Неге индикаторлардың молекуласы және ионы әр түрлі түске боялады?

(СН₃)₂ N – N = N- SO₃^- (Ind^-) + H₂O, pH > 7 сары;

(СН₃)₂ N⁺ = N-NH-SO₃^- (HInd ) +OH^-, pH < 7 қызыл.

Титриметриялық әдістің нәтижесінің дұрыс болуы индикаторды дұрыс таңдағанға көп байланысты. Ол үшін:

1. Индикатордың рТ-сы эквивалент нүкте болатын рН-тың мәніне жақын болуы керек;

2. Индикатордың түсі өзгеретін интервал шамасы титрлеу шегіне өте жақын болуы керек не соның мәніне кіруі керек;

3. Индикаторлардың өздері де қышқыл не негіз болғандықтан қышқыл-негіздік титрлеу кезінде оның көп мөлшерін алуға болмайды, себебі титранттың артық мөлшері жұмсалуы мүмкін, сондықтан 1-2 тамшы ғана тамызу керек және параллель жүргізілген тәжірибелерде әрқашан индикатордың бірдей мөлшерін алу керек;

4. Индикатор концентрациясы да оның түсіне әсер етеді.

Егер осы талаптар орындалмаса, анализ нәтижесінде қате кетуі мүмкін, ондай қателерді индикаторлық қате деп атайды. Оны анықтау үшін мынандай формулар қолданылады:

ΔН⁺ = 10^-рТV₂/C_нV₁×100% – титрлеудің сутектік қатесі, егер күшті қышқыл аяғына дейін титрленбесе, не әлсіз не күшті негіздерді күшті қышқылмен артық титрлесе.

ΔОН^- = 10^{-(14- рТ)} V₂ /C_н∙V₁×100% – титрлеудің гидроксильдік қатесі, егер күшті негіз аяғына дейін титрленбесе не күшті не әлсіз қышқыл күшті негізбен артық титрленсе.

Δ_НА =10^{рК – рТ}/1+10^{рК – рТ}×100% -қышқылдық қате, егер әлсіз қышқыл НА молекуласы аяғына дейін титрленбесе.

Δ_МОН = 10^{рК + рТ-14}/1+10^{рК + рТ-14}100% -сілтілік қате, егер әлсіз негіз МОН молекуласы аяғына дейін титрленбесе.

V₁ – титрлеуге алынған анализге түсетін заттың көлемі, мл;

V₂ –титрлеудің аяғындағы ерітінді көлемі, мл;

С_н – анализге түсетін заттың нормальды концентрациясы;

рК – әлсіз электролиттің диссоциация константасы;

рТ – индикатор көрсеткіші. Мысалы:

1. 0,1н құмырсқа қышқылын 0,1н NaOH титрлегенде м.о. индикаторын қолданған. Оның рТ = 4 болса, рН = 8,22 болғанда эквивалент нүкте (э.н.) орнаса, олай болса, титрлеу рН = 4-те бітеді, сондықтан титрленбеген НСООН молекуласы ерітіндіде қалады. Сонда қышқылдық қате

Δ_НА = 10^3,75-4 /1+10^3,75-4 ×100 = 64%, рК = 3,75.

2. Ал егер индикатор ретінде фенолфталеин қолданылса, рТ = 9, онда э.н. үшін рН = 8,22 болғандықтан әлсіз қышқыл аяғына дейін титрленбеді, олай болса, гидроксильдік ΔОН^- = 10^{-(14- 9)}∙20 /0,1∙10×100% қате кетеді:

ол 0,02% болады.