Жалтыр жалпы орта білім беретін мектеп 2011-2012 оқу жылы



жүктеу/скачать 393,5 Kb.
бет4/5
Дата08.06.2018
өлшемі393,5 Kb.
#41877
1   2   3   4   5

Б) ғалым


10. Орта ғасырда өмір сүрген данышпан ғалым кім?

А) Құрманғазы

Ә) әл-Фараби

Б) Шоқан Уәлиханов



Ежелгі дәуір әдебиеті
Түркі тілі дана сөздерді сақтаған,

Бабалардың сөздерін тыңдау керек ол үшін,



Бабалардың мақалдарын сақтау сенің борышың.

Жүсіп Баласағұн


Қазақ халқының арғы тегі көне түркі тайпаларынан шығады. Олар қазіргі Қазақстанды, Орта Азияны, Оңтүстік-шығыс Сібірді, Орталық Азияны, Еділ бойын, Каспий жағалауларын мекендеген. Түркі тілдес халықтардың әдебиеті де ортақ болған. Олар өздерінің елеулі тарихи адамдарының ерліктерін мадақтау түрінде құлпытастарға жырларын ойып жазып кеткен. Бұл түркі ұлыстарының жазба әдебиеті ерте пайда болғанын көрсетеді. Ол жазба әдебиеті Күлтегін, Тоңықұқ, Қорқыт ата, Ахмет Йасауи сияқты ғұламалардың шығармаларында дамыған.



Ежелгі дәуір әдебиетінің (VІІ-ХІV ғ.ғ.) басты-басты әдеби мұралары:

  1. Орхон-Енисей ескерткіштері (VІІ ғ.): «Күлтегін» жыры (Монғолиядағы Орхон және Енисей өзендерінің бойында табылған).

  2. «Қорқыт ата кітабы» (VІІІ ғ.). Осы күнге дейін Германияда 12 жырдан тұратын қолжазба күйінде және Италияда 6 жырдан тұратын қолжазба күйінде сақталған.

  3. «Оғыз-нама» (ІХ ғ.). Оғыздар мен олардың ханы Оғыз қағанның әскери жорықтары, ерлік істері жырланады.

  4. Әл-Фараби, М.Қашқари, Қ.А.Йасауи, Ж.Баласағұни сияқты ұлы ойшылдар, ғұлама ғалымдар, ақындардың еңбектері.

Қорқыт ата кітабы
Адам өзі өледі,

оның өзінен кейін қалдыратын рухани құндылықтары өлмейді



Қорқыт

Қорқыт – VІІІ ғасырда Сыр маңында өмір сүрген батыр, атақты ақын, асқан күйші. Ел аузындағы аңыздарда Қорқыт ата мәңгі өлмейтін өмір іздеуші ретінде суреттеледі. Мәңгілік өмірді ол қобыздың әуенінен іздейді.
________________________________________________________________________________________________________________________________________'>Қорқыт – ақын ___________________________________________________________
__________________________________________________________________________
Қорқыт – күйші ___________________________________________________________
__________________________________________________________________________
Қорқыт – мәңгілік өмірді іздеуші _____________________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________

________________________________________________________





  • Мына музыкалық аспап туралы не айта аласың?




  • Символ-сөздердің астын сыз:


а) өлімді білдіретін сөздерді көк сызықпен;
ә) өмірді білдіретін сөздерді қызыл сызықпен;




«Дерсеханұлы Бұқашжан»


Жырдың кейіпкерлерін ата __________________________________________

____________________________________________________________________

Жырдан барлық сын есімдерді көшіріп жаз ____________________________

____________________________________________________________________

Жырда қандай оқиғалар орын алатынын үзінділермен дәлелде, мысалы:

а) «Күндердің күнінде Дерсеханның әйелі бір әдемі ұл туады», т.с.с.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

























  • Қорқыт ата тақырыбы бойынша крассвордты шеш:





















11































22








































33































44














































55































66































77






































Кроссвордты дұрыс шешсеңдер, боялған бөліктерден «Қорқыт ата кітабы» қазіргі кезде қай қалада сақталғанын оқисыңдар.

1. Қазақтың ұлттық музыкалық аспабы.

2. Қорқыт ата қай өзеннің жағасында туып-өскен?

3. Қорқыт атаның түйесі.

4. Миф, легенда сөздерінің аудармасы.

5. Бұқашжанның әкесінің аты.

6. Музыка, мелодия сөздерінің аудармасы

7. Ненің уынан Қорқыт қайтыс болды?




Қорқыт атаның нақыл сөздерінен

Ана үшін бала – екі көздің сыңары. Ұлың өсіп жетілсе – от басының мерейі, бас-көзі.

Ата даңқын шығарып, өзінің тегін қуған балаға ешкім жетпейді.

Атаның атын былғаған ақылсыз баланың тумағаны артық.

Өтірік сөз өрге баспайды. Өтірікші болғаннан, жарық көріп, өмір сүрмеген көп артық. Сөзіне берік, шыншыл адамға бұл дүниеде отыз жылды үшке кобейтіп өмір сүрген де аз.

Халық ауыз әдебиеті және Ежелгі дәуір әдебиеті тараулары бойынша викториналық сұрақтар



  1. Халық ауыз әдебиеті дегеніміз не? Оның түрлерін ата.

  2. ХАӘ қалай тараған, олардың авторы бар ма?

  3. Ертегілердің түрін ата.

  4. Қиял-ғажайып ертегілерінің ерекшелігін ата.

  5. Қандай қиял-ғажайып кейіпкерлерді білесің?

  6. Әдетте ертегілер қалай басталады, қалай аяқталады?

  7. «Алтын сақа» ертегісі ертегілердің қай түріне жатады? Кейіпкерлері кім?

  8. «Алтын сақа» ертегісі қалай аяқталады?

  9. Әдеби ертегі дегеніміз не? Басқа ертегілерден айырмашылығы мен ұқсастығы не?

  10. «Толағай» ертегісі немен аяқталады?

  11. Мақал-мәтелдердің тақырыптарын ата.

  12. Оқу-білім туралы мақал-мәтел айтып бер.

  13. Еңбек туралы мақал-мәтел айтып бер.

  14. Адамның қасиеттері туралы мақал-мәтел айтып бер.

  15. Аңыз-әңгімелердің ерекшеліктері, ертегіден айырмашылығы.

  16. Кім туралы аңыз-әңгімелер білесің?

  17. Ежелгі дәуір әдебиетіне қандай шығармалар жатады? «Орхон – Енисей» жазбасы неге олай аталған?

  18. Қорқыт кім?

  19. «Қорқыт ата кітабы» туралы не білесің?

  20. Қорқыт туралы қандай аңыз білесің?


ХІХ ғасыр әдебиеті

Шоқан Уәлиханов

«Өзіңіздің европаша толық білімді бірінші

қазақ екендігіңізді есіңізге түсіріңіз. Оған қоса

тағдыр Сізге кең пейіл мен ақ жүрек беріп,



Сізді тамаша адам етіп жаратты».

Ф.М.Достоевскийдің Ш.Уәлихановқа жазған хатынан
Шоқан Уәлиханов – қазақ тарихы мен әдебиетін, фольклорымен этнографиясын зерттеуші, тұңғыш ағартушы ғалым.

Біздің қаламызда Шоқан Уәлиханов пен орыстың ұлы жазушысы Федор Достоевскийдің достығы басталған. Осы достықтық куәсі ретінде қаламыздың орталығында Шоқан мен Ф.М. Достоевскийге арналып ескерткіш орнатылған.


1   2   3   4   5



©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет