Қызбанын сатылары. Қызба уш сатыда өтеді:
— температуранын көтерілу сатысы (stadium incrementum); температураның жоғары денгейде тұрактану сатысы (stadium fastigium); - температуранын қалыпты денгейге тусу сатысы (stadium decrementum). Температураның көтерілу сатысы. Кызба кейде температуранын жоғары денгейге кенет, бірнеше сағаттың ішінде, тез кейде біртіндеп, бірнеше күннің ішінде көтерілуімен басталады. Бұл кезде организмнен жылудың сыртқа шыгарылуы шектеледі де, денеде жылу өндірілу одан басым болады. Шеткері кан тамырларынын жиырылуынан және тер шығудың тежелуінен жылудың сыртқа берілуі төмендейді. Бұлшықеттерде, бауырда және ішкі агзаларда тотыгу-тотықсыздану үрдістерінің артуына байланысты организмде жылу өндірілуі кушейеді. Булшықеттердің жиырылулары кездерінде өндірілетін жылуды жиырылулық термогенез, бауырда өндірілетін жылуды жиырылулык емес термогенез дейді.
Шеткері қан тамырларынын катты жиырылуы, терігe aғып келетін канның көлемін азайтып, онда температуранын томендеуінен рефлекстік турде дененің калтырауына әкеледі. Жиырылган кылтамырларда кан айналымы баяулауына байланысты тері бозарып, суыйды. Терінін температураны қабылдайтын терморецепторлары козады, содан жуйкелік серпіндер мидын торлы курылымы аркылы кимылдык жуйкелермен булшықеттерге багытталады. Арқаның, колдардың, кейде жалпы қанка еттері талшықтарынын еріксіз жиырылулары болады. Бул кезде жиырылган булшыкеттер пайдалы жумыс аткармайды және өндірілген энергиянын көпшілігі жылуға айналады. Бұлшықеттердің жиырылуы тону сезімімен, дененін калтырауымен қабаттасады. Тері мен ішкі ағзалардың температураларының айырмашылығы неғұрлым көп болса, соғұрлым дененің калтырауы күшті болады. Егер дене қызуы температураның біртіндеп кетерілуімен басталса, онда дене калтырауы болмайды.
Температураның жоғары деңгейде тұрактану сатысы. Кызбаның 1- сатысынан кейін дене кызымы белгілі денгейте көтеріліп, сол денгейде біршама уакыт (бірнеше күн, сағат) турақтанып түрады. Бул кезде дене кызымынын реттелу тепе-тендігі жаңа жоғары нүктеге ауысады да, жылу өндірілуінін көтерілуіне сәйкес жылудың сыртка шығарылуы да жоғарылайды; тері кызарып, ысыйды, тыныс алу жиілейді. Бул сатыда дене кызымы көтерілу денгейіне карай кызбаның келесі турлерін ажыратады:
- шамалы (субфебрильдік) кызба-дене кызымының 38°С-ға дейін көтерітуі;
- орташа кызба-38-39°С:
катты кызба -39-40°С%;
аскын (гиперпиреттік) кызба-41'С-тен астам көтерілуі.
Температураның жана денейі, оның тэулік бойында өзгеруі коптеген жағдайларга байланысты. Олардын ішінде пирогендердін мелшері мен оларға термореттеу орталыктарының сезімталдығы өзгерістері манызды орын алады.
