Қосжар – ауыл. Арал қаласынан оңтүстікке қарай 100 км жерде, Қамыстыбас кентінің оңтүстігінде. «Өзеннің екі жағындағы жар» мағынасындағы атау. Қосқұдық

Қосқұдық – құдық. Арал Қарақұмының батыс бөлігінде. «Қатар жатқан екі құдық» мәніндегі атау.

Қосқұдық – жер атауы. Арал теңізінің солтүстік-шығысында. Бұл жерде екі құдық болған. Адамдар мал шаруашылығын дамыту мақсатында сауын малдарын әкеліп суарып, сүтін сауып, Аралға апарып сатып күн көрген.

Қосмұрын – төбе. Арал қаласынан батысқа қарай 39 км жерде, Арал теңізінің аңғарында. Абс. биіктігі - 244 м. «Мұрынға ұқсас дөңес келген төбелер» мәніндегі атау.

Қотыр – құдық. Арал теңізінің солтүстік –шығысында, Баршақұм өңірінде. «Тегіс емес, бұжыр, жаман, ақтаңдақ сортаң жер» мәніндегі атау.

Қотырқара – қыстау. Арал теңізінің солтүстік–шығысында, Баршықұмның батыс бөлігінде.

Қулы – көл. Арал Қарақұмының оңтүстік-батыс бөлігінде, Сырдария өзеннің бойында. Аққу ұя салатын көл болғандықтан берілген атау.

Қушоқы – төбе. Арал қаласынан батысқа қарай 48 км жерде, Арал теңізінің солтүстігінде. Абс. биіктігі – 248 м. «Өсімдігі жоқ тақыр не жалғыз шоқы» мәніндегі атау.

Құланды – түбек. Арал теңізінің солтүстігінде орналасқан. Кезінде (1980 жылға дейін) түбек теңізге 60 км-ге жуық сұғына кіріп жатқан. Арал теңізінің тартылуына байланысты Құланды аралы жағалаумен бірігіп, пішіні өзгеріп кетті. Бір кездері бұл түбекті құлан мекендегендіктен қалыптасқан атау болса керек. Түбектің шығысында қайнар бұлақтар, тұзды көлдер бар. Қоңыр көмір шығындылары кездеседі. Арал теңізінің тартылуына байланысты Құланды аралы жағалаумен бірігіп, пішіні өзгеріп кетті.

Құланды – ауыл. Арал қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 250 км-дей қашықтықта, Құланды түбегінде.

Құмар – жер атауы. Көпшілік бейіті орналасқан төбе. Бөген ауылының шығысын ала 5-6 шақырым жерде созылып жатқан Тұщы көлдерінің (өзара жалғасқан 3 көл: Кіші тұщы, Соркөл, Үлкен тұщы жүйесіндегі Кіші тұщы) шығыс бетінде. Бір аңызда Құмар қыз есімі, ол Нұрбай байдың Қалиядан туған қызы деп те айтылады.

Құмбазар – ауыл, Қамыстыбас ауылдық округі құрамында. Арал қаласынан оңтүстікке қарай 100 км жерде, Сырдария атырауында орналасқан. Ауыл 1932-96 жылдары балық шаруашылығымен айналысатын «Райым» ұжымшары бөлімшесінің орталығы болған. Бөлімше негізінде Құмбазарда ЖШС жұмыс істейді.

Құмбасқан – қыстау. Арал теңізінің солтүстік-шығысында, Баршақұмның батыс бөлігінде. «Құм басып бара жатқан қыстау» мәніндегі атау.

Құмсағыз – темір жол бекеті. Арал қаласынан солтүстік-батысқа қарай 33 км жерде. Өсімдік атынан қойылған атау.

Құмсуат – шығанақ. Арал теңізінің солтүстігінде. «Түбі құмды мал суаратын шығанақ » мағынасындағы атау.

Құмсуат – жер атауы. Арал теңізінің батыс жағалауындағы жарқабақты жер. Абс. биіктігі – 108 м. Ақтөбе облысы жеріндегі Құмсуатта құдық, ал Қызылорда облысына қарасты шығыс жағында қорым (мола) бар. Табиғаты өте қатаң, жазы ыстық, қысы суық, сусыз шөл дала. Өсімдік жамылғысын жусан, еркекшөп, әртүрлі бұталар мен эфермелер құрады. Жер қыртысы олиглцендік саз, құмдық мергельден тұрады. Құмсуаттың жерін жаз айларында жайлауға ғана пайдаланған.

