А Д А М З А ТТ Ы Б ІР ІК ТІР У
13-тарау
Табыс құпиясы
Сауда-саттық, империялар мен әлемдік діндер біртіндеп бүкіл кур-
льщ тұрғындарының барлығын өзіміз мекен еткен осынау жаһандык
дүниеге біріктірді. Экспансия мен біріктіру үдерісі жүйелі әрі үздіксіз
болған жоқ. Тұтастай алғанда, қисапсыз шағын мәдени ортадан бір-
неше ірі, ақырында, біртұтас бүкіләлемдік қоғамға көшу, сірә, адамзат
тарихы дамуының қашып қүтыла алмас нәтижесі болғаны анық.
Осы нәтижені «қашып құтыла алмас қорытынды» дей отырып, сол ар-
қылы жаһандық қоғам тап қазіргі қалпында болуға тиіс еді деп түжырымдай
алмаймыз. Басқа нұсқалары қалыптасуы әбден мүмкін еді. Неге ең тарал-
ған тіл дат емес, ағылшын тілі болды? Неге әлемде екі миллиард христиан
мен миллиардтан ширегі артық мұсылман бар, алайда заратуштрашылар
саны небәрі 50 мыңнан аспайды, ал манихейшілер мүлде жоқ? Тарихтың
таспасын кері айналдырып, осы үдерісті қайтадан жандандырып жіберсе,
міндетті түрде дуализм тағы құлдырап, монотеизм нығая бере ме?
Мұндай сынақты жасау қолымыздан келмейді, сондықтан нақты
жауабын да бере алмаймыз. Әйтсе де тарихтың екі маңызды қасиетін
зерттеп-зерделеу бізді әлдебір ой түюге жетелейді.
1. « Б ұ р ы н ғы н ы ң » т ұ з а ғы
Тарихтың әрбір нүктесі - жолайрық. Өткен шақтан қазіргі күнге жү-
ріп өтетін жол тартылады. Ал осы шақтан болашаққа апарар сан та-
рау жол бар. Осы жолдардың кейбіреулері кең әрі тегіс болады, олар
оңтайлы белгіленген, міне, сондықтан адамзат қауымы дәл сонымен
жүретін шығар, сірә. Бірақ кейде тарих немесе сол тарихты жасаушы -
Достарыңызбен бөлісу: 
