Жалпы орта бiлiм беретiн мектептердi¤
§ 52. ТҐЛ СҐЗДI ТҐЛЕУ СҐЗГЕ АЙНАЛДЫРУ
жүктеу/скачать 0,7 Mb. Pdf көрінісі
|
Қазақ тілі 7сынып
| § 52. ТҐЛ СҐЗДI ТҐЛЕУ СҐЗГЕ АЙНАЛДЫРУ
Тµл сµз тµлеу сµзге айналІанда, мынадай µзгерiстер мен ерекшелiктер болады: 1. Тµлеу сµзде автор сµзi мен тµл сµз сiґiсiп, бiр сµйлемнiґ ³¾рамына енiп кетедi де, автор сµзiндегi дедi (де) сия³ты баяндауыштыґ орнына айтты (ай- тып), хабарлады, µтiндi, бѕйырды, сѕрады т±рiздi сµздер ³олданылады: « Паспортынан о³и бер», – дедi де, Ж±нiбек паспорттарды ѕсынды . (ў. М¾ст.) – Пас портынан о³и беруiн µтiндi де (немесе сѕрады да), Ж±нiбек паспорттарды ѕсынды . 2. Тµл сµздiґ бастауышы тµлеу сµзде, iлiк септiгiнде (кейде ашы³, кейде жасырын тїрде) келiп, аны³тауыш³а 141 айналады: «Бѕл – бiр ми жетпейтiн µнер емес, тек ерiнбесеґ болІаны», – дедi. (ў. М.) – Бѕныґ бiр ми жетпейтiн µнер емес, тек ерiнбесеґ болІаны екенiн айтты. 3. Тµл сµздiґ баяндауышы тµлеу сµзде табыс септiк т¾лІасында толы³тауыш³а айналады: а) баяндауыш ³ызметiндегi ашы³ райлы етiстiк есiмше т¾лІасында -ды³, -дiк ж¾рнаІы їстелiп, оІан т±уелдiк жалІауы мен табыс септiгi ³осылып ж¾м- салады: «Мына топалаґда мен сiздi жоІалтып алдым. Ендi Іана зорІа тауып, тѕрмын», – дедi ³аза³шалап. (Б.Момышѕлы) – Мына топалаґда ол сiздi жоІалтып алІанын, ендi Іана зорІа тауып тѕрІанын айтты ³аза³шалап. ±) тµл сµздiґ баяндауышы б¾йры³ райынан болса, тµлеу сµзде ол т¾йы³ етiстiкке µзгерiп, оІан жатыс я барыс септiк жалІауы жалІанып немесе туралы, жµнiнде, жайында сия³ты шылаулардыґ бiрi тiркесiп ³олданылады: « Тїспе, Жан±бiл!» – деп ³алІанда, Жан±бiл ³ар³-³ар³ кїлдi. (ў. Мѕст.) – Жан±бiлдiґ тїспеуiн (немесе: Жан±бiлге тїспеуi жайында) ай- тып ³алІанда, Жан±бiл ³ар³-³ар³ кїлдi; б) тµл сµздiґ баяндауышы есiм сµз я т¾йы³ етiс- тiктен болса, тµлеу сµзде ол сµзге екенiн деген кµмекшi етiстiк тiркесiп ³олданылады: «Савель ата, жѕртпен ±ґгiмеге шеберсiґ-ау!» – дедiм. (М. Г.) – Са вель атаІа жѕртпен ±ґгiмеге шебер екенiн айттым. жүктеу/скачать 0,7 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|