Жанғабыл Қабақбаев, Қазақстан Республикасы журналистер Одағының

Сөйтсе де бауырлар тілегін жерге тастағым келмей алыста қалған жылдарды ойға оралтуға күш салдым.

2004 жылдың қаңтарында бақилық болған отағасым Мәзжан Хабитов Ұлы Отан соғысының майдандарында ерлікпен шайқасып, елге оралған соң саналы ғұмырын ішкі істер органдарында қызмет етуге арнады. Ойыл, Ырғыз, Степной, Темір аудандарында милиция бөлімінің бастығы болды, Шалқар ауданында күзет бөлімін басқарып, подполковник шенімен отставкаға шықты. 1987 жылы облыс орталығына көшіп келіп, Тургенев көшесіндегі жаңа салынған үйден пәтер алдық. Қазір сол мекен-жайда немерем Әсетпен бірге тұрып жатырмын.

Негізгі әңгімеме оралайын. 1948 жылдың қараша айында шені аға лейтенант отағасымды Ойыл аудандық милиция бөлімінің бастығы қызметіне жіберді. Қонақбай Назаров ағамыз сонда аудандық партия комитетінің екінші хатшысы екен. Тұрақты үй бергенше отбасымыз әзір көшіп барған жоқ. Құзырлы мекемедегі басшы адам емес пе, алдын-ала партиялық құжаттарынан оқып білген болуы керек, Қонекең шалымды үйіне кешкі шәйға шақырыпты. Әңгіме барысында ру сұрасады. Отағасым Шалқар жағын мекен еткен Қабақ руының Құттыбай аталығынан екенін, ал менің яғни Ақтөбеден Ойылға әлі келмеген келіншегінің Тілеу руының Қазыбай аталығынан екенімді, оның ішінде Тәтілден тарайтынымды айтыпты. Арғы-бергі шежіреге жүйрік Қонекең: «Бір жағынан інім болдың, екінші жағынан қарындасымды алып отырған күйеубаласың» деп, қуанышын жасырмапты. Тіпті өзінің қосағы Шолпанды Қабақтың Таласбайынан тарайды деп, одан да жақындатып тастайды. Сталиннің қылышынан қан тамып тұрған кез, біреуі райком хатшысы, екіншісі милиция бастығы. Бұл әңгіме тек үйішілік шеңберден шықпай іште сақталғанын отғасым көпке дейін айтып жүрді.

Араға екі ай салып, келесі жылдың қаңтарында отбасымыз Ойылға көшіп келіп, қоныстанды. Үйімізді әкелуге әкем де келген еді. Қонекең мен жеңгеміз қазақы ғұрыптан жаңылмай шақырып, ерулік берді. Бір шаңырақта бес адам бар екен: ерлі-зайыпты екеуі, жеңгеміздің анасы, яғни Қонекеңе ене Орал апай, қызы Гүлжан үште, ұлы Жалғас бір жаста. Қонекең өте ақкөңіл, арғы жағында ештеңе ұстамайды, қарапайым, үлкенмен де, кішімен де тіл табысқыш жан болды. Бір сүйсінерлігі, Шолпан жеңгей де қосағына сайма-сай кезіккен, қылуасымен де, сөзімен де үйдің шырайын кетірмей сән-салтанатын кіргізіп, өмірден өтті.

Қонекең Ойылда қызмет атқарып жүрген жерінен Алматыға, Жоғары партия мектебіне оқуға кетті де, оны бітірген соң Ырғызда бастапқыда аудандық партия комитетінің екінші хатшысы, көп ұзамай бірінші хатшысы болып сайланды. Отағасымның Ырғызға милиция бөлімнің бастығы қызметіне ауысуына байланысты екі үйдің адамдары киелі өңірде қайта қауыштық. Құдайдың бергенін қарасайшы, бұдан кейін Қарабұтақта тағы араласып, сыйластық, дәлірек айтсам Қонекең – мұнда да аудандық партия комитетінің екінші хатшысы, менің шалым – милиция бастығы, майор. Айтпақшы, Ырғызда тұрғанымызда Жиенбай Шарбақов аудандық кеңес атқару комитетінің төрағасы болып жұмыс істеді. Осы бір сырбаз, қай кезде де кісіге жақсылық жасауға ұмтылып жүретін азаматпен, әйелі Алуашпен танысып-біліскенімізді, Қонекеңнің, Жиекеңнің, біздің отбасыларымыз – үш үй болып, қазан-ошақ ортақтығымен тірлік кешкенімізді Алланың өзі ұсынған баға жетпес байлық деп білемін. Алдыңғы екі азамат, менің шалым, Шолпан жеңгей бұл пәниде жоқ, Алуаш қазіргі күнде Ақтөбеде тұрады, бірімізбен біріміз жиі хабарласып, мүмкіндігімізше бар шәйді бірге бөліп ішіп келеміз.

