Емтиханға қатысушыларға орфографиялық және түсіндірме сөздіктерді, афоризмдер жинақтары мен көркем шығармалар мәтіндерін қолдануға рұқсат етіледі.
33-кесте – 10-11-сыныптарға ұсынылатын жазба жұмыстары (эссе) мен сыныптан тыс оқудың саны
Сыныптар
|
Жазба, сыныптан тыс оқу жұмыстарының түрлері
|
Оқу тоқсандары
|
Барлығы
|
І
|
ІІ
|
ІІІ
|
ІҮ
|
Қоғамдық-гуманитарлық бағыт
|
10
|
Эссе
|
2
|
2
|
2
|
2
|
8
|
|
Сыныптан тыс оқу
|
1
|
1
|
1
|
1
|
4
|
|
Барлығы:
|
3
|
3
|
3
|
3
|
12
|
11
|
Эссе
|
3
|
3
|
3
|
3
|
12
|
|
Сыныптан тыс оқу
|
1
|
1
|
1
|
1
|
4
|
|
Барлығы:
|
4
|
4
|
4
|
4
|
16
|
Жаратылыстану-математикалық бағыт
|
10
|
Эссе
|
2
|
2
|
2
|
2
|
8
|
|
Сыныптан тыс оқу
|
1
|
1
|
|
|
2
|
|
Барлығы:
|
3
|
3
|
2
|
2
|
10
|
11
|
Эссе
|
2
|
2
|
2
|
2
|
8
|
|
Сыныптан тыс оқу
|
1
|
1
|
|
|
2
|
|
Барлығы:
|
3
|
3
|
2
|
2
|
10
|
34-кесте – Эссе көлемі
Сынып
|
Көлемі
|
10
|
250-300 сөз
|
11
|
250-300 сөз
|
35-кесте – Эссе мен шығарманың айырмашылығы
Эссе
|
Шығарма
|
Эссе дегеніміз (фр. тіл. essai - тәжірбие, лат.т. exagium – құрау )
– философиялық, әдеби, тарихи, публицистикалық, әлеуметтану, саяси және тағы басқа саладағы ғылыми емес, автордың жеке көзқарасын білдіретін прозалық мәтін.
|
Шығарма – оқушының туған халқының әдебиетінен алған білімін өз ойымен, дүниетанымдық көзқарасымен еркін ұштастыра отырып баяндайтын шығармашылық төл еңбегі. Оқушыдан көркем шығарманы өзіндік ой-пікірі, көзқарасы тұрғысында терең талдап пайымдауы, әсерлі, көркем тілмен жүйелі баяндауы талап етіледі.
|
Эссе – еркін композициялық құрылымға негізделген немесе көркем-публицистикалық жанрдың бір түрі
|
Шығарма – белгілі бір берілген тақырыпқа арналған, міндетті құрылымнан тұратын, тек пәндік білімге бағытталған шығармашылық жұмыс.
|
Эссе қатаң түрде жоспарға негізделуі міндетті емес.
|
Шығармада жоспарды жазу міндетті.
|
Эссе жеке көзқарас, сараптама, дәлелдемелерге негізделеді.
|
Шығарма формасы оның түріне байланысты, көбінесе көркем мәтінді талдауға негізделеді.
|
Эссенің мақсаты – эссе жазушының өзіндік көзқарасын, сыни ойын жетілдіру, ұстанымын дәлелді бекіту үшін жан-жақты білім алып, ақпараттық қарулану, тақырыпты ашуда метатанымдық білігін тиімді қолдану, шығармашылық қабілетін шыңдау, ой жүйелілігін реттеу, жазу түрлеріне қарай жазу тәсілдерін таңдай біліп, эссе түріне қарай жазу стилін сақтау, ой жүйесінің бірізділігін сақтауда сөз оралымдарын тиімді қолдану, шығармашыл жазбаларда сөздік қорының байлығын дамыту, талдау жұмыстарында қажетті термин сөздерді тиімді қолдану.
сөздік қорының байлығын дамыту, талдау жұмыстарында қажетті термин сөздерді тиімді қолдану.
|
Шығарманың мақсаты – жазылым тілін дамыту, логикалық ойлауды дамыту, шығармашылық, қиялды, нақты нәрсені еркін, қызықты түрде беруге ұластыру, әдебиетті іштей түсіне отырып, оның мәні мен құдіретті орнын өз дүниесінде көркемдеп бере алу.
|
36-кесте – Эссе мазмұнын бағалау өлшемшарттары
Өлшемшарттар
|
Дескрипторлар
|
Балдары
|
Тақырыпты ашу тереңдігі және пікірлердің сенімділігі
2 балл
|
ұсынылған тақырыпты ұғынуы
|
1
|
эссе тақырыпқа сай келмейді
|
0
|
Проблеманы көрсетуі
|
1
|
эссе проблемасы ашылмаған
|
0
|
Дәйектемелер
3 балл
|
эссе тақырыбына сәйкес келетін көркем шығармадан алынған дәйектердің болуы
|
1
|
көркем шығармадан алынған дәйектердің болмауы
|
0
|
Автордың ұстанымын нақтылайтын басқа дереккөздерден алынған дәйектердің болуы
|
1
|
автордың ұстанымын нақтылайтын басқа дереккөздерден алынған дәйектердің болмауы
|
0
|
автордың жеке көзқарасының болуы
|
1
|
автордың жеке көзқарасының болмауы
|
0
|
Композициялықтұтастығыжәнелогикалықжүйелілігі
3 балл
|
Композияциялық тұтастықтың болуы, пікірлердің бөліктері логикалық байланысты, ой біртіндеп дамиды
|
1
|
тезистік бөлімнің болмауы
|
0
|
ішкі логиканың болуы, жекеден жалпыға, жалпыдан жекеге өту дағдысының болуы
|
1
|
логикалық байланыстың болмауы мағынасын түсінуге кедергі келтіреді
|
0
|
сонылық, ерекшелік (қызықты байланыстар, ойламаған бұрылыстар)
|
1
|
шығармашылық көрініс жоқ
|
0
|
Сөйлеу мәдениеті
2 балл
|
көркем – бейнелеу құралдарды және стилистік сөздерді, бай лексикасын қолдану
|
1
|
сөйлеудегі бірыңғай грамматикалық құрылым
|
0
|
эмоционалдылық, тіл шешендігі
|
1
|
сөйлеу тілінің жұтаңдығы
|
0
|
|
Барлық балдардың жиынтығы
|
10
|
Әдеби тақырып және еркін тақырып бойынша эссенің сауаттылығы келесі кестеде көрсетілген өлшемшарттармен бағаланады.