Құрлық – темір жол бекеті. Сексеуіл ауылынан солтүстік-батысқа қарай 7 км жерде.

Құрмашқұдық – құдық. Арал теңізінің солтүстік-шығысында. «Құрмаштың құдығы» мәніндегі атау.

Қызылжар – ауыл, Райым ауылдық округінің орталығы. Арал қаласынан оңтүстікке қарай 120 км жерде, Сырдария өзенінің атырауында орналасқан. Іргесі 1930 жылдың басында қаланып, 1932-1997 жылдары балық кәсіпшілігімен айналысатын «Райым» ұжымшарының орталығы болған. Оның негізінде Қызылжарда және округке қарасты Ескіұра, Қосжар, Райым, Шөмішкөл ауылдарында «Райым» ЖШС және бірнеше шаруа қожалықтары құрылды.

Қызылжар – төбе. Арал теңізінің солтүстік-шығыс жағалауында. Абс. биіктігі – 151 м. Атау жер бедеріне, жар топырағы түсінің қызыл жоса тәрізді екендігіне орай қойылған.

Қызылжаркөл – көл. Арал Қарақұмының оңтүстік-батыс бөлігінде, Сырдария өзенінің бойында. Көл жағалауындағы жар түсімен байланысты қойылған атау.

Қызылжарқұдық – құдық. Арал теңізінің солтүстік-шығыс жағалауында.

Қызылқұм – құмды алқап. Әмудария мен Сырдария аралығында орналасқан. Солтүстік-батысы Арал теңізіне, оңтүстік-шығысы Зеравшан аңғары мен Нұратауға ұласады. Ауданы – 300 мың шаршы км, биіктігі – 53-300 м. «Жұқа сусымалы, жеңіл, өсімдіксіз құм» мәніндегі атау. Қызылқұмның орта бөлігінде палеозой кезеңінде пайда болған қалдық бұйратты төбелер (Бұқантау, Тамдытау, Құлжықтау) кездеседі, олардың ең биік жері – 992 м. Қызылқұмның оңтүстік-батыс бөлігінде грунт суының үлкен алабы орналасқан. Мәрмәр, графит, тас көмір, алтын, оңтүстік-батысында ірі газ кен орны бар. Көктемде Қызылқұмда көптеген шағын өзендер пайда болады. Төңірегі жыл бойы мал жайылымы ретінде пайдаланылады. Қызылқұмның қазақстандық бөлігін Қызылорда облысының әкімшілік аудандары алып жатыр.

Қызылқұм артезиан алабы – жерасты суы. Қызылорда және Оңтүстік Қазақстан облыстары аумағын, Қаратау мен Арал теңізі аралығын алып жатыр. Алап оңтүстігінің аздаған бөлігі Өзбекстан жеріне кіреді. Қазақстандағы бөлігінің аумағы – 115 мың шаршы км. Грунт сулары тау етегіндегі ысырынды конустарда, ойпаттағы өзен арналарында, Қызылқұм өңіріндегі еспе құмдарда таралған.

Қыйсықшеген – құдық. Арал Қарақұмының оңтүстік-батыс бөлігінде.

Қылыштөбе – жер атауы. Жанқожа батыр осы жерде ат шалдырып, дем алып, қылышын сүйеген таулы жер. Осы жердегі сор ортасынан тұз шыққан.

Лайкөл – көл атауы. Сырдария өзені мен Қамыстыбас көлі аралығындағы шағын көл. Арал Қарақұмының оңтүстік-батыс бөлігінде, Сырдария алабында. Ең терең жері – 4,2 м. Көл суы Қарабөгет өзегі арқылы Қамыстыбас көліне құяды. «Суы ылғи лай болып жататын көл» мағынасындағы атау.

Маймақ – қыстау. Арал қаласынан солтүстікке қарай 13 км жерде. Бұлай аталмас бұрын «Екпінді» колхозы деп аталған және бұл жерде 10-15 үй шошқа баққан. Осы жердегі сорда кейіннен маймақ түйе өліп, сол себепті осылай аталған.

Мақпал – көл. Арал Қарақұмының оңтүстік-батыс бөлігінде, Сырдария алабында. Кісі есімінен қойылған топоним.

Манасбай – қыстау. Баршақұмның оңтүстігінде. Кісі есімінен қойылған атау.

Мәмбет – төбе. Арал қаласынан солтүстікке қарай 73 км жерде, Баршақұмның батыс бөлігінде. Абс. биіктігі – 102 м. Ру атынан не кісі есімінен қойылған атау.

Мейірман – қыстау. Арал теңізінің солтүстік-шығысында, Баршақұмның батыс бөлігінде. Кісі есімінен қойылған атау.

Мергенсай ауылдық округі – округтің іргесі 1927 жылы Мергенсай ауылдық кеңесі деген атпен қаланған. Ауылдық округ аудан орталығының оңтүстік-батысында орналасқан.

Округ қарамағында Жалаңаш ауылы, Тастүбек елді мекені бар. 1927 жылы осы ауылдық кеңеске қарасты Бірлестік серіктестігі құрылған. 1930 жылдары осы серіктестік тарап, балық аулайтын Тастүбек ұжымшары, Мирзоян ұжымшары болып құрылған. Кейін Мирзоян ұжымшарына Ж.Жабаевтың аты берілген. 1960 жылдары Тастүбек ұжымшары тарап кетеді де, Жамбыл балық ұжымшарының орталығы Жалаңашқа (жер аты) орналасады. Үшшоқы, Сарықұм және Мергенсай жеріндегі елді мекендер осы Жалаңашқа қоныс теуіп, үлкен ауылға айналған.

Кеңес Одағы кезінде Мергенсай жерінің маңына әскери бөлімдер орналасып, елді мекен толығымен Жалаңаш ауылына көшірілген. Қазір Мергенсай ауылдық округінің орталығы болып есептелетін Жалаңаш ауылы аудан орталығынан 60 шақырым қашықтықта орналасқан. Бұл ауылда 136 қожалық бар. Тастүбек ауылы (бұл бұрынғы Тастүбек колхозының атауы) Жалаңаш ауылынан 30 шақырым қашықтықта орналасқан. Елді мекенде 19 қожалық бар.

Мойнақ – ауыл. Арал қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 55 км жерде. «Мойынға ұқсас жердегі ауыл, құдық» мағынасындағы атау.

Мойнақ – құдық. Арал Қарақұмының батыс бөлігінде.

Мүсіреп – құдық. Арал Қарақұмының батыс бөлігінде. Бұл атауды ХІХ ғасырдың екінші жартысында өмір сүрген батырлығымен де, байлығымен де елге сыйлы болған, кейін қазақтың алып жазушысы Ғ. Мүсіреповтің «Ұлпан» повесінің кейіпкері болған Мүсірептің атымен байланыстырады.

Мыңбұлақ – бұлақ. Арал теңізінің солтүстігінде. «Ондаған немесе одан да көп бұлағы бар жер» мәніндегі атау.

Мырзаш – қыстау. Арал Қарақұмының оңтүстік-батыс бөлігінде, Сырдария өзенінің аңғарында. Кісі есімінен қойылған атау.

Науша – қыстау. Арал теңізінің шығысында, Сырдария өзенінің аңғарында. Кісі есімінен қойылған атау.

Нұржан – қыстау. Арал Қарақұмының оңтүстік-батыс бөлігінде, Арал теңізіне жақын.

Нұрлыбай – төбе. Арал қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 30 км жерде. Абс. биіктігі – 103 м. Кісі есімінен қойылған атау.

Ошаққұдық – құдық. Арал Қарақұмының оңтүстік-батыс бөлігінде.

Палуаншік – мүйіс. Арал теңізінің солтүстік-шығысында, Көкарал түбегінде. Кісі есімінен қойылған атау.

Рай – құдық. Арал Қарақұмының батыс бөлігінде. Тереңдігі – 2 м, шығымы – 150 л/с. Кісі есімінен қойылған атау.

Райым – ауыл, өзімен аттас ауылдық округтің құрамында. Арал қаласынан оңтүстікке қарай 100 км қашықтықта, Райым көлінің жағалауында орналасқан. Іргесі 1932 жылы балық аулайтын ұжымшар ретінде қаланды. Кейіннен ұжымшар орталығы Қызылжар ауылына ауысты. 1996 жылдары Райымда шаруа қожалықтары құрылды. Тұрғындары негізінен мал бағады, балық аулайды. Елді мекен жанында ортағасырлық Райым қамалының орны сақталған. Кісі есімінен қойылған атау.

Райымкөл – көл. Сырдарияның оң жағалық аңғарында, Райым ауылының оңтүстігін ала орналасқан. Аумағы – 17,0 шаршы км, ұзындығы – 3,7 км, ені – 2,7 км, ең терең жері – 4,5 м, суының көлемі – 8,0 млн. куб метр. Көлдің оңтүстігінде бұрынғы Совет каналының орны сақталған. Көл жағалауы жайпақ, саяз, оңтүстігін, оңтүстік-батысын және батысын ну қамыс, қоға басқан. «Райымның көлі» мәніндегі атау.

Сабырбай – құдық. Арал Қарақұмының батыс бөлігінде. Тереңдігі – 3 м, шығымы – 100 л/с. Кісі есімінен қойылған атау.

Сағындық – қоныс. Арал теңізінің солтүстік-шығысында. Кісі есімінен қойылған атау.

Сапақ – ауылдық округ орталығы, темір жол бекеті. Арал қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 22 км жерде. Кісі есімінен қойылған атау. Сапақ би кезінде Жанқожа батырмен құрдас, үзеңгілес болған деседі. Бекмырза ханды Орынборға апарып хан сайлатқан өзі деген деректер бар.

Сарыбастөбе – қоныс. Арал теңізінің солтүстік-шығысында.

Сарыбеткей – темір жол бекеті. Арал қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 65 км жерде.

Сарыкөлшік – жота. Арал теңізінің солтүстік-шығысында.

Сарықұм – қыстау. Арал теңізінің солтүстік-шығысында, Көктырнақ түбегінде, Жалаңаш ауылынан 15 шақырым жерде орналасқан. Бұрын бұл жерде колхоздың малдары жайылған. Құм іші мал жайылымына қолайлы. Қазір де тұрғындар малы осы Сарықұмда қыстап, жайылады. Сары және құм сөздерінен жасалған. «Сарғыш, ұсақ құмдар» мағынасындағы атау.

Сарыоба – төбе. Арал теңізінен солтүстік-шығысында, Алтыншоқысу жотасында. Абс. биіктігі – 249 м. Бұл атаудағы сары сөзінің бірнеше мағынасы бар: негізгі мағынасы түспен байланысты, екінші мағынасы Е.Қойшыбаев (1985) «кең байтақ, алапатты» деген ұғымдармен байланыстырады. Ғ.Қоңқашбаев (1963) атаудың семантикасын «үйілген сары тастар», - деп берген. Біздіңше, осы атаудың мағынасы тастардың түр-түсіне (үлкендігіне) қарай Сарыоба (сары тастар үйіндісі) деп аталған.

Сарыүлек – темір жол бекеті. Сексеуіл ауылынан солтүстік-батысқа қарай 15 км жерде. Түйе атынан қойылған атау.

Сарышоқы – төбе. Арал теңізінің солтүстік-шығыс жағалауында, Арал Қарақұмында. Абс. биіктігі – 96 м. Төбе тастарының түр-түсіне байланысты қойылған атау.

Сарышоқы – төбешік. Арал Қарақұмының оңтүстік-батыс бөлігінде. Абс. биіктігі – 90 м.

Сарышығанақ, Үлкен Сарышығанақ – көл. Кіші Аралдың солтүстігіндегі құрлыққа бойлай еніп жатқан су айдыны. Арал қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 22 км жерде орналасқан. Батыс жағалауын құмды-төбелі келген Көктырнақ түбегі алып жатыр. Шығыс, оңтүстік-шығысын түгелдей дерлік Арал Қарақұмы құмды алқабы қамтыған. Солтүстігінде Үлкен Сарышығанақ атты бұта аралас сораң шөп басқан қоныс жатыр. Сарышығанақтың жағалауларында бірнеше қыстаулар бар. Түске байланысты қалыптасқан атау болса керек.

