Жамбыл атындағы Мемлекеттік жасөспірімдер кітапханасы Қазақстан ақын – жазушылары ХХ ғасырда

Тарази Ә. Қыз махаббаты: Пьесалар.- Алаты: Өнер, 1982; Тарази Ә. Жаңбырлы түндер: Роман және әңгімелер.- Алматы: Жалын, 1988; Тарази Ә. Кен: Роман.- Мейірім.- Алматы: Жазушы, 1986; Тарази Ә. Қорқау жұлдыз: Роман мен повесть.- Алматы: Жазушы,1991; Тарази Ә. Жаза: Роман және хиқаяттар.- Алматы: Санат, 1998;

Тарази Ә. Шер: Романдар, хиқаят.- Алматы: Атамұра, 2000;
* * *

Елеукенов Ш. Тарази тынысы // Дала мен қала.-2011.-28қараша.-11б.

Мұқанова Р. Менің Таразиым //Қазақ әдебиеті.-2013.- 30тамыз-5қыркүйек.-1,5б.

Жұмабай Н. Қазақты бір адам жақсы корсе, мендей-ақ жақсы көрсін //Айқын.-2013.-4шілде.-8б.

Жолдасбеков М. Тарази туралы түйінді сөз // Айқын.-2013.-6қыркүйек.-5б.

Жолдасбеков М. Әкім әлемі //Егемен Қазақстан.-2013.-5қыркүйек.-4б.

Әшімов Әкім (Әкім Тарази). /Қазақ әдебиеті: энциклопедия.- Алматы, 1999.- 140 6.

Тарази Әкім //Советтік Қазақстан жазушылары: Биобиблиографиялық анықгамалық.- Алматы, 1987.- 600-601 б.б.

Тарази Әкім // Қазақстан жазушылары: ХХ ғасыр: Аңықтамалық:.-2004.-63-64б. Тарази Әкім // Қазақ әдебиеті: Энциклопедиялық анықтамалық.-Алматы.-2005.- 104б.
ТӘЖІБАЕВ ӘБДІЛДА

(1909-1998)
Қазақстанның халық жазушысы Әбділда Тәжібаев қазақ әдебиетінің өркендеп, дамуына өзіндік қолтаңба қалдырып кеткен қазақ поэзиясының аса көрнекті өкілдерінің бірі. Оның лирикалық жырлары, әсіресе монологы, теңіз жайлы жазған жырлары сыршылдығымен оқырмандарын өзіне баурап алатын. Ақын асау теңіздің толқындарынан шабыт шақыратындай:

Теніз!

Жырың қандай, жырың қандан сүрапыл!

Арасында бүрқыраған дүлейдің,

Түн жамыла жылап тұрып тілеймін:

Жүрегіңнің бөлшегін бер,

Өлеңіңнің өлшемін бер.

Ол аз десең, өзімді де ал,

Толқыныңа аямай сал.

Я күйрейін, күл болайын,

Я теңізге айналайын.

Болашақ ақынның анасы Айманкүл де ақын болған, сондықтан да жастайынан ол анасынан қисса- дастандарды мақамдап оқуды үйренді. Әбділда Тәжібаев халық ауыз әдебиетіне қаршадайынан қанығып, сол сүйікті тақырыбынан қол үзген жоқ. Дулат, Мүрат, Сүйінбай, Жамбыл, Шашубай, Нартай, Нүрпейіс сияқты халық ақындарының өлең-толғауларын бір жағы зерттеп, бір жағы олардан үйреніп отырды.

Әбділда Тәжібаев 1909 жылы Қызылордада туган. 1946 жылы Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлтық университетін бітірген. 1932-34 жылдары Қарсақпайдағы «Қызыл кенші», кейін «Жас алаш» газеттерінде редактордың орынбасары, 1934-39 жж. Қазақстан жазушылар одағы басқармасының хатшысы, 1934-1944 жылдарда- төрғасы болып қызмет істеді. 1945-48 жылдары ҚР Ұлттық Ғылым академиясының тіл және әдебиет институтында Жамбыл бөлімшің меңгерушісі болды. 1959-60 жылдары «Қазақ әдебиеті» газетінің жауапты редакторы, 1960-84 жылдары Қазақстан жазушылар одағы басқармасының хатшысы болды.

Ақынның түңғыш жинағы «Жаңа ырғақ» деген атпен 1933 жылы шықты. Осы жинақтан басталған оның өлең жолы өзі көз жүмғанша 1998 жылға дейін жалғасты. Әбділда Тәжібаев 30-дан астам жыр кітаптарының, 10-нан артық пьесалардың авторы. Том-том әдеби-сын мақалалары, филологиялық ғылымның докторлық дәрежесі профессорлық атағы бір адамның басындағы дәулет десе болғандай. Оның «Оркестр» (1935), «Құтқару» (1935,1936,1939), «Екі жиһан» (1938), «Абыл» (1940), «Шын жүректен» (1949), «Сүйген жүректер» (1951), «Таныс дауыстар» (1984) поэмалары мен өлеңдері жарық көрді. Қазақ поэзиясының елеулі туындылары ретінде бағаланған «Гүлден дала» (19531 «Аралдар» (1958), «Жастық жылдары» (1962), «Кешеден бүгінге» (1964), «Көне қоңырау» (1973; Абай атындағы Қазақстан Республикасының мемлекеттік сыйлығы), «Жаңа өрімдер» (1975), «Құрдастар» (1977), «Толағай» (1978) т.б. жыр жинақтарын жазды. Шығармаларында бүгінгі дәуір, жасампаз замандас жайлы сыр шертіп, жас ұрпақты патриотизм рухында тәрбиелеуді мақсат етіп, оларды адалдыққа, еңбек сүйгіш болуға үндеген. Әбділда Тәжібаев «Жүректілер» пьесалар жинағының, «Халқым туралы аңыз», «Жомарттың кілемі», «Көтерілген күмбез» атты драмалық дастандардың, «Майра», «Жартас», «Жалғыз ағаш орман емес», «Қыз бен жігіт», «Монологтар» пьесаларында, «Дубай Шубаевич », «Той боларда» комедияларында адамның қоғамдағы орны, азаматтық парызы, махаббаты сияқты өзекті мәселелері көтерілген. Әбділда Тәжібаев әдебиеттану саласында өнімді еңбек етті. «Өмір және поэзия» (1960) монографиасында қазақ поэзиясының жекелеген мәселелеріне тоқтап өтсе, «Қазақ драматургиясының дамуы мен қалыптасуы» атты зерттеуінде (1971) қазақ драматургиясының күрделі мәселелерің жан-жақты қарастырған. Бұдан басқа да «Жылдар, ойлар» (1976), «Жаданның хаттары» (1980), «Хаттар сөйлегенде» (1980), «Өмір мен ерлік» (1985) деген сын, эссе, проза кітаптарында әқын әдебиет пен өнерге қатысты толымды пікірлер айтады. Әбділда Тәжібаевтың сценарийі бойынша (Н .Ф. Погодинмен бірге) «Жамбыл» кинофильмі (1954) түсірілген. Тәжібаев Пушкнннің, Шевченко, Островскнйдің, Гейненің бірқатар шығармаларын қазақ тіліне аударған. Әбділда Тәжібаевқа 1985 жылы «Қазақстанның халық жазушысы» құрметті атағы берілді.

Әбділда Тәжібаев 1998 жылы дүниеден өтті. Оның асыл жырлары жыл өткен сайын асқақтап жастарды өрлікке, биіктікке шақырып теңіз түбіндегі маржандай бағалы бола беруі сөзсіз.

1 том. 1928-1950.-320 бет

2том. 1950-1960.-416 бет.

Тәжібаев Ә. Шығармалары. Екі томдық. Т.1-2.-Алматы. Жазушы, 1969;

Тәжібаев Ә. Шығармалар жинағы. 5 томдық.- Алматы. 1978 - 1981.

1. том.-1978-750 бет

3. том.-1980.- 636 бет

4. том: Ғылыми еңбектер -1981.- 760 бет

5. том: Проза.-1981 - 703 бег.

Оспанов С. Мінезді ақынмен мұндасу: немесе қазақтын ұлы ақыны Ә. Тәжібаев жайлы сыр // Түркістан.-2009.-2шілде.-15б.

Ораз Н. Сардар ақын: Ә. Тәжібаевтың туғанына 100 жыл // Жаңа Сарыарқа.-2009.-№3.- 3-7б.

Қирабаев С. Әбділда ақын // Қазақ әдебиеті.-2009.-9-15 қазан.-1,10б.

Жақсылықұлы З. Әбділда Тәжібаев-қазақ әдебиетінің тарихшысы //Қазақ тілі мен әдебиеті орыс мектебінде.-2009.-№11.-3-17б.

Ергөбек Қ. Бар буын ақынға аға болатын...//Жас қазақ.-2009.-16қазан.-8б.

Бердәбай Р. Әдебиетіміздің асқар тауы //Қазақ әдебиеті.-2009.-29мамыр-4маусым.-4б.

Ергөбек Қ. «Қазақша құлатылған шығарма //Мәдени мұра.-2012.-№2.-2-8б.