37-кесте – Сауаттылықты бағалау өлшемшарттары
Өлшемшарттар
|
Дескрипторлар
|
Балдары
|
|
Орфография 3 балл
|
Орфографиялық қате жоқ, немесе 1 жеңіл қате
|
3
|
|
1-2 қате жіберілді
|
2
|
|
3-5 қате жіберілді
|
1
|
|
5-тен көп қате жіберілді
|
0
|
|
Пунктуация 3 балл
|
пунктуациялық қате жоқ, немесе 1 қате жіберілді
|
3
|
|
|
|
2-3 қате жіберілді
|
2
|
|
4-5 қате жіберілді
|
1
|
|
5-тен көп қате жіберілді
|
0
|
|
Грамматикалық норманысақтау 2 балл
|
грамматикалық қате жоқ немесе, 1 қате жіберілді
|
2
|
|
2-3 қате жіберілді
|
1
|
|
4-тен көп қате жіберілді
|
0
|
|
Стилистикалық норманы сақтау 2 балл
|
стилистикалық қателері жоқ, немесе 1 қате жіберілді
|
2
|
|
2-3 қате жіберілді
|
1
|
|
3-тен көп қате жіберілді
|
0
|
|
|
Барлық балдардың жиынтығы
|
10
|
38-кесте – Бес балдық жүйе бойынша эссені бағалау
Бағалудың бес балдық жүйесі бойынша баға
|
«2»
|
«3»
|
«4»
|
«5»
|
Мазмұны
|
0–3
|
4–6
|
7–8
|
9–10
|
Сауаттылығы
|
0-3
|
4-6
|
7-8
|
9–10
|
Назар аударыңыз!
Осылайша, эссеге екі баға қойылады: мазмұнына және сауаттылығына. Бірінші баға «Қазақ әдебиеті» пәніне, екіншісі–«Қазақ тілі» пәні бойынша журналға қойылады. Қорытынды баға жылдық және емтихан бағасы негізінде қойылады.
Егер мектеп бітіруші таңдау пәні ретінде «Қазақ әдебиеті» пәнін таңдаса, әдебиет пәні бойынша алған бағасына емтихан тапсыру барысындағы тестілеу бағасы қосылады. Қорытынды баға жоғарыдағы принцип бойынша қойылады.
«Қазақ әдебиеті» пәні бойынша сыныптан тыс жұмыстарды жоспарлау және ұйымдастыру кезінде 2018-2019 оқу жылында аталып өтілетін мерейтойлық күнтізбелік күндерге назар аударуды ұсынамыз:
Елордамыз – Астана қаласына 20 жыл (1998 ж.);
Қазақ халқының ғұлама ақыны, тарихшы, этнограф, аудармашы, ауыз әдебиетінің мұраларын жинақтаушы Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің туғанына 160 жыл (1858 - 1931);
Ақын, сазгер Ақан сері Қорамсаұлының туғанына 175 жыл (1843-1913);
Ақын Мұрат Мөңкеұлының туғанына 175 жыл (1843-1906);
Суырып салма ақын Шортанбай Қанайұлының туғанына 200 жыл (1818-1881);
Алаш қозғалысының қайраткері, ақын, қазақ әдебиетінің жарқын жұлдызы Мағжан Бекенұлы Жұмабаевтың туғанына 125 жыл (1893 - 1937);
28 қыркүйек –жазушы, драматург, журналист Оралхан Бөкейхановтың туғанына 75 жыл (1943-1993);
25 қазан – Қазақстанның халық жазушысы, драматург Тахауи Ахтановтың туғанына – 95 жыл (1923—1994);
28 қазан – қазақ ақыны, ағартушы, қоғам қайраткері, ойшыл Сұлтанмахмұт Шоқпытұлы Торайғыровтың туғанына 125 жыл (1893-1920);
12 желтоқсан – қырғыз халық жазушысы, қоғам және мемлекет қайраткері Шыңғыс Айтматовтың туғанына – 90 жыл (1928 - 2008);
4 ақпан – ақын, драматург, әдебиет зерттеуші ғалым Әбділда Тәжібаевтың туғанына – 110 жыл (1909 - 1998).
5 мамыр – ақын, қоғам қайраткері Ілияс Жансүгіровтің туғанына – 125 жыл (1894-1938);
22 қазан – Қазақстанның халық жазушысы, қоғам қайраткері Әбдіжәміл Нұрпейісов – 95 жаста (1924);
15 қараша – қазақтың көрнекті жазушысы, драматург Бейімбет Майлиннің туғанына – 125 жыл (1894-1938).
Достарыңызбен бөлісу: |