Сарышығанақ – елді мекен. Сексеуіл кентінен 36 шақырым арақашықтықта орналасқан. Бұл жер сарышығанақ атты бұта аралас шөп басқан қоныс. Шығанақтың Арал қаласына дейінгі аралығын жұмсақ тау жынысы және теңіздің түбіне шөккен тұнбалы балшық жер алып жатыр. Бұл шипалы балшық шығанақта 2-10 метр, теңіздің суынан жаңа арылған жерінде 35-40 метр тереңдікті алып жатыр.

Сексеуіл – Арал ауданындағы кент, кенттік әкімдіктің орталығы, темір жол бекеті. Арал қаласынан солтүстік-батысқа қарай 53 км жерде, Алтыншоқысу тауларының оңтүстік баурайында, қуаң шөлді белдемеде орналасқан. Кенттің іргесі 20-ғасырдың бас кезінде Орынбор - Ташкент темір жол магистралін салуға байланысты қаланған. Станса ежелден-ақ маңызды орталық болып саналады. Сонау «ақтар мен қызылдардың» өзара арпалысы кезінде, Ұлы Отан соғысы жылдарында туған жерге пана, малға қорек болған сексеуіл орманы, паравоздың отыны, халықтың күнкөрісіне айналыпты. Бұрынғы сыңсыған сексеуіл орманынан бұл күнде қалғаны стансаның Сексеуіл деген аты ғана.

Серекеқазған – құдық. Арал Қарақұмының оңтүстік-батыс бөлігінде. «Сереке есімді кісі қазған құдық» мағынасындағы атау.

Стан – канал атауы. «Тұщы көлдері» жүйесіне су жіберуге арналған. Бұл канал Балғабай, Бекетай каналдары сияқты Бөген балық зауыты кезінде қазылған. Бұл канал жолаушыларды қайықпен әрлі-берлі өткізіп отырған Стан-Күлік жаманкөздің Сарысының атымен аталған.

Сорбұлақ – бұлақ. Арал Қарақұмының батыс бөлігінде. «Тұзды, батпақты жердегі бұлақ, шағын батпақты көл» мәніндегі атау.

Соркөл – көл. Арал қаласынан солтүстікке қарай 22 км жерде. «Тұзды, батпақты көл» мәніндегі атау.

Соршыққан – темір жол бекеті. Арал қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 30 км жерде.

Сүйікбет – қыстау. Баршақұмның оңтүстік-батыс бөлігінде.

Табанқұдық – құдық. Арал Қарақұмының батыс бөлігінде.

Тайобай – құдық. Арал теңізінің солтүстік-шығысында, Баршақұм өңірінде. Кісі есімінен қойылған атау.

Талдыбек – құдық. Қаратүп түбегінде. Кісі есімінен қойылған атау.

Талдыеспесай – құрғақ арна. Арал теңізінің солтүстік-шығысында, Ақеспе ауылының маңынан өтеді. Атау құрамындағы еспе жағырапиялық термин ретінде қолданылады. Қазақстанның әр аймағында аздаған жергілікті ерекшелік бар. Оңтүстікте еспе деп құмға қатысты айтылады. «Талы көп өскен еспе құмды сай» мәніндегі атау.

Талқамбай – қыстау. Баршақұмның оңтүстік-батыс бөлігінде. Кісі есімінен қойылған атау.

Тамшыма – құдық. Арал теңізінің солтүстігінде. «Суы өте аз құдық» мағынасындағы атау.

Тасбөгет жолайрығы – Кеңес Одағы кезінде Тасбөгет елді мекені (разьезд № 88) Қамбаш ауылдық кеңесінің құрамында, одан кейін Аралқұм ауылдық округінің құрамында болған.

2005 жылы Сапақ ауылдық округі құрылып, қазір осы округке қарасты елді мекен. Тасбөгет жолайрығы аудан орталығынан 15 шақырым қашықтықта, ал округтен 10 шақырым қашықтықта орналасқан. Қазіргі таңда елді мекенде 22 отбасы тұрып жатыр. Халық саны – 91 адам. Елді мекен теміржол бойында орналасқандықтан, тұрғындар жолдың екі жағына шоғырланған. Елді мекеннің өндіріс орындары, клуб, кітапхана, медициналық пункт жоқ, тек қана Сапақтағы № 69 орта мектепке қарасты бастауыш мектеп бар. Тұрғындар негізінен мал шаруашылығымен айналысады.

Таңсықбай – құдық. Арал Қарақұмының оңтүстік-батыс бөлігінде. Кісі есімінен қойылған атау.

Тасарық – ауыл. Арал қаласынан оңтүстікке қарай 85 км жерде, Қамыстыбас көлінің шығысында. Бұрынғы атауы – Жаркөл ауылы. «Екі жиегі таспен өрілген арық» мәніндегі атау.

Тасқұдық – құдық. Арал Қарақұмының батыс бөлігінде. Тереңдігі – 2 м, шығымы – 170 л/с. Құдықтың тасты жерден қазылуымен немесе таспен өріліп, шегенделуімен байланысты аталып, сол құдық қазылған жерге берілген атау.

Тасқұдық – құдық. Арал теңізінің солтүстігінде.

Тастақ - ауыл. Арал қаласынан батысқа қарай 120 км жерде, Сырдария өзенінің атырауында. «Тасты жер, тас көп кездесетін жер» мәніндегі атау.

Тастүбек – елді мекен. Арал қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 80 км жерде, Көктырнақ түбегінде орналасқан. Бұрынғы Тастүбек балық колхозының орны. Теңіз жағасында бекіре балығы мекендеген үлкен тастар көп болған. Бұл тастар қазір әлі де бар, сондықтан бұл жерді «Тастүбек» деп атаған.

Тастүбек – қыстау. Арал теңізінің солтүстік-шығыс жағалауында.

Тәмпі – қыстау. Арал Қарақұмының оңтүстігінде. Кісі есімінен қойылған атау.

Тәуір – жер атауы. Қазір онда ел тұрмайды. Бұрын балықшылар қоныстанған. Тәуір Нұрбай деген байдың Қалиядан туған Абыланың баласының есімі.

Тезқұдық – бұлақ. Арал теңізінің солтүстік-шығыс жағалауында.

Тербенбес – таулы төбе. Сексеуіл ауылынан шығысқа қарай 15 км жерде. Абс. биіктігі – 208 м. Ертеректе теңіздің жағасы болған деседі. Халық арасында су тасқаны болған кезде таудың етегіне қоныс тепкен адамдар тау басына шығып, аман қалған деген аңыз бар. Сол кезде бесікте құндақталған сәби теңіз бетінде тербетіліп қалап қойған. Содан Тербенбес деп аталған деген аңыз бар.

Тербенбес – темір жол бекеті. Сексеуіл ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 10 км жерде.

Тоғыз артезиан алабы – жер атауы. Арал теңізінің солтүстігіндегі Үлкен және Кіші Борсық құмдарының аралығында орналасқан жерасты сулы өңір. Алап жалпы қалыңдығы – 70-100 метр болатын палеоген құмды шөгінділерінің қойнауында қалыптасқан. Суының Арыны күшті болғандықтан кей жерлерде шапшып шығады, бірақ су өнімі аса көп емес. Тоғыз артезиан алабының табиғи қоры 10 млрд. куб метр. Артезиан суы әзірше пайдаланылмайды.

Тоқабай – ауыл. Арал қаласынан шығысқа қарай 50 км жерде. Кісі есімінен қойылған атау.

Тоқыбай – көл. Арал Қарақұмының оңтүстік-батыс бөлігінде, Сырдария өзенінің бойында.

Томарлы – құдық. Баршақұмның оңтүстігінде. «Томары көп, шоқатты жер» мағынасын аңғартады.

Тораңғылы – мүйіс. Арал теңізінің солтүстік-шығыс жағасында. «Тораңғы ағашы өскен жер» мағынасындағы атау.

Төртқара – құдық. Баршақұмның оңтүстігінде. «Төрт төбе, қарайған шоқы орналасқан жердегі құдық» мәніндегі атау.

Төртқұдық – құдық. Арал теңізінің солтүстік-шығысында, Баршақұмның батыс бөлігінде.

