Ж. Қазақ филологиясы кафедрасы
жүктеу/скачать 3,41 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Әдебиет
- Дәріс мақсаты
| Тексеру сұрақтары:
Боккаччо шығармаларында итальяның Қайта өрлеу дәуірінің суреттері қалай бейнеленген? «Филострато» сюжеті «Троя туралы романынан» Итальяда латын тілінде айтып жүрген Бенуа да Сент - Мора труверінен осы романындағы Троил мен Бризеиданың махаббатын эпизоды етіп алу себебі неде? Әдебиет : 3 бөлімде (Сабақ мазмұны мен кестесі) көрсетілген. №11 Дәріс. Тақырыбы: Эразм Роттердамский: «Ақымақтыққа мадақ». Қарастырылатын сұрақтар: 1. Эразм – эпикалық ақын. 2. Эразмнің әлемдік көзқарасы. Дәріс мақсаты: «Ақымақтыққа мадақ» атты поэманың мазмұны мен табиғаты туралы. Дәріс мазмұны: Оның шығармашылық шеберлігімен тілі кейбір өзгешеліктер енгізілген гомерлік эпостарынан нәр- нәр алған. Бірақ, шығармаларының тақырыбы – мүлдем өзге. Ерте кезде оны көптеген дидактикалық шығармалардың авторы болып есептелген. Ендігі жерде зерттеушілер оны «Ақымақтыққа мадақ» деген поэманың талассыз авторы деп белгілейді. Оның алғашқы поэмасында бүкіл тіршіліктің пайда болуы мен оның Эразм кезеніне дейін түп – тамырдың даму тарихын ұғынуға, сондай-ақ ақын қоршаған әлем мен онда адамның өзіндік тәжірибиелерінде кездесетін күштерді түсіндіруге тырысады. Сондықтан да оның поэмаларында құдайлардың тегі деп. Аударылатын алғы сөзінде құдайларды құрметтеу мен табынушылықтың түрлері туралы ештеңе де айтылмайды. Эразмнің әлемдік көзқарасы әлі де болса, бүтіндей мифтік тұрғыда еді. Әлемнің пайда болуын мәңгілік кеңістік пен (үңірейген қуыс) байланысты. Жер мен Эроттың (махаббаттың) пайда болуымен Уран (аспан), Тау, қараңғылық пен түн дүниеге келеді, олар бір- бір імен некелесуінің нәтежесінде күн мен жарық туады. Жер қойнауынан Понт, кейін Уран мен Понтпен біріге отырып, жер қалғандарын шығарады. Уран бүкіл әлемнің алғашқы басқарушысы болады, бірақ оны өзінің ұлдары- титан дар Круностардың басшылығымен тағынан түсіреді. Алайда Кроносалардың билігі ұзаққа созылмады Кронустың ұлы Зевс әкесіне қарсы шығып, Кроносқа қорқынышты Тифонның көмектесуіне қарамастан, титандармен бірге оны Тартарға түсіреді. Зевстың патшалық етуімен бүкіл эраның ұлы зілзалалары аяқталып, әлемдік тәртіп орна, яғнм мәңгі кеңістік космоспен алмасады. Осындай құдайлардың үш ұрпағының арасындағыф күресті грек космогонясының бір бөлігі деп қарастыруға болады. Эразм үшін Зевс; Уран және Кронос сияқты қарапайым билеуші ғана емес, сондай- ақ мәңгілік тәртіпті іске асырушы да, этикалық нормаларды сақтаушы мен насихаттаушы болып табылады. Поэма бүкіл әділдіктәің сүйініші мен қорғаушысы болып табылатын Зевсті ардақтаумен басталады. Әрі қарай екі эрида туралы айтылады. Оның біріншісі- еңбекте қажетті жарысты туындататын жақсы эрида болса, екіншісі- Сұмпайы яғни үнемі жайластырып отыратын Эрудия. Ақынға адам өміріндегі қиыншылықтар мен ауыртпалықтар жақсы таныс; оғын тиесілі жауапты автор адамдар мен құдайлар арасындағы тартыспен түсіндіреді. Әрине адамдар үшін