Жалпы орта бiлiм беретiн мектептердi¤
§ 1. ЈАЗАЈ ТIЛIНI¤ ТУЫСТАС ТIЛДЕР IШIНДЕ
жүктеу/скачать 0,7 Mb. Pdf көрінісі
|
Қазақ тілі 7сынып
| § 1. ЈАЗАЈ ТIЛIНI¤ ТУЫСТАС ТIЛДЕР IШIНДЕ
АЛАТЫН ОРНЫ Сїйемiн туІан тiлiм – анам тiлiн, Бесiкте жат³анымда-а³ берген бiлiм. Шыр етiп жерге тїскен минутiмнен, Ј¾лаІыма сiґiрген таныс їнiн. ( С. ТорайІыров ) Ана тiлiґ – арыґ б¾л, Єятыґ боп т¾р бетте. Ґзге тiлдiґ б±рiн бiл Ґз тiлiґдi ³¾рметте! ( Ј. Мырзалиев ) Јаза³ тiлi – ³аза³ хал³ыныґ ана тiлi. Адам бала- сы дїниеге келiп, есi кiре бастаІаннан-а³ адамды³ ³асиеттердi ³алыптастыратын ±дептiлiктi, iзгiлiк пен iзеттiлiкке толы халы³тыґ н¾рлы, асыл сµздерiн, тiлдiґ жан беретён ±сер-кїшiн ана тiлiнде ¾Іып, їйренедi. ЯІни Іасырлар бойы жина³талІан саф кїмiстей тiл ³азынасын, оныґ сµз байлыІын адам жаны мен жа- дына мыс³ылдап енгiзу анадан басталады. Ал ананыґ а³ сїтiмен бойымызІа ³оса даритын тiл м¾расын бар байлыІымен, кµркемдiк ³уатымен ¾рпа³тан-¾рпа³³а жеткiзушi, сµз жасап, дарытушы, тiлдi мейлiнше ³астерлеушi халы³– тiл анасы, тiл б¾лаІы. Сонды³тан да хал³ымыз тiлiн бас³аша емес, ана тiлi деп атаІан. Јаза³ тiлi – Јаза³станда Іана емес, сонымен ³атар бас³а туыс³ан республикаларда, сондай-а³ шетелдерде де т¾ратын ³аза³тардыґ ана тiлi. Тїркi тiлдерi µзара туыстас болІанды³тан, олардыґ бiр-бiрiмен жа³ынды³тары, орта³ ³асиеттерi мол. Јаза³ тiлiне еґ жа³ындары – ноІай, ³ара³алпа³, ³арашай- бал³ар, ³ырІыз, татар, баш³¾рт, ³¾мы³ тiлдерi. Тїр кi тiлдерiнiґ туыстастыІы олардыґ лексикалы³ 5 ³¾рамынан, фонетикалы³ жїйесiнен, грамматикалы³ ³¾рылысынан бай³алады. Кµптеген сµздер тїркi тiл- дерiне орта³ болып келедi. Сондай-а³ сµздердiґ септелуiнде, т±уелденуiнде, кµптелуiнде, жiктелуiнде де ¾³састы³тар бар. Тїркi тiлдерiнiґ бiр-бiрiнен айырмашылы³тарын да бiлген жµн. Јаза³ тiлiне т±н мына сия³ты ерекшелiктердi бай³ауІа болады: 1) бас³а тїркi тiлдерiнде сµз басында «й» келетiн жерде ³аза³ тiлiнде «ж» дыбысы айтылады: йаш – жас, йол – жол, йаз – жаз, йыл– жыл, йо³ – жо³ т.б; 2) бас³а тїркi тiлдерiндегi «ш» дыбысы ³аза³ тiлiнде «с», ал «ч» дыбысы «ш» дыбысына ауысады: аш – ас, таш – тас, ич – iш, куч- кїш, т.б; 3) дыбыс їндестiгiнiґ iлгерiндi ы³пал заґдылыІы бойынша ³аза³ тiлiндегi ³осымшалардыґ ³атаґ, ¾яґ, їндi дыбыстардан басталатын бiрнеше тїрлерi бас³а тїркi тiлдерiнде бола бермейдi. Мысалы, ³аза³ тiлiнде сµ зге ат-тар, ³ыз-дар, жас-тыґ, ³ыз-дыґ, бала- лар, бала-ныґ, кµш-тер, кµш-тiґ болып ³осымша жалІанса, µзге тїркi тiлдерiнде, негiзiнен, олар былай ³олданылады: ат-лар, ³ыз-лар, йаш-ниґ, ³ыз-ниґ, бала-ниґ, куч-лер, т.б. жүктеу/скачать 0,7 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|