базовые ориентиры основных знаний. Школа может и должна развивать познавательные интересы и способности ученика, привить ему ключевые компетенции, необходимые для дальнейшего самообразования.

Модернизация содержания образования в Казахстане на современном этапе развития общества не в последнюю очередь связана с инновационными процессами в организации обучения иностранным языкам.

Сегодня в центре внимания - ученик, его личность, неповторимый внутренний мир. Поэтому основная цель современного учителя - выбрать методы и формы организации учебной деятельности учащихся, которые оптимально соответствуют поставленной цели развития личности.

В последние годы все чаще поднимается вопрос о применении новых информационных технологий в средней школе. Это не только новые технические средства, но и новые формы и методы преподавания, новый подход к процессу обучения. Основной целью обучения иностранным языкам является формирование и развитие коммуникативной культуры школьников, обучение практическому овладению иностранным языком.

Под активными приемами обучения понимаются виды деятельности, которые требуют творческого подхода к материалу и создают оптимальные условия для самостоятельной работы учащихся: ролевые, деловые игры, различные виды дискуссий, творческие проекты, работа с источниками. Опыт включения в занятия по английскому языку таких технологий обучения как проектирование, организация ролевого общения и подготовка презентаций Power Point доказывает  их эффективность, они побуждают учеников к творческой переработке усвоенного материала при личностной и деятельностной ориентации процесса обучения. Используемые приемы способствуют не только овладению системой лингвистических знаний и закономерностей функционирования изучаемого иностранного языка, его функциональных разновидностей, развитию общеучебных умений работы с компьютером, получения, анализа и переработки информации из глобальной сети, но и развитию личности обучаемого, раскрытию его творческих способностей, самостоятельности мышления.

Задача учителя состоит в том, чтобы создать условия практического овладения языком для каждого учащегося, выбрать такие методы обучения, которые позволили бы каждому ученику проявить свою активность, свое творчество. Задача учителя - активизировать познавательную деятельность учащегося в процессе обучения иностранным языкам. Современные педагогические технологии такие, как обучение в сотрудничестве, проектная методика, использование новых информационных технологий, Интернет-ресурсов помогают реализовать личностно-ориентированный подход в обучении, обеспечивают индивидуализацию и дифференциацию обучения с учетом способностей детей, их уровня обученности.

Формы работы с компьютерными обучающими программами на уроках иностранного языка включают: изучение лексики; отработку произношения; обучение диалогической и монологической речи; обучение письму; отработку грамматических явлений.

Возможности использования Интернет-ресурсов огромны. Глобальная сеть Интернет создаёт условия для получения любой необходимой учащимся и учителям информации, находящейся в любой точке земного шара: страноведческий материал, новости из жизни молодёжи, статьи из газет и журналов и т. д.

На уроках английского языка с помощью Интернета можно решать целый ряд дидактических задач: формировать навыки и умения чтения, используя материалы глобальной сети; совершенствовать умения письменной речи школьников; пополнять словарный запас учащихся; формировать у школьников мотивацию к изучению английского языка. Кроме того, работа направлена на изучение возможностей Интернет-технологий для расширения кругозора школьников, налаживать и поддерживать деловые связи и контакты со своими сверстниками в англоязычных странах.

Учащиеся могут принимать участие в тестировании, в викторинах, конкурсах, олимпиадах, проводимых по сети Интернет, переписываться со сверстниками из других стран, участвовать в чатах, видеоконференциях и т.д.

Учащиеся могут получать информацию по проблеме, над которой работают в данный момент в рамках проекта.

Содержательная основа массовой компьютеризации связана с тем, что современный компьютер представляет собой эффективное средство оптимизации условий умственного труда, вообще, в любом его проявлении. Есть одна особенность компьютера, которая раскрывается при использовании его как устройства для обучения других, и как помощника в приобретении знаний, это его неодушевленность. Машина может "дружелюбно" общаться с пользователем и в какие-то моменты "поддерживать" его, однако она никогда не проявит признаков раздражительности и не даст почувствовать, что ей стало скучно. В этом смысле применение компьютеров является, возможно, наиболее полезным при индивидуализации определенных аспектов преподавания.

Основная цель изучения иностранного языка в школе - формирование коммуникативной компетенции, все остальные цели (воспитательная, образовательная, развивающая) реализуются в процессе осуществления этой главной цели. Коммуникативный подход подразумевает обучение общению и формированию способности к межкультурному взаимодействию, что является основой функционирования Интернета. Включаясь в него на уроке иностранного языка, мы создаем модель реального общения.

В настоящее время приоритет отдается коммуникативности, интерактивности, аутентичности общения, изучению языка в культурном контексте, автономности и гуманизации обучения. Данные принципы делают возможным развитие межкультурной компетенции как компонента коммуникативной способности. Конечной целью обучения иностранным языкам является обучение свободному ориентированию в иноязычной среде и умению адекватно реагировать в различных ситуациях, т.е. общению. Чтобы научить общению на иностранном языке, нужно создать реальные, настоящие жизненные ситуации ( т.е. то, что называется принципом аутентичности общения), которые будут стимулировать изучение материала и вырабатывать адекватное поведение.

Коммуникативный подход - стратегия, моделирующая общение, направленная на создание психологической и языковой готовности к общению, на сознательное осмысление материала и способов действий с ним. Использование Интернета в коммуникативном подходе как нельзя лучше мотивировано: его цель состоит в том, чтобы заинтересовать обучаемых в изучении иностранного языка посредством накопления и расширения их знаний и опыта.

Одним из основных требований, предъявляемых к обучению иностранным языкам с использованием Интернет-ресурсов, является создание взаимодействия на уроке, что принято называть в методике интерактивностью. Интерактивность - это "объединение, координация и взаимодополнение усилий коммуникативной цели и результата речевыми средствами". Обучая подлинному языку, Интернет помогает в формировании умений и навыков разговорной речи, а также в обучении лексике и грамматике, обеспечивая подлинную заинтересованность и, следовательно, эффективность. Интерактивность не просто создает реальные ситуации из жизни, но и заставляет учащихся адекватно реагировать на них посредством иностранного языка.

Одной из технологий, обеспечивающей личностно-ориентированное обучение, является метод проектов, как способ развития творчества, познавательной деятельности, самостоятельности.

Метод проектов формирует у учащихся коммуникативные навыки, культуру общения, умения кратко и доступно формулировать мысли, терпимо относиться к мнению партнёров по общению, развивать умение добывать информацию из разных источников, обрабатывать её с помощью современных компьютерных технологий, создает языковую среду, способствующую возникновению естественной потребности в общении на иностранном языке.

Проектная форма работы является одной из актуальных технологий, позволяющих учащимся применить накопленные знания по предмету. Учащиеся расширяют свой кругозор, границы владения языком, получая опыт от практического его использования, учатся слушать иноязычную речь и слышать, понимать друг друга при защите проектов. Дети работают со справочной литературой, словарями, компьютером, тем самым создаётся возможность прямого контакта с аутентичным языком, чего не даёт изучение языка только с помощью учебника на уроке в классе.

Работа над проектом – процесс творческий. Учащийся самостоятельно или под руководством учителя занимается поиском решения какой-то проблемы, для этого требуется не только знание языка, но и владение большим объёмом предметных знаний, владение творческими, коммуникативными и интеллектуальными умениями. Работа над проектами развивает воображение, фантазию, творческое мышление, самостоятельность и другие личностные качества.

К современным технологиям относится и технология сотрудничества. Основная идея заключается в создании условий для активной совместной деятельности учащихся в разных учебных ситуациях. Дети объединяются в группы по 3-4 человека, им даётся одно задание, при этом оговаривается роль каждого. Каждый ученик отвечает не только за результат своей работы, но и за результат всей группы. Поэтому слабые учащиеся стараются выяснить у сильных то, что им непонятно, а сильные учащиеся стремятся, чтобы слабые досконально разобрались в задании. И от этого выигрывает весь класс, потому что совместно ликвидируются пробелы.

Одним из эффективных путей воспитания у учащихся интереса к предмету является организация их игровой деятельности. Древнейшим средством воспитания и обучения является игра. Игры дополняют традиционные формы обучения, способствуют активизации процесса обучения. В сочетании с другими методами и приемами игры повышают эффективность преподавания, делают процесс обучения более интересным, способствуют успешному усвоению изученного материала, формируют навыки коллективной работы.

По характеру педагогического процесса выделяются следующие группы игр:

        обучающие, тренировочные, контролирующие и обобщающие;

        познавательные, воспитательные, развивающие;

        репродуктивные, продуктивные, творческие;

        коммуникативные, диагностические, профориентационные.

Обширна типология педагогических игр по характеру игровой методики. Укажу лишь важнейшие из применяемых типов: предметные, сюжетные, ролевые, деловые, имитационные.

Большую эффективность в наше время имеет проблемное обучение. Сегодня под проблемным обучением понимается такая организация учебных занятий, которая предполагает создание под руководством учителя проблемных ситуаций и активную самостоятельную деятельность учащихся по их разрешению, в результате чего и происходит творческое овладение знаниями, умениями и навыками и развитие мыслительных способностей.

Учитель создает проблемную ситуацию, направляет учащихся на ее решение, организует поиск решения. Таким образом, учащийся становится субъектом своего обучения и, как результат, он овладевает новыми знаниями, новыми способами действия.

Можно утверждать, что все современные инновационные технологии имеют ввиду, прежде всего, повышение активности учащихся: истина, добытая путем собственного напряжения усилий, имеет огромную познавательную ценность.

Главное – удовлетворенность деятельностью, что благоприятно влияет и на мотивы, и на способы учения, и на расположенность учащихся к общению с учителем, с одноклассниками, на создание благоприятных отношений в деятельности.

1. Баклашкина М.В. Обучение иноязычному межличностному общению на занятиях по иностранному языку в школе и вузе // Иностр. языки в школе. – 2009. – № 1. – С. 9-13.

2. Клейменова Н.М. Использование активных приемов обучения на занятиях по французскому языку со студентами // Иностр. языки в школе. – 2011. – № 1. – С. 66-69.

3. Коряковцева Н.Ф. Современная методика организации самостоятельной работы изучающих иностранный язык. – М.: АРКТИ, 2002. – 176 с.

4. Практический курс методики преподавания иностранных языков: английский, немецкий, французский: Учеб. пособие/ П.К. Бабинская и др. – Мн.: ТетраСистемс, 2003. – 288 с.

Түйіндеме

Бұл мақалада шет тілі сабақтарында инновациялық технологияларды пайдалану туралы айтылады.

Жетекшісі: магистр-оқытушы А.Н. Түгелбаева

Қазіргі ата-аналар балаларын шетел тілін үйретуді мүмкіндігінше ерте кезеңдерден бастауға жіне олардың жан-жақты білім алуына,саналы да білімді болып өсулеріне жағдай жасауға,мүмкіндігінше талпынады.

Психолог Е.В.Жиркованың пікірінше, щетел тілін оқыту және баланың абстрактілі ойлау қабілетін дамытуда баланың сурет салу, сөйлеу қабілетін есептеу қабілеті шетел тілімен байланысты жоғарылайды. Сол жастағы балалармен салыстырғанда шетел тілін оқыған балалардың оқу қабілетінің деңгейі өте жоғары деген пікір айтады ғалым. Төменгі сатыдағы балалардың түсінуі,есте сақтау қабілеті жақсы дамыған. И.НБорисенко, В.Пенфильд, Л.Робертс «Сөйлеу және ес механизмдері» атты еңбектерінде «тоғыз жасқа дейінгі балалар сөйлеу шеберлігінің маманы, баланың миы тілге арнайы икемді болады, бірақ ол есейе келе азаяды» деген. Ал И.Н.Борисенко оқушыларды шетел тілін оқуға үйретуді жүргізген эксперимент нәтижесінде бұл жастағы балалар салыстыруға, сараптауға, қорытынды жасауға, жалпы және жеке жұмыс істеуге белсенді, қабілетті деп анықтайды. А.Д.Климентенко «Баланың фонемалық естуі жақсы дамыған деңгейі 8-9 жас» деп белгілеген. Бала дыбысты тек қайталап қана қоймай, әуенін созып, екпінін де айта алады. Американдық бала дәрігері Г.Доман «Тілді үйренудің алғашқы жылдарындағы тіл керемет,бала тілі ғалам тілінен де артық, балаға қандай жаңалық хабарласаң болғаны, ол керемет заң аша алатындай қабілетті болады» деген пікір айтқан.

Психологтар балалардың есту, көру, түсіну, қайталау қабілеттері ерте дамитындықтарын дәлелдеген. Педагогтар мен психологтардың дәлелдеуінше, өздік жұмыс балалардың ойлау әрекеттерін белсенді ете түседі және оқудың сапасын арттырады. Т.В. Рогованың пайымдауынша, П.И.Пидкасистый ізімен түсінетін болсақ, «өздік жұмыс әрекеті кезінде баланың пәнге деген қызығушылығы арта түседі және жеке тұлғаның мінезі қалыптасуына себеп болады». Өйткені әрбір оқушы өз тапсырмасын орындауда ақпарат құралдар көздерін қолдана отырып, қажетті нәтижеге жету үшін өздігінен жұмыс істейді, бұл баланы жауапкершілікке итермелейді. Өз бетімен танудың негізінде ең алдымен өздігінен ойлау қабілеті жатады дейді дидакт ғалымдар. С.Л.Рубинштейн пікіріне сүйенсек, «өзіндік іс-әрекеттің талабы: ойлау, бағытталу, белгілі бір мәселенің жаңа жағдайда шешім таба білу» екен. Біздің ойымызша өздік жұмыстың ерекшелігі өз бетімен сұрақты түсініп, жауабын тауып, қорытынды жасау.

Шетел тіліне оқыту процесінде пәнаралық байланыстың, әсіресе шетел тілінің қазақ, орыс тілдерімен байланысы ерекше орын алады, себебі бұл пәндердің басты мақсаты жасөспірімдерді тілге үйрету. Оқушы шетел тілдерін меңгеру арқылы басқа елдердің өмірімен, тарихы мен мәдениетімен таныса отыра, өз елінің өмірін, тарихын, мәдениетін терең түсінетін болады.

Шетел тілін ерте жастан оқытуда жасөспірімдердің физиологиялық, психологиялық қызмет көздерінің мол екені баршамызға мәлім. Жасөспірімдердің:

• 
  тез қабылдауы;
  
• 
  Еліктеуге бейімділігі;
  
• 
  Қиялының әртүрлілігі;
  
• 
  Ойлау ауызша сөйлеу іскерліктерінің дамуы;
  
• 
  Танымдық іс-әрекеттерінің басымдылығы;
  
• 
  Есте сақтауы;
  
• 
  Қызығушылық қасиетінің молдығы мен әртүрлілігі;
  
• 
  Жан-жақты тәрбиелеуге бейімділігі;
  
• 
  Еліктеуіш қасиетінің басым болуы;
  
• 
  Сезімтал болуы;
  
• 
  Іс-әрекетті ойын түріндегі тез қабылдауы;
  

• 
  Тындап түсінуді
  

• 
  Сөйлеуді (монолог және диолог түрінде)
  
• 
  Оқуды
  
• 
  Жазу, хат жаза алуды.
  

Шетел тілін ерте жастан оқытуда мотивацияның рөлі зор екені айдан анық.Біз неліктен шетел тілін оқытуды сыныптан бастауымыз қажет деген сұраққа жауап беруді, бастауш оқушыларының психологиялық ерекшкліктерін қарастырудан бастайық. Академик Л.В.Щербаның айтуы бойынша адамның көптеген психикалық қасиеттері тап осы кезде, яғни, бастауыш сынып жасында қалыптасады және әдетке айналады.

Кіші сынып оқушылары өте сензитивті және сезімтал болады. Сабақтардағы «жеңістері» әсіресе шетел тілі сабақтарындағы олардың психикасына әсерін тигізбей қоймайды. Мысалы: шетел тілі сабағында-ақ оқушылар танысу диологы кезінде бірнеше сөйлемдерді ағылшын тілінде айтып үйренеді. Бұл оқушылардың бойында шетел тілін үйрену, меңгеру құштарлығын оятады.

Белгілі ғалым Н. Д. Гальскованың айтуы бойынша, кіші сынып оқушылары шетел тілдерін меңгеруге өте бейім. Баланың имитациялық қабілеттері, табиғи қызығушылығы әрқашан жаңаны меңгеруге қолайлы жағдай жасайды.

• 
  Оқу мазмұнының әртүрлілігі;
  
• 
  Оқушы мен оқытушы байланысының жанды интенсивті болуы;
  
• 
  Оқытушы тұлғасы;
  

• 
  әдіс-тәсілдер арқылы өзін-өзі еркін сезіну үшін жағымды атмосфера жасап, оқушы қызығушылығын ынталандыру керек, тілді практикада қолдануға деген қажеттілігін тудыру қажет.
  
• 
  Оқушы тұлғасын толығымен оқу процесіне тарту керек, оның эмоциялары, сезімдері оның қажеттіліктерімен байланысты болуы керек.
  
• 
  Оның тілдік шығармашылық қасиеттерін ынталандыру керек.
  
• 
  Оқушыны оқу процесінің басты тұлғасы ретінде белсенді етіп, басқа оқушылармен тығыз байланыстыру керек;
  
• 
  Оқушыға өз физиологиялық, интеллектуалдық, психологиялық ерекшеліктеріне байланысты өз бетімен жұмыс істей алуына көмектесу керек;
  

Шетел тілін ерте жастан оқытуда қолданылатын тиімді әдістердің бірі ойын. Ойын барысында бала өзі өмір сүріп отырған, дамып отырған әлеуметтік ортадағы нормалар мен әрекеттерді қабылдайды, яғни, ойын бала үшін танымдылық, бағдарлық қызмет атқарады. Ойын балалардың шетел тілі пәніне деген қызығушылығынарттырады, сабақты түрлендіреді, қызық етеді, оқушыларды зеріктірмейді, олардың білімге деген құштарлығын, талпынысын арттырып, яғни, қабылдау, есте сақтау және зейінін дамытады. Ойынның келесі бір ерекшелігі, ол сабақта оқушылардың өздерін еркін ұстауға белсендіреді, қысылмай сөйлеуіне, ойын еркін жеткізуге жағдай туғызады, қиялын дамытады. Кіші сынып оқушыларын ағылшын тілін оқытуда біз сабқта төмендегідей ойындар түрлерін қолданамыз:

• 
  Шешуін тап!
  
• 
  Джунгли шақырады,
  
• 
  Топ, команда жарасы,
  
• 
  Кроссворд, ребустарды шешу,
  
• 
  Кім тез алма (жидек, саңырау құлақ, гүл т.б.) жинайды?
  
• 
  Ұшты, ұшты, не ұшты?
  
• 
  Пісті, пісті, не пісті?
  
• 
  Түлкі мен қояндар,
  
• 
  Тізбек ойын,
  
• 
  Сымсыз телефон,
  
• 
  Фишка лақтыру ойыны,
  
• 
  Өзенмен саяхат,
  
• 
  Аукцион ойыны,
  
• 
  Тілмаш,
  
• 
  «Снежный ком» ойыны,
  
• 
  «Puzzle» ойыны,
  
• 
  Сахналық қойылымдарды көрсету,
  
• 
  Гид- аудармашы т.б.
  

«Андар мен үй жануарлары» тақырыбын өткенде «Джунгли шақырады» ойынын оқушыларға ойнатуға болады. Оқушылар осы ойын барысында жаңа сөздерді естерінде жақсы сақтап қалып, сөйлемдер құрап, андарды сипаттай алады, яғни, ол андардың қайда жүретіні, немен қоректенетіні, олардың салмағы, төзімділігі, қанша жыл өмір сүретін т.б. мәліметтерді бере алады.

Шетел тілін ерте жаста оқытуда біз көрнекіліктер, ойындармен ғана шектеліп қоймаймыз, сонымен бірге тақпақтарды, жаңылтпаштарды, әндерді де сабақта кеңінен қолданамыз. Мысал ретінде, екі жаңылтпаш, бір тақпақ беруге болады. Бұл оқушылардың тыңдау, есте сақтау іскерліктері мен дағдыларын қалыптастырып, ары қарай дамытады.

Шетел тілін ерте жастан оқыту да оқушылардың бойында шетел тіліне деген қызығушылықты, сүйіспеншілікті арттыру үшін, мұғалім қалыптасқан тұлға болып, шығармашылықпен жұмыс істеп, әлемде болып жатқан жаңалық элементтерін сабақ беруде енгізіп, әдіс-тәсілдерді алмастырып, оқушыларды сөз әрекетінің әр түрін меңгеруге даярлау керек.

Жас өспірімнің тілге деген қызығушылығын дамыту негізгі шарт. Қызығушылық тұлғаның белгілі бір әрекетке, затқа эмоционалды қатынасы болғандықтан, зейін машықтанады, ойлау терең болып, тілдік материал ойда ұзақ уақыт сақталады. Оқу процесінің қызықты, тартымды болуы, эмоционалды реакциялардың көп болуы, шетел тіліне деген қызығушылықты арттырады. Т. А. Дегтерева өз мақаласында сабақты қызық және тартымды етіп өткізуге төмендегідей факторлар әсер ететінін көрсетеді:

• 
  мазмұндық, машықтану формаларының әр түрлілігі;
  
• 
  оқушы мен оқытушы байланысының белсенділігі;
  
• 
  оқытушы тұлғасы.
  

Ғалым-әдіскер Н.Д. Гальскованың айтуынша шетел тілі сабағында қолданылатын әдіс-тәсілдер төмендегідей талаптарға сай болуы тиіс:

• 
  оқушы қызығушылығын арттыру үшін тілді қарым-қатынас әрекетінде қолдану қажеттілігін тудыратын қолайлы атмосфера жасау;
  
• 
  оқушы тұлғасын толығымен оқу процесіне тарту;
  
• 
  оқушының тілдік, когнитивті, шығармашылық қасиеттерін ояту, ынталандыру;
  
• 
  оқушының оқу процесінің басты тұлғасы ретінде белсенділігін арттыру;
  
• 
  сабақта алуан түрлі жұмыс түрлерін, яғни жеке, жұп, топ, ұжым жұмыстарын ұйымдастыру;
  
• 
  сабақта түрлі көрнекіліктерді, оның ішінде техникалық (үнтаспа, компьютер, бейнефильмдер), техникалық емес құралдарды (суреттер, апликация, альбомдар, сызбалар, кестелер, крассвордтар) кең қолдану;
  
• 
  әсіресе ойындар мен ойын элементтерің жиі қолдану;
  
• 
  сабақта жаңа педогогикалық технологияларды (жоба әдісін және т.б.) пайдалану.
  

А) Сауалнама жүргізу

Сен сыныптасыңнан оның жанұясы туралы сұра:

Аты-жөні	жасы	мамандығы	жұмыс орны, оқу орны	қызығушылығы

Ә) Сен сыныптасыңнан оның досы туралы сұра:

Аты-жөні	жасы	ата-анасы	сыныбы	қызығушылығы

Психологтар балалардың есту, көру, түсіну, қайталау қабілеттері ерте дамитындықтарын дәлелдеген. Балалар салыстыру, сараптау, түсіну құралдарын толық меңгеретіндіктері Л. В. Тихомирова мен А. В. Басовтың «Развитие логического мышления у детей» еңбектерінде көрсетілген.

Жалпы отандық және шет елдік ағартушылар өздік жұмыс мәселелеріне көп көңіл бөлген. К. Д. Ушинский өздік жұмысты ұйымдастырудың міндеттерін белгілеп. Ес, ойлау қабілетін ояту үшін оқушылардың әрекетін бағыттай отырып, оқыушының жаңа танымын дамыту керектілігіне баса назар аударған. Өздік жұмысты зерттеуші ғалымдар қатарына С.Н. Архангельский, Ю.К. Бабанский, М.Г. Горгунов, Е.Я. Галант, С.Н. Зиновьев, А.Г. Молибог, Н.Д. Нандров, О.А. Нильсон, И.И. Пидкасистый, Ю.А. Соломин, Т.И. Шамоваларды жатқызамыз.

Өз бетімен оқу іс-әрекет дағдысын, қабілетін қалыптастыруда В.А. Сухомлинский «бұл тәсіл ақыл ойды дамыту мен тәрбиелік маңызы өте жоғары оқыту түрі» деп пікір айтқан.

«Өздік» сөзінің мағынасын ашсақ тәуелсіз әрекетке қабілетті болу, бөтен әсерден ерікті, бос, еркін болу, жеке шығармашылық күшіне ие болу деген сөз. Бұл анықтамадан жалпы, оқушының өздік әрекет етуге қабілетті болуы қажет деген қағиданы түінеміз.

Педагогтар мен психологтардың дәлелдеуінше өздік жұмыс балалардың ойлау әрекеттерін белсенді ете түседі және оқудың сапасын арттырады. Т.В. Рогованың пайымдауынша, П.И. Пидкасистый ізімен түсінетін болсақ «өздік жұмыс әрекеті кезінде баланың пәнге деген қызығушылығы арта түседі және жеке тұлғаның мінезі қалыптасуына себеп болады». Өйткені әрбір оқушы өз тапсырмасын орындауда ақпарат құралдары көздерін қолдана отырып, қажетті нәтижеге жету үшін өздігінен жұмыс істейді, ал бұл баланы жауапкершілікке итермелейді. Жоба әдісі – қазір көп қолданылып жүрген. Бұл тәсіл берілген тапсырманы шештіру арқылы оқушының танымдық әрекетін арттырады. Жобалы үлгілер оқыту процесінде баланы өз бетімен жоспар құруға, бағдарлауға, жеке маңызды мәселені түп нұсқасымен зерттеп, қорытындысын шығаруға жетелейді.

Жобамен оқытуда оқушылар өздік жұмыс ретінде шығармашылық жұмысты орындауға мүмкіншілік алады. Қажетті ақпаратты жинауда бала өз бетімен ойлануға, мәселенің шешімін тауып, оны шешуге, қорытындылар жасауға, шешім түрлерін таңдауға, себеп салдарын түсіндіруге үйренеді. Жобаны жүргізуде бүкіл процесс оқушыларға бағытталғандықтан, оқытушы оның кеңесшісіне айналады.

Жұмыс нәтижесінде баланың шетел тілінде сөйлеу қабілеті дамиды. Өздік жұмыстың психологиялық – педагогикалық және методикалық негіздеріне сүйене отырып мынадай қорытындылар жасауға болады;

- шетел тілін оқытуда өздік жұмыс ретінде жоба әдісі оқушының ізденуші, зерттеуші әрекеттерін қамтып, оқудың сапасын көтереді;

- шетел тілін оқытуда баланың жобаға қатысушы ретінде әрекет етуі шынайы өмір жағдайларында іске асады;

- оқытуды ұйымдастыруда оқушының интеллектуалды, шығармашылық, коммуникативтік қабілеттерін дамытады;

- топ арасында көшбасшы болуға жетелейді;

- топпен жұмыс жасауда жауапкершілігін арттырады;

- топпен бірлестік, шығармашылық жұмысы артады;

- жұмыс барысында жоспарлауға дағдыландырады;

- баланың шыдамдылық қасиетін қалыптастырады;

- бірлескен жұмыста жігер береді;

- оқу сапасын көтерумен қатар нақты іс-әрекет етуге үйретеді;

- сөздік қоры толып, шетел тілінде сөйлеуде тілдік мәдениетке үйренеді;

- өз бетімен жұмыс жасауда қабілеттері ашылады;

- түрлі сөз үлгілерін қолдана отырып, сөйлемдерді, айтылатын ойын жеткізуде үзбей сөйлеуге үйренеді.

Сонымен жоба әдісін өздік жұмыс түрінде қолдануда баланың сөйлеу қабілеттері дамиды.Балаларды қазіргі замандағы оқыту барысында,әсіресе шетел тілін меңгеру мәселелерінің бірі болып табылады. Шетел тілі коғамдық өмірдегі қамтамасыз етудің құралы болуға, ол тек жоғары оқу орындарында, мектептерде ғана емес, сонымен қатар мектеп жасына дейінгі балаларды оқытатын және тәрбиелейтін мекемелерде білім берудің негізгі міндетті компонентіне айналуда. Шетел тілін ерте оқыту бүкіл әлемдік көп денгейлі тілде және мәдениетке деген қызығушылықты туғызу үшін тамаша мүмкіндіктер жасайды, коммуникативтік тіл ерекшілігін дамытуға ыкпал етеді, баланың ойлауына, танымына және есте сақтауына жайлы әсерін тигізеді. Бірақ мектеп жасына дейінгі балаларға тән шыдамсыздык, назар аударудагы тұрақсыздық, тез қажу, шаршағыштық сияқты кейбір теріс қылықтарын ескере отырып, ағылшын тілін ойын түрде өткізу керек. Қазіргі кезде алдында туған өзекті мәселе бұл жанжақты дамыған, көп тілді меңгерген шығармашылық тұлға қалыптастыру. Баланы шет тілінде қарым-қатынас жасап, сөйлеуге ерте жастан бастап үйрету қазіргі кездегі өзекті мәселелердің бірі. Балаларға жас ерекшіліктеріне сай тілді менгертіп, басқа халықтын мәдениеттерін әрі дүниежүзі мәдениетіне жол ашуға мүмкіндік береді. Сондықтан да бүгінгі өскелең уақыт талабына сай білім беруді одан әрі жетілдіру мәселесі толассыз, үздіксіз күн сайын өзгеріп тұрған әлеммен бірге жүрері анық. Балабақшада берілген барлық білім - барлық білімнің бастамасы әрі жан-жақты дамыту түпкі негізінен қалайтын орын. Сондықтан да, балалардың ой өрісін үздіксіз дамыту үшін сабақты ойын арқылы өткізудің маңызы зор. Дыбыстарды дұрыс айту, үйрету үшін артикулясына айрықша көңіл бөлеміз, тілдің, еріннің, тістің, жақтын атқаратын қызметін көрсетіп түсіндіру қажет. Мектепке дейінгі балаларды ағылшын тіліне, дыбыстарды дұрыс дыбыстауға үйрету, ағылшын тілі сабағында балалардың коммуникативтік, танымдық және басқада белсенділіктерін арттыру, баланың еркіндігімен, өзін-өзі шығармашылық тұрғысына көрсетуге деген қабілеттілігін дамыту жолдарында баса назар аударуымыз қажет.

Біздің пайымдауымызша шетел тілін оқытып, үйретуді бастауыш қазақ мектептерінің 3-4 сыныптарынан бастап шетел тілінде сөйлеуге үйретуде жоба әдісі өздік жұмыс түрінде оқушылардың білім сапасын көтеруіне себеп болады. Бұл кезеңдегі балалардың ауызша сөйлеу қабілеттерін дамыту мүмкіншіліктері мол екендігін көреміз.

Қорыта келе, айтпақ ойым – шетел тілдерін ерте жастан оқыту өте тиімді.

Ғылыми жетекшісі п.ғ.к., Ш.Н. Альдибекова

Сондықтан да, зерттеуімізде географиялық ұғым қалыптастырудың әдіс-темесі туралы мәселелерді шешу мақсатымен, негізгі бастауыш сынып-тарда берілетін географиялық ұғымдың көлемін анықтау мен оны жүзеге асырудың жолдары мен әдістерін қарастыруға басты назар аудардық.

Бастауыш сынып оқушыларының ұғымын қалыптастыруда ең алдымен оларға жақын таныс нысандардан бастау мақсаты қойылады. Себебі, психологтар оқушылардың көруіне, бақылауына, салыстыруына мүмкіндік беретін ұғымдардың тез қабылдауға тиімділігінің жоғары екендігін дәлелдеп отыр. Белгілі психолог Т.Тәжібаев түсіну мен қабылдауды талдай келе «Егер қабылданатын заттар мен құбылыстар таныс болса, олар бұрынғы өткен тәжірибеде ұшыраған болса, біз оларды дұрысырақ, тереңірек қабылдаймыз» -дейді.

Бастауыш сыныптағы оқушылардың қабылдауы көрнекі-бейнелілігімен ерекшеленетін болса, берілетін ұғымның жақыннан алысқа деген үрдіспен, көрнекілікке сүйене отырып берілуі ұғым қалыптастыруды жүзеге асыруға көмектеседі. Жергілікті жердің табиғатына сүйене отырып берілген ұғымның нәтижелілігі тәжірибеден-ақ көрінді. Қоршаған ортада бар нысандарды қолданып, ұғым беру арқылы оқушылардың ғылыми сенімін күшейтіп, табиғатты материалистік тұрғыдан түсінуге жол ашылады. Жеке ұғымдарды көріп білу арқылы меңгерген оқушылар кейін оларды бақылау мен байқау нәтижесінде бүкіл табиғат заңдылықтарын ұғыну деңгейіне дейін көтеріледі. Алайда, бастауыш сынып оқушыларына нағыз ғылыми тұрғыдан талданған күрделі заңдылықтарды үйрету керек деп айта алмаймыз. Заң бұл материалдық шындықтың ең жалпы, ең елеулі байланыстарын бейнелеу формасы. Олай болса, табиғат заңдылықтары оның әрбір заттар мен құбылыстарының арасындағы бір-бірімен байланысты көрсетеді. Мұны оқушыларға жеңіл мысалдар арқылы қарапайым байланыстарды көрсету бойынша ұғындыруға болады. Сол арқылы олардың ғылыми ұғымдарын кеңейтуге, ой -өрісінің өсуіне жағдай жасалады. Оқушылардың ойлау үрдісі туралы сөз еткенде К.Д.Ушинскийдің мына пікірі еске түседі «Табиғат логикасы балалар үшін ең түсінікті және нағыз пайдалы логика болып табылады».

Біз жоғарыда ұғымды қалыптастыру үшін алдымен оқушыда түсінік пайда болу керектігін айтқан болатынбыз. Себебі, ұғым бұл түсініктің біртіндеп жал-пыланған нәтижесі екені белгілі.

Бастауыш сыныпта географиялық ұғым қалыптастырудың әдістемесі жайында сөз ету үшін алдымен бастауыштың әр сыныбында берілетін географиялық білім мен осыған байланысты қалыптастыруға тиісті ұғымды саралап алуға тиіспіз. Дүниетану бағдарламасын талдау барысында бастауыш сынып оқушыларына берілетін географиялық білім көлемі сынып сайын өзгеріп күрделеніп отыратындығын байқаймыз. Бұл пәннің жалпы мақсаты: оқушылар-дың өзін қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстар жайында ғылыми шындық-қа негізделген білім қорын қалыптастыру. Алғашқы 1-2 сыныптарда негізінен оқушыларға тікелей әсер етіп, оның күнбе-күн көріп, сезініп, қабылдайтын, бақылауына жеңіл тиетін, түсінігіне ауыр соқпайтын білім жүйесі берілсе, бұл ұғымдар 3-4 сыныптарда көлемі жағынан кеңейіп,әрбір нысандар мен құбылыстардың ең басты ерекшеліктері, оның себебі табиғат өзгерістерінің бір-бірімен байланысы туралы білім беріледі. Бастауыш сыныптағы осы бағдарламада әсіресе 1-2 сыныптарда жаратылыстану материалдары басым болады да, географиялық білім жыл мезгілдеріне, оның табиғатындағы өзгесістерді (ауа райы, жауын-шашын ) түсіндіруге арналады.Бұл тұста оқушылар шамамен бағытты анықтауға, жыл мезгілдеріне байланысты өлі табиғатта (бұлт, жаңбыр, найзағай, кемпірқосақ, қар, бұршақ, шық, қырау,т.б)болатын өзгерістерді бақылап, солар туралы ұғымдар алады. Бұл болашақта географиялық материалдарды оқуға негіз болумен қатар, бұлардың тірі табиғатқа тигізетін әсерін анықтауға жәрдем береді. Осы арқылы 1-2 сыныптың өзінде оқушылар қоршаған дүниедегі табиғат құбылыстарының бір-бірімен байланыстылығына көздері жетіп, ғылыми ұғымның бастамасына ие болады.Осы түсініктерді меңгерген оқушыларға 3-сыныпта енді жер бедерінің түрлері, Қазақстанның жер бедері, жер бедерінің жасанды түрлері, адам әрекетінің әсерінен жер бедерінің өзгеруі туралы ұғымдар алуға тиісті..Сонымен қатар, енді көкжиек тұстары, көкжиек тұстарын бағдарлау, жергілікті белгілер бойынша көкжиек тұстарын анықтау, план, жергілікті жердің планы туралы білім беріледі.Бұл нағыз географиялық білімнің негізі болып есептеледі. Бұл географиялық ұғымдарды меңгере алмаған оқушы бастауыш сыныпта берілетін биологиялық білімді меңгереіп, оның бір-бірімен байланысын ажырата алмайды. Себебі, ауа райының жыл мезгілдеріне байланысты өзгеруі сол ортадағы өсімдіктер мен жануарлар тіршілігіне үлкен әсер етеді.

Географиялық білімнің көлемі 4-сыныпта ұлғая түседі. Бұрын көкжиек бағыттарын түрлі әдістер бойынша бағдарлар, жыл мезгілдерінің ауа райында болатын өзгерістерді меңгерген оқушы енді картаның түрлерімен, масштабпен, Қазақстанның дүниежүзі картасындағы орынымен,жер бедерінің физикалық картадағы көрінісімен таныса отырып, карта туралы, масштаб жайында ұғымдар алады. Пайдалы қазбаларды оқу барысында Қазақстандағы кен орындарын білу, оны көрсету картадан табу, табиғаттағы су айналымын меңгеріп, судың табиғатта кездесетін түрлерін біліп қана қоймай, оның географиялық орындарын картадан көрсету сияқты біліктіліктерді меңгереді.Енді осы білімдерге сүйене отырып, Қазақстанның табиғат белдеулері туралы білім беріледі. Бұл осыған дейінгі алған ұғымдардың жиынтығы ретінде оқушылардың географиялық білімдерін қортындылау мақсатын орындайды.

Жоғарыда көрсетілген білім мазмұны мен оның әр сынып сайынғы берілген көлемі оқушыларды осы білімдерге байланысты ұғымдар жүйесін қалыптастыруды керек етеді. Белгілі пән бойынша ұғымдар жүйесін қалыптастырудың психологиялық негізін жоғарыда бірінші тарауда талдап өттік. Дегенмен, ұғым қалыптастыру жайына тоқтағанда біз психологиялық үрдісі үнемі басшылыққа алып отыруға тиіспіз.Белгілі ғалым-әдіскер И.Я.Лернердің пікірінше адам баласының білімді меңгеруі және мәдениет деңгейі екі кезеңнен өтеді. Бірінші кезең алғашқы таным, оның бірте-бірте адам санасында жаңартылып шындыққа айналуы. Екінші кезең оқу процесі арқылы ұғымдардың меңгеріліп, білімге айналуы. Шындығында бір нәрсе туралы білім беріп, оны оқушыларға танытқымыз келсе, алдымен оны көрсетуге тырысамыз. Ол заттың не құбылыстың нақ өзін таба алмаған жағдайда оның баламасын тауып көрсетеміз. Бұл сөз арқылы толықтырылады да, оқушы оны қабылдайды. Қабылдау ол сезімдік , көрнекілік негізде болуы мүмкін. Осы қабылданған зат пен құбылыс таралы оқушылар белгілі көлемде түсінікке ие болады. Ары қарай түсініктер ой елегінен өткізіліп, тағы да соған ұқсас жағдайлармен салыстыру, талдау, жинақтау барысында белгілі бір ұғым қалыптасады. Ал ұғымдар жиынтығынан білім қоры жиналатыны мәлім.

Білім алу барысында оқушының жекебасы, тұлғасы қалыптасатынын ескерсек, бұл тек берілетін білімнің көлемі мен құрылымына байланысты емес, оны оқытудың әдістемесіне тікелей байланысты. Себебі, нені оқыту және оны қалай оқыту керек деген мәселе туындайды. Бастауыш сыныпта дүниетану пәнінен сабақ ұйымдастырып, білім берудің әдістерін қарастырған кезде алдымен тақырыптың мазмұнына қарай көрнекі-бейнелік қабылдауды жүзеге асыруға көмектесетін тиімді әдістерді іріктеуге тура келеді. Оқулықты сабақта бірден пайдаланып, мәтін мазмұнын талдаудан бастауға асықпаған жөн. Себебі, мәтін мазмұнының негізгі түсініктерін оқушылар өздері затты не құбылысты талдай отырып анықтауға мүмкіндік алады. Сонымен қатар, бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне байланысты оларда ұғым қалыптастырудың өзіндік ерекшеліктері бар. Оларда географиялық ұғымды қалыптастыру үшін алдымен осы кезеңде берілетін ұғымның түрін анықтап алуға тиіспіз. Мазмұны мен түрі жағынан «жалпы ұғымдар» және «жеке ұғымдар» деп екіге бөліп қарастыруға тура келеді. Мұны төмендегі кестеден көреміз.
Инновационные методы обучения
Б.Стамкулова, студентка 3-курса КазГосЖенПУ

Научн. руковод.: А.Е.Тажимуратова к.ф.н., доцент

Одно из образовательных требований, характерных для нашего времени - это понимание и принятие чужой культуры, чужого мнения, т.е осознание принадлежности к мировому сообществу. В этом отношении для повышения эффективности образования изучения казахского, русского и английского языков имеет важное значение.

Основная функция обучения русскому языку - представить русский язык одновременно как систему, как функционирующий механизм и как картину мира, как упорядоченную совокупность знаков, которые передают зафиксированную в них систему знаний об объективной действительности, или как тезаурус. Так как в этом случае русский язык, являющийся объектом обучения, выступает как тезаурус, а не как система языковых единиц, и эта модель обучения называется тезаурусно-ориентированной моделью, введенный в Казахстане Л.К.Жаналиной, известным ученым.

Тезаурусный принцип в организации практического занятия сочетается с системным и функциональным принципами. Как один из аспектов динамики языка представляются словосочетания, которые вводятся как элементарные единицы, выступающие как строительный материал в речепроизводстве. Понимание словосочетаний как свободных знаменгательных слов ставит их в ряд конструктивных единиц. В активной грамматике Н.Ю.Караулова и в коммуникативной грамматике Е.А.Золотовой языковая компетенция включает набор словосочетаний, из которых можно составить любые предложения и тексты. Без усвоения и хранения в памяти словосочетаний невозможно полноценное владение языком. В тезаурусно-ориентированной модели обучения важным компонентом является усвоение словосочетаний.

В связи с этими положения необходимо сказать о новых инновационных методах обучения, одним из которых является интерактивное обучение.

Интерактивное обучение - это прежде всего диалоговое обучение, в ходе которого осуществляется взаимодействие учителя и ученика.

Интерактивное обучение как специальная форма познавательной деятельности имеет в виду конкретные и прогнозируемые цели, одна из которых состоит в создании таких условий, при которых учащийся чувствует свою успешность, свою интеллектуальную состоятельность, что делает результативным сам процесс обучения.

При интерактивном обучении учебный процесс строится так, что вовлеченными в него оказываются все учащиеся, всем представляется возможность понимать и высказываться по поводу того, что они знают и думают. Атмосфера доброжелательности и взаимной поддержки позволяют не только получать новое знание, но и развивает саму познавательную деятельность в новых формах сотрудничества. Форма сотрудничества предполагает взаимодействие, совместное решение значимых для каждого участника задач, исключая доминирование одного мнения над другим.

Интерактивное обучение позволяет решать несколько задач одновременно. Самое главное - оно развивает коммуникативное и тезаурсно-ориентированное умения и навыки, помогает установлению взаимных контактов между учащимися, обеспечивает решение воспитательных задач, приучая работать в команде и прислушиваться к мнению своих товарищей. При интерактивном обучении снимается нервная нагрузка учащихся, появляется возможность менять формы их деятельности, помогает переключать внимание на главные вопросы темы занятия.

Интерактивное обучение имеет свои методы: диалоги, дебаты, проектирования, тренинги; составление глоссария, создание эссе, и логической схемы; дидактические, учебные игры и др.

Остановимся на некоторых методах, создание логической схемы. Ученику дается задание создать логическую схему (блок, схему) по любому вопросу итогового опроса. Обычно это делается перед окончанием четверти, как проверка знаний по пройденным материалам. Например, создать логическую схему по морфемному анализу слова или по сложному предложению, семантика, структура, по грамматической основе и синтаксическим связям.

Задача создания логической схемы заключается в том, у ученика вырабатывается навыки логического мышления, умение кратко и аргументировано строить ответ в виде схемы или алгоритма.

При обучении в интерактивном режиме в тезаурусно-ориентированной форме особенно важно составление глоссария.

Глоссарий - это толковый словарь по новой теме, учащиеся занимаются поисками значений непонятных слов. Можно использовать на каждом занятии по теме практического занятия, эссе, по любой идеографической теме.

Задача глоссария состоит в том, что можно усвоить и закрепить новые слова и словосочетания, выражения, правильно их употреблять, переходить из пассивного словарного запаса на активный словарный запас.

Создание эссе также имеет важное значение при интерактивном обучении.

Эссе - это небольшое сочинение, в котором раскрывается заданная тема. Средний объем эссе составляет 500 слов. Из них 50 слов отводится на вступление, 200 - на основную тему, 200 - на примеры, подтверждающие основную идею, и 50 слов - на заключение.

Эссе оценивается по нескольким направлениям: содержание, стиль, способность оформлять и представлять свои мысли. Важным фактором создания правильного и грамотного эссе является неформальный подход к данной задаче, требующий достаточно большого количества времени.

Эссе моно использовать по любой лексической теме.

Подготовка аннотации также является важным элементом при интерактивном обучении.

Аннотация по объему состоит из одного или двух страниц. Аннотировать могут как отдельные издания, так и большие по объему статьи. Аннотация включает следующие пункты:

1) выходные данные (автор, название, издательство, год издания, количество страниц; для журнала - автор, название статьи, название журнала, номер, год издания, страница статьи);

2) структура аннотируемой работы: количество глав, и разделов;

3) основное содержание работы по главам;

4) мнение автора аннотации об аннотируемой работе (информативность, возможность использования в работе).

Задача аннотации заключается в том, чтобы выработать следующие навыки: поиск литературы по заданной тематике, знакомство с содержанием выбранного материала; критическое использование источников; структурирование полученных результатов; аргументированное и краткое изложение своего мнения.

Можно также включить в обучение в интерактивном режиме и работу в Интернете. Найти в Интернете электронный источник, например, по теме «Словосочетание» (типы словосочетаний по составу, морфолого-синтаксические виды), распечатать. Предоставить на проверку первую страницу сайта по заданной теме с адресом и кратким содержанием. Составить каталог сайтов по заданной теме.

Задача работы в Интернете заключается в том, чтобы выработать навыки работы по Интернету по определенной теме. Задания можно давать как по лексической, так и по грамматической темам.

В связи с этим дисциплина «Русский язык» имеет глобальное значение в средней общеобразовательной системе обучения. Обогащение словарного запаса терминами и лексикой даст возможность учащимся повысить свой образовательный уровень, формированию культуры речи, развитию творческо-интеллектуальной способности.

Целью дисциплины «Русский язык» является формирование навыков общения учащихся и использование полученных знаний в своей учебной работе.

Тезаурусно-ориентированный метод обязательно включает словосочетения, которые входят в тезаурусный минимум.

Обучение в интерактивном режиме предполагает дифференцировать упражнения и тексты по степени сложности и трудности усвоения.

Главная задача дисциплины – научить студента пользоваться методами эффективного восприятия и глубоких знаний терминов и лексики: в устной форме общения (этикету общения, деловым переговорам, публичным выступлениям, диалогической и монологической речи и т.д.), и в письменной - (официально-деловой речи, как справки, протоколы и т.д.).

В учебном процессе необходимо максимально использовать информационно-коммуникационные технологии и мультимедийные программы.

Процесс обучения русскому языку основывается на тезаурусном, терминологическом принципах, включающие метод отбора терминов и активное использование их в речи учащихся. Также необходимо учитывать и принцип индивидуализации как опоры на родной язык, принцип системности; коммуникативного функционирования языковых единиц; и принципы лингвострановедения.