жақсы өмір сүру үшін үнемі қанағатсыздық сезім орнату болса, ал құдацйлар үшін, керісінше адам өмірін қиындатып, жаңа ауртпалықтар туындату болып табылады. Эразм бұл идеяларын ескі әлеуметтік тәртіп талаптарының бұзылуымен және өткен әлеуметтік құндылықтардың жойылуы кезінде, әрі жаңа түрлер мен құндылықтары мойындалмаған сәтте, яғни Грометей титаны жөніндегі ежелгі мифтерге көрініс тапты. Грометей бүкіл құдайларды алдап кетеді, нәтежесінде олар адамдардың өмірін қиындатып жібереді. Зевс тіпті адамдардан отты да жасырып қойғысы келеді, бірақ Промстей оны тауып алып, жерге алып келеді. Бірақ Зевс онымен қа-оймай адамдарға Пандараны жібереді. Ол қолына бүкіл адам баласына биесім қайғының тамырын ұстатады. Гандар болса құдайлардың қарсылығына қарамастан оның қақпағын ашып жіберіп, бүкіл қайғы жер бетіне таралып үшып кетеді. Шошып кеткен Пандора тамырдың қақпағын жауып жібергенде ішінен жалғыз үміт ғана қалады. Яғни ол тек адам баласын қиялдау сапасын ғана іске асыруына мүмкіндік береді. Адамдардың бес ұрпағы туралы; өзге бір мифте адамдар мен құдайлардың жалпы алғашқы белгілі ойлары туралы айтылады. Бес ұрпақ біртіндеп бір- бірін алмастырып отырады. Мысалы: ешқандай қиыншылық пен тапшылықты және де қатаюды бейлемейтін алтын ұрпақтарын өте тәкәппар, тіпті құдайларды месінбейтіндіктен Зевс жойып жіберген күмістердің ұрпағы келеді. Мыстың ұрпағы әскери боды”олардың өз қолдарының күші өздеріне өлім әкелді” Батырлардың төртінші ұрпағы өз өлімдерін Фав пен Троя қабырғаларында кездестірдін Эразм өзін темір ұрпақтарына жатқызады. Олар; “күні – түні еңбек пен қиындықтан дабыл таппайтындар ”- дейді. Еңбек ауыр да, қашып құтылмас Зевстің адамдарға жіберге жазасы деп білді. Ақынды толғандырған жалпы тақырыптар тәжірбиелік яғнм қалайша әділ әрі бақытты өмір сүруге болады деген кеңестермен алмастырылады. Онда уаыл шарушылығына ыңғайлы уақыт, кезең, жүзуге арналған ау райы көрсетілген. Тәжірбиелік кеңестер мен үгіттеулер арасында поэжманы аяқтайтын нанымдар кездеседі. Оның соңы “Күндер”- яғни бақытты немесе бақытсыз күндерді көрсететін күнтізбе бар. Ол туралы былай делінге: “Күн- бірде өгей шеше сияқты, бірде- адамның анасы сияқты” Эразм пен Гомердің поэзиясы бір – біріне өте жақын, бірақ дидактикалық бағытта болғандықтан Эразм туындыларында Геомерліктердің жарқын метафорлары мен теңеу, эпитеттеркөп кездеспейді. Поэманың композициясы өзіндік ерекшелігімен ерекшеленеді: кейбір жекелеген бөлімдері бір- бірінен бөлек- бөлек бөлшектелінсе, енді бірі бөлшектелінбей тұтасып, бір- бірімен үндесіп жатады. Ақынның ойларына қазіргі оқырманда ілесе де алмайды, себебі басы мен соңының айрмашылығын және олардың бір- бірімен қай жерде үндесіп кететінін айыру қиын. Эразмтің поэмалыраы Н-Гемерлік поэмаларымен ұқсас, дауыстап оқуға негізделген; Осыдан өлеңнің дыбыстың үндесуі, көптеген қиын есімдіктердің ырғақты үйлесімі, өлеңнің ішкі құрлысының аллитерациясы мен рифмдары шығады. жүктеу/скачать 3,41 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|