Іскерлік этикеттің негізгі ұстанымдары. Этикет адам жүріс-тұрысын ережелерінің жиынтығы
Казіргі заман айдары - нарықтык экономика жағдайында іскерлік кажетті касиеттердің біріне айналып отыр. Іскер деп нарык экономикасына әбден бейім, яғни сату-сатып алу, алу-алмасу әрекеттеріне жатык, өз ісін жетік білетін кдғілез жанды айтады. Іскер де адам баласы болғандыктан, адамдар қоғамында өмір сүретін болғандыктан оны тек өз бас пайдасын ғана көздеген, ешкіммен санаспайтын жан деп түсіну дүрыс болмаған болар еді. Іскерліктің де өзіне тән этикеті - іс-әрекет үстанымдары бар.
Іскерліктің маңызды принципіне сенім жатады. Істес болған адамдар арасында сенім болмай іс оңға баспайды. Жалпы сенім адамдардың қарым-қатынасын мүмкін ететін фактор. Егер көлік айдаушыға сенбесек ешкашан жолға шыкпаган болар едік, егер аспазшыға сенбесек өмірде көшеден тамақ ішпеген болар едік, дәрігерге сенбесек ауруханаға қаралмаған болар едік және т.с.с.
Іскерліктің маңызды принципіне сенім жатады. Істес болған адамдар арасында сенім болмай іс оңға баспайды. Жалпы сенім адамдардың қарым-қатынасын мүмкін ететін фактор. Егер көлік айдаушыға сенбесек ешкашан жолға шыкпаган болар едік, егер аспазшыға сенбесек өмірде көшеден тамақ ішпеген болар едік, дәрігерге сенбесек ауруханаға қаралмаған болар едік және т.с.с.
Ендеше, адамдық әрекеттенушілік негізінде метафизикалык сенім жатыр. Сенім жоғалған жерде үміт үзіледі, ал, үмітсіз тек шайтан ғана. Адам баласы қандай қиын-қыстау жағдайда болмасын үмітін бір үзбейді. Сол сияқты іскерлер де әлдекімнің айтқан сөзінде, уәдесінде түрар деген сенімді жоғалтпайды әрі өздері де сенімнен шығуға тырысады.
Бүл тарау өмірлік-тожірибелік маңызды сүрақгарға арналғандықтан философиялық-теориялык терең ой
түжырымдарынан гөрі нақгы талаптар, ережелерге көп тоқталу қажеті бар екені белгілі. Ендеше, іскерлік аясында болсын, жалпы, қандай да үжым ортасында қарым-қатынас адамдардың бір-біріне деген көңілінен басталады
Ашық- жаркын көңіл күйде болу, айналаңа шаттық нүрьгн себу — тек іскердің емес, жалпы өрбір адамның парызы. Қай ортада жүрсең де мынаны есте үстаған жөн: ұрыс-керіс, айқай-шу шығарып, істі насырға шаптырғаннан гөрі сондай шекті, кері эмоционалды күйді болдырмастай алдын аларлық (превентивті) әрекеттердің ең тиімдісі - қай жағдайда болмасын сабыр сақтап, үжымда бәріне жағымды ауа-райын жасай білу.
Әдеп амандасудан басталады. Амандасу - адамдардың бір-біріне деген қүрметін, жылы ықыласын, мейірімін көрсету үлгісі. Сондықтан болар, қазақ тілінде "сәлеміміз түзу", "сәлемнен кете қойған жоқпыз" деген сөз түсініктерінің баскамен татулықты, баскаға деген жьшы шырайды білдіретіндігі.
Көптің үстіне, жиынға сырттан келген адам бірінші болып сәлем береді. Телефон шалған адам алдымен сәлемдесіп барып қана өз шаруасына көшеді
"Жьшы-жылы сөйлесең, жьшан да іннен шығады" деген қазақ халқының даналығынан туындаған мақал да жағымды, ізетті сөз саптаудың адамдар арасындағы қарым-қатынасты қүрастырушы фактор екендігін танытады. Жақсы сөйлеу, сыпайы сөйлеу - әдептіліктің маңызды шарты. Жақсы, орынды сөйлеп, елдің "тілін таба білу" іскер адамға пайдалы. Ал іскер пайда көздейтін адам болғандықган, пайдаға жарайтын нәрсенің бәрін білгені жөн. Жүздескенде жылы шырай таныту, басқалардың сенімін жоғалтпай, айтқан уәдеде түра білу, өз бас пайдасын ойлай түра басқалардың қүқын тәрк етпеу сияқты әрекеттер іскер адамға қажетті қүлық, өмірлік үстаным болуы тиіс,
Басшы-бағынушы арасындағы қарым-қатынас ерекшелігі олардың белгілі бір жағдайда (ал жаратушы алдында боріміз теңбіз ғой) тең еместігінен туындайды. "Үлық болсаң кішік бол!" Деп халық даналығы бекер ақьіл айтпаған, қарамағындағылармен неғұрлым сыпайы болсак соғүрлым шынайы ниетке ие боласың. Басканы тындай білу - үлкен өнегелік. Тіпті өзіңнің айтылғанмен келіспеушілігің бола түра оппонентінді (карсыласынды) соңына дейін тындап шығу тәрбиеліліктің нышандарының бірі. Бағыігушының үжымдағы өз мәртебесіне, оз орнына сай міндеттерден тыскары талап койылған сәтте басқарушы бүйрықты раймен емес, сүраныс, өтініш білдіре алса, оның көрегендігі әрі ортақ іске пайдалы нәрсе жасағандағы болар еді. Басшының өз карамағындағыларға көңіл аудара білуі де, яғни жүмыстағы жетістіктеріне, өмірлік куаныштарына ортақтаса білуі де үжымдағы жағымды, үйлесімді қарым-қатынастарды қалыптастыруға көп әсерін тигізеді.
