КОГН ИТИ ВТІ РЕВОЛЮ ЦИЯ

КОГН ИТИ ВТІ РЕВОЛЮ ЦИЯ
жерін ай сайын, апта сайын, күн сайын ауыстырып отырды. Бүкіл мүл- 
кін салған қапты арқалап, алға тарта берді. Тасымалмен айналыса- 
тын компанияның да, көліктің де, тіпті ат-арбаның да қажеті жоқ. Соған 
сәйкес олар әрқашан ең қажетті дүниені ғана қолға үстады. Демек, ой- 
ождандық, діни және эмоциялық тірлігі дүние-мүкәмалға барып ті- 
релген емес. Бізден 100 мың жылдан соң, жер қазатын археологтар 
қираған мешіт орнынан тапқан миллиондаған заттар арқылы мүсыл- 
мандық сенім көрінісін біршама көзге елөстетіп ой түюі мүмкін. Бүгін 
ежелгі аңшылар мен терімшілердің наным-сенімі мен рәсімдерін қайта 
құрастыру қиын. Бүл - болашақ бір тарихшының қазіргі жастардың хат- 
хабарлары арқылы олардың тілдесу ерекшеліктерін қалпына келтіру 
ниетіне парапар әурешілік, себебі телефонмен айтылған әңгімелер- 
дің, электрондық жолдамалардың, блогтар мен СМС-тердің ізі де қал- 
майды ғой.
Міне, сондықтан археологиялық олжаларға ғана сүйенсек, ежелгі 
аңшылар мен терімшілердің тұрмыс-тіршілігі туралы үғымымыз жаңы- 
лып, түсінігіміз шатасып кетеді. Осынау олқы ақпараттың орнын қалай 
толтырамыз? Кәне, бүгінгі қоғамдарға назар аударайық. Антрополог- 
тар оларды бақылай алады ғой. Алайда терімшілердің жаңа заманда- 
ғы қоғамының ерекшеліктерін ежелгі дәуірмен шендестіргенде, аса 
сақ болу қажет.
Біріншіден, жаңа заманға дейін сақталып қалған мұндай қоғамның 
барлығы көрші аграрлық және индустриялық қоғамдардың әсерін се- 
зінді. Сондықтан олардың ерекшеліктерін он мыңдаған жылдар бүрын 
ешқандай көршілерсіз өмір сүрген қоғамға түгелімен көшіре салу жаң- 
сақтыққа ұрындырар еді.
Екіншіден, ең бастысы, осы заманда бүрынғыша өмір сүретін ко­
там халықтары климаты аса қолайсыз аумақта, егіншіліккө қолайсыз 
белдемдерде тіршілік етеді. Оңтүстік Африканың Калахари шөлінің 
қиын жағдайына бейімделген адамдар Янцзы өзенінің құнарлы жа- 
зығындағы ежелгі тайпалардың түрмыс-тіршілігін қалпына келтіруге 
үлгі бола алмас та еді. Өте ежелгі Янцзы алабындағыға қарағанда, 
Калахари шөлі сияқты өңірлердегі тұрғындардың орналасу тығыздығы 
әлдеқайда томен болды, осы фактордың өзі адамзат қауымдастықта- 
рының мөлшері мен қүрылымына және олардың арасындағы қарым- 
қатынасқа елеулі ықпалын тигізді.
Үшіншіден, аңшылар мен терімшілердің байырғы қоғамдарының 
ең ғажайып ерекшеліктерінің бірі - олардың саналуандылығы еді. 
Айырмашылық жаһанның әрқилы бөлігі арасында ғана емес, сондай- 
ақ бір аймақ шегінде айқын аңғарылып түрды. Соның бір мысалы - еу- 
ропалықтар Австралия жеріне аяқ басқан кезде байқаған алуантекті- 
лік: британдықтар басып алған сәтте жалпы саны 300-700 мыңға дейін 
жететін жергілікті халық бірнеше жүздеген (200-600-ге дейін) тайпаға 
бөлінді, әр тайпаның өзі бірнеше руға - туыстар тобына тармақталды2.

жүктеу/скачать 18,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: