Жамбыл ауданы «Үңгіртас орта мектебі» кмм экология өмірдің соғып тұРҒан жүрегі!

Сыныбы: 8а

Сынып жетекшісі: Азат С.

2019-2020 оқу жылы

 Мақсаты: Ойлау қабілетін, жалпы дүниетанымын, ғылыми көзқарасын дамыта отырып, өз елінің қамын ойлайтын, табиғат байлығын көз қарашығындай қорғайтын азамат болуға тәрбиелеу.

Азамат [арабша азамат:

1. ұлылық, мәртебелілік;

2. тәкаппарлық;

3. кереметтілік;

4. ұлы мәртебелілік (сұлтандар титулы)] –

1. ел азаматы;

2. кәмелеттілік;

3. дара тұлға.

Азамат ұғымын мемл. деңгейде қарастырғанда, ол қоғамның тең құқықты мүшесі мәніне ие болады.

Бізді қоршаған орта: жан-жануарлар мен өсімдіктер, Жер мен Ай, Күн мен алыстағы жұлдыздар - осылардың барлығы да табиғат деген ауқымды ұғымды білдіреді.

 Керекті құрал – жабдықтар  мен көрнекіліктер: Тапсырмасы бар үлестірме қағаздар, топтардың аттары жазылған көрсеткіштер, фламастер, ақ қағаз, «Қазақстанның байлықтары», «Арал тағдыры», «Семей полигоны» видеофильмдерінен үзіліс, «Қазақстан қорықтары» суреттері, «Қ.Сәтбаевтің суреті», және т.б        

 Өткізу әдісі: әңгімелеу,  сұрақ – жауап , жарысу, өлең оқу, ойыншық жасау, есептеу әдістері .

Тәрбие сағатының жоспары:

1.     Ұйымдастыру  3-4 мин

2.     Негізгі кезең    21 мин

3.     Қорытындылау  5 мин       

1.Ұйымдастыру кезеңі.    

    Тәрбие сағатының жүру барысымен және мақсатымен таныстыру.

Оқушыларды төрт топқа бөліп отырғызу. Оқушылардың ішінен 3 оқушыдан тұратын «Эксперт»тобын құрып, олардың  міндеттерін түсіндіру.

Оқушы - белгілі бір іспен айналысатын адам. Бұл іс сабақ немесе адам қызығатын іс болуы мүмкін. Оқушы бір істі игерумен айналысады. Ол бұл істі жоғарғы деңгейге игергенге дейін оқушы деген атқа ие болады.

Қалған оқушыларды басқа топтарға бөлу. Ол үшін оқушыларға ақын, жазушы, жыршылардың суреттері, калькулятор, шот, компьтердің суреттері және қайшы, желім, жіп, ине салынған суреттер көрсетіледі. Оқушылар өздеріне ұнаған   суреттерді таңдайды, соған байланысты топтарға бөлінеді: «Шығармашыл» , «Үнемшіл» , «Өнер» топтарына бөлініп отырады.       

2.Негізгі кезең.

Экологиялық экспресс ұйымдастыру.       

1. «Танысу» аялдамасы. Глобусты бір – біріне бергенде өзінің аты – жөнін және немен айналысатынын айтып, келесі оқушыға береді. Глобусты ұстап  айтуды мұғалім өзінен бастайды.

Сурет, бөлмедегі сурет. Сурет әртүрлі бояулармен: акварельмен (қағазға немесе картон), майлы бояумен (холстқа, картонға, ағашқа), пастельмен (ерекше түрлі-түсті қарындаштармен қағазға немесе картонға) салынады.

Мұғалім немесе оқытушы - болашақ ұрпақтарды қоғамдық өмірге тез әрі жеңіл қосылу үшін және сол қоғамның сол мақсаттарды орындайтын адамдарды қамтамасыз ету қабілетін арттыру үшін тәрбиелеу мен оқыту қажеттілігі себебінен әлемдегі ең кең тараған мамандықтардың бірі.

Сол кезде «Эксперт» тобы оқушылардың Жер шарын қалай ұстағанға мән береді. Глобус мұғалімге қайтып келгенде, «Біз жерде өмір сүреміз. Бәріміз ата- ана үшін, оқу үшін, болашақ үшін жауап береміз, ал Жер үшін жауапкершілікті сезінеміз бе?

Жауапкершілік - адам бойындағы белгілі бір істі , өзіне тапсырылған міндетті орындап, жүзеге асыруынан байқалатын адамгершілік қасиет; тұлғаның қоғамда немесе ұжымда қабылданған әлеуметтік, өнегелі және кұқықтық нормалар мен ережелеріне, борыш сезіміне сәйкес өз қызметін бақылау қабілеттілігі.

Оның өсімдігімен, топырағымен, ауасымен, қалаларымен не болып жатқанын білеміз бе? Әркім осы жерде өзінің ізін қалдырады. Сендер әлі оқушысыңдар, болашақта Қазақстанның белгілі де, білімді азаматы болсаңдар сендерде  Жерге іздеріңді қалдырасыңдар. Мысалы қазақтың қара тасын құрметтеген Қаныш Имантайұлы  Сәтбаев өз ізін  қалдырды. Ол адамның орасан еңбегі үшін, 1976 жылғы маусым айында  ашылған  «№ 2402 кіші  планетаға» аты  берілді.

"Еңбек" - өзінің тұтынушылығын қамтамасыз етуге қажетті бүкіл заттар жиынтығын жасайтын адам әрекетінің негізгі формасы.

«Сәтбаев» планетасын  әрдайым Торпақ жұлдызынан көріп отыруға болады» - дей отырып  ол «Эксперт»  тобына сөз береді. Бұл топ өздерінің байқағандарын айтады.         

2.Енді  «Киностудио»  аялдамасына келеді.

«Қазақстанның байлықтары» фильмін  көру.   (2-3 мин)        

3. «Ой шақыру» аялдамасы.     

 «Қазақстанның байлықтары»  фильмін көріп, оқушылар Қазақстанның байлықтарын айта келіп, оны өндірудегі табиғатқа зиян келтіретін екінші жақтарын көрсетеді. 

« Тіршілікті дұрыс иемденбеу неге әкелді?»  

«Адамзаттың әдейі жасалған қастандықтарының соңы неге әкеп соқтырды ?» - деген сұрақтарға жауап беріп,ой қозғайды.       

4. «Қасірет» аялдамасы. «Арал тағдыры», «Семей полигоны» видеофильмдерінен үзіліс көрсетіледі.  

«Арал тағдыры»  бейнефильмінен қандай ой түйдіңдер?

«Семей полигоны» бейнефильмінен қандай жағдайды көріп тұрмыз.

«Шығармашыл», «Өнер», «Үнемшіл » топтарының тапсырмаларын беру.    

  «Шығармашыл» тобына тақпақтарды беріп, мәнерлеп оқуды, аңыз әңгімені өз ойларын жетілдіріп аяқтауды  және осы бағыт  бойынша  қандай ой түйгенін білу.      

 «Өнер» тобына өсімдіктердің ,жануарлардың қалдық заттарды беріп, ойыншықтар жасауды ұсынып, жасалған заттарын бейнелеп , себептері мен  мақсаттарына көңіл бөліп сұрау.      

 «Үнемшіл» тобына  жанұяның бір күнгі үйден шығатын қоқыстарын есептетіп, олардың қалай азайтуға болатын  жолдарын сұрау, қандай ұсыныстары бар екенін біліп халыққа жарамдылығын көрсететіндей жаңалықтарын білуге тапсырмалар беру. Қазақстанның экологиясын бүлдірмеу үшін  қандай ұсыныстарды шешім ретінде қабылдайтындығын  білу.     

5. «Ұлттық – тәлім тәрбие»  аялдамасы.  

«Шығармашыл» тобының қазақтың экологиялық тыйым сөздері, мақал – мәтелдері, нақыл сөздері бойынша жарысы және аңыздар мен салт – дәстүрлеріне Наурыз мейрамын  мысалға алғанын  тыңдау.

Мақал - нақыл сөз. Ол өмірдегі түрлі құбылысты жинақтап, түйіп, ықшамдап беріп, бір не екі тармақтан тұратын, алдыңғы жолдарында пайымдап, соңғы жолдарында қорытылған ой айтатын халықтық бейнелі поэтикалық жанрдың бір түрі, ғасырлардан екшеліп жеткен терең мазмұнды, тақырып аясы кең сөз мәйегі.

 

Тыйым сөздер: «Бұлақты былғама» , «көкті жұлма», «ағашты сындырма», «аршаны аралама», «суға түкірме», «суды ылайлама», «құмырсқаның илеуін бұзба» , «аққуды атпа», «құстың ұясын бұзба» , «табиғатты ластама» және тағы сол сияқты .

Мақал – мәтелдер, нақыл сөздер: «Судың да сұрауы бар» , «Өзен жағалағанның өзегі талмас» , «Бақ өсіргеннің бағы жанады», «Тоғайды тұяқ тоздырады» , «Гүл өссе жердің көркі», «Ерді намыс, қоянды қамыс өлтірер», «Бір тал кессең , он тал ек» және тағы басқа   мақалдарды ұлттық тәрбиемен байланыстыру.    

6. «Өнер» аялдамасы 

«Өнер» тобына өсімдіктердің ,жануарлардың қалдық заттар, яғни пакет, сынған ағаш, жануар терісі мен жүні , сарғайған-жыртылған жапырақтар қалың қағаз қораптар, пластмасса бөтелкелерден,   жасаған ойыншықтарына баға беру .

Пластмассалар, пластикалық материалдар - құрамында бұйымдарды дайындау кезінде созылғыштық немесе жоғары иілгіштік, пайдалану барысында шыны тәріздес немесе кристалдық қалпын сақтайтын полимер бар материалдар.

Олар не үшін ,қалай жасағанын,экологиялық бағытпен түсіндіреді.

Мұғалім елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына табиғатты  қорғау туралы ( экологияны) жолдауына тоқталу.   

 «2006 жылы біздің экологиялық  заңнамаларымызды халықаралық озық  актілермен үйлестіруге, жаңа  стандарттарға көшуге, мемлекеттік  бақылау жүйесін жетілдіруге  бағытталған Экология кодексі  қабылдануға тиіс. Тұтас алғанда, біз 2010 жылы қоғамның тұрлаулы дамуының негізгі экологиялық стандарттарын жасауға тиіспіз» - деген сөздерінің мағынасына үңілу.      

7. «Үнемшіл» аялдамасы         

Үнемшіл» тобына  жанұяның бір күнгі үйден шығатын қоқыстарын тізімін жазып, көп қабатты және тұрғын үйлерден күнделікті қанша қоқыс шығатынын есептету және олардан  қанша уақытта толық айырылып, шіру   әдістерін есептеп, олардың қалдық заттарын азайту жолдарын сұрау.

Уақыт - өлшемдер жүйесінің оқиғаларды реттеу, олардың ұзақтығын және араларындағы интервалдарын сипаттауда, және нәрселердің қозғалысын сипаттауда пайдаланатын маңызды мүшесі. Уақыт мифология, философия және ғылымның әр салада пайдалану үшін қарама-қайшылысыз сипаттау, зерттеу нысаны болып, талай-талай ұлы ғалымдарды өмірге әкелген.

Қазақстанның экологиясын бүлдірмеу үшін  қандай ұсыныстар айтылатынын білу,оға қаншалықты    қолдау таба алатындығына сенімділіктерін байқау.

Заттардың толық айырылып, шіріп кетуі:

Қағаз                                           2-10 жыл

Консерві банкалар                     80 жыл

Полиэтилен                                200 жыл

Пластмасса                                 500 жыл

Шыны                                        1000 жыл       

9. «Болашақ» аялдамасы

Эксперттерге сөз беру. Бүгінгі  тәрбие сағаты бойынша ой түйіндерін естіп. Экология бойынша негізгі тұжырымдамаларды   қай топ нақты айтқандығы туралы ескертіп өту. Әрбір топтың   айтылған ең негізгі ұсыныстарын   атап өту. 

10. «Қорықтар»  аялдамасы        

 Мультимедия кешені арқылы  Қазақстан корықтары мен табиғи  саябақтардың, мысалы Ақсу Жабағлы,  Көкшетау, Іле Алатау, Наурызым, Қорғалжын,  Марқакөл, Үстірт, Батыс Алтай, Алакөл және т.б қорықтарды  слайдтармен көрсету.          

3.Қорытынды.          

Қазіргі кезде экологиялық мәселелер  өзінің қоғамдық мәні жағынан алдыңғы  қатардағы мәселердің  біріне айналды. «Табиғат, Табиғат – Ана» деген сөз асқақтаған ұғым. Жаңа экологиялық мәдениет осыны мойындауы тиіс.Табиғатқа деген ілтипат бұл адамға көрсетілген құрмет.