Төртқұлақ – бейіт. Шыбықты ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 24 км жерде. Төртқұлақ – бейіттің бір түрі.

Тұрсын – қыстау. Арал қаласының оңтүстігінде, Қамыстыбас көліне жақын. Кісі есімінен қойылған атау.

Тұрсынбике – ауыл орны. Арал қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 17 км жерде. Кісі есімінен қойылған атау.

Тұщыбас – шығанақ. Арал теңізінің солтүстігінде. Құрлыққа 30 км-дей сұғына еніп жатыр, енді жері – 11 км. Ең терең жері – 19 м. Батыс жағалауы Құланды түбегінің аласа құмды жағасына, шығысы Қаратүп түбегіне жалғасады. Түбі құмды, терең жеріне қалың лай шөккен. «Су тұщы шығанақ, көл» мағынасындағы атау.

Тұщыбас – көл. Арал Қарақұмының оңтүстік-батыс бөлігінде, Сырдария алабында, Бөген ауылынан шығыста 2 км жерде орналасқан. Ауданы – 12,6 шаршы км, ұзындығы – 11,5 км, енді жері – 2,9 км, терең жері – 5,5 м. Құмайтты жағалауы жайпақ. Оңтүстігі батпақты. Сырдария өзені қатты тасығанда көл деңгейі көтеріліп, аумағы ұлғаяды. Көл бірімен-бірі каналдармен жалғасқан 3 бөліктен тұрады. Жағалауында қамыс өседі. Батыс жағалауы биік бұйра құм, оңтүстік бөлігі жазық.

Түгіскен – бұлақ. Арал теңізінің солтүстік-шығыс жағалауында, Арал ауданында. Ру атынан қойылған атау.

Түйеқұдық – құдық. Арал Қарақұмының батыс бөлігінде. «Үлкен не тек түйе су ішетін құдық» мағынасындағы атау.

Түйме – қыстау. Баршақұмның оңтүстігінде.

Түкпірши – қыстау. Арал теңізінің солтүстік-шығысында, Баршақұмның батыс бөлігінде. «Түкпірдегі шиі қалың жердегі қыстау» мәніндегі атау.

Түлембай – қыстау. Арал теңізінің солтүстік-шығысында, Баршақұмның батыс бөлігінде. Кісі есімінен қойылған атау.

Түркмен түбек – қыстау. Арал қаласынан оңтүстікке қарай, Қамыстыбас көлінің аңғарында.

Түсшеген – құдық. Баршақұмынң оңтүстігінде.

Тырнақбай – құдық. Арал теңізінің солтүстік-шығысында, Баршақұм өңірінде. Кісі есімінен қойылған атау.

Тілеужан – құдық. Арал қаласынан солтүстікке қарай 21 км жерде. Кісі есімінен қойылған атау.

Ухайтам – төбе. Арал теңізінің солтүстік-шығысында, Баршақұмынң батыс бөлігінде. Абс. биіктігі -109 м.

Ұзақбай – қыстау. Баршақұмынң оңтүстігінде.

Ұзынқайыр – жер атауы. Арал теңізінің қазақстандық бөлігіндегі арал. Арал ауданы жерінде Ұзынқайыр аралдары екеу. Оның біріншісі – Қасқақұлан аралының батыс шетінен 15 км-ге созылып жататын, ені – 1,5-2,0 км болатын құмқайыр. Қиыр солтүстік мүйісінде 400-дей тұрғыны бар елді мекен болды.

Екіншісі – Ұялы аралының шығысында 4,0 км жерде теңіз ішінде орналасқан. Ұзындығы – 16 км, ені – 0,7-1,2 км. Солтүстік-шығысынан оңтүстік-батысқа қарай созылып жатқан жалаңаш қайыр. Мұнда отырықшы ел болған жоқ. Тек Ұялы, Көзжетпес және Қасқақұлан балық ұжымшарларының балықшылары көктемгі лайбалықта (мамыр айы) осында қоныстанып жатып, балық аулады. Негізгі аулайтын балығы – қаяз. Қазіргі Ұзынқайыр аралы теңіз суының тартылуына байланысты жағалаумен бірігіп кетті.