Ол кездің адамдары да бөлек еді, әжептәуір билігі бар қызметте жүрсек те дүние-мүлікке көп құнықпаппыз, өзге ауданға қызмет ауыстырып бара қалсақ азын-аулақ жүгімізді алдын-ала көлікке тиеп жіберіп, өзіміз соңынан жеңіл машинамен барамыз, бауыр басып қалған мекеніміздің ел-жұрты қимай қоштасып шығарып салады.

Ырғызда бір ғана ұзын көше, адамдары бірін-бірі жақсы танып, туыстай болып кеткен. Қонекеңнің атағын елге танытқан баласы, Қазақстанның мұнай-газ саласында мықты тұлғалардың бірі Болат 1955 жылдың ақпан айында осында дүниеге келді. Шолпанның үйде босанғаны есімде қалыпты. Дастарқанымыз қазіргі кездегідей сықап тұрмаса да көңіл бай, көкірек көтеріңкі, тіпті ханның өзін менсінбейтіндей жағдайдамыз. Қуанышты ортақтасуға Алға қаласынан Қонекеңнің жездесі Ғизат келді. Қожайын анау-мынау адам емес, ауданның басшысы ғой, ол отырғанда именшектейміз, шығып кеткен сәтінде Ғизатты «жезде» деп ортаға аламыз. Жарықтық қонағымыз есесін жібермейді, үй иесі кіріп келгенде:

• 
  Қонақбай-ау, мына балдыздарым «менің қасыма жат» деп өзара
  

Ағамыз не айтады, сыпайы күліп қана қояды. Ол дәурен қайта келсе, шіркін!

Тағы бір мысал. Мәзжан екеуміздің алғашқы көргеніміз – үш қыз. 1955 жылғы қыркүйекте көңілімізді көктем еткен баламыз Ғафур дүниеге келді. Қолымызда отағасымның күйеуден ерте қалған апасы Ермек бірге тұрады, Шолпан жеңешеміздің анасы Оралмен әзіл-қалжыңы жарасқан адамдар болды. Орал жасының үлкендігін арқа тұтып, әлгі Ермектің атын айтпай «Қыз-ау» дейтін, Апамыз менің босанғанымды айтты, Оралдан сүйінші сұрады. Нәрестенің кіндігін сол кісіге кестірдік, екі жақ та өз мүмкіндігінше кәделерін жасады. Үйімізге келе қалса Ермек апамызға жеңешесі тұрғысында әзілдеп:

• 
  Некеңді қияйын деп келдім. Мен сенің әмеңгеріңмін ғой, - дейтін.
  

Сөйтіп бетке айбар қылып ұстап жүрген Қонекең ағамызға Алла небәрі 65 жас беріпті. Марқұм қайтыс болғанда Шалқарда тұратын біздерге арнайы хабар тиді. Шалымыз екеуміз келіп, отбасына көңіл айттық, қабіріне топырақ салдық.

Қонекеңнің баласы Болат пен біздің ұлымыз Ғафур институтта қатар оқыды, жақсы достық қарым-қатынаста болды. Екеуі жазғы каникул кезінде Шалқар қаласына келіп, біздің үйімізге арнайы сәлем берді. Сонда отағасым өзінің қызмет көлігін беріп, «Шалқар» кеңшарының ауылдарында тұратын ағайын-туыстарына сәлемдесуін ұйымдастырғаны бар. Міне, келешекке жалғасқан жол, жақсы әкеден алған тәлім деп осыны айтады.

Осы естелікті жазып отырғанымда көңілім босап, көзімнің жасына ерік бердім. Жанарымның нақ алдына отағасым Мәзжан, Қонекең ағам мен Шолпан жеңешем, Тәңірім пешенемізге бұйыртқан үш ұл мен үш қыздың ортасында тым ерте бақилық болған екі балам, басқа да сыйласып, араласқан жақсылар мен жайсаңдар тұра қалғаны. Топырақтарың торқа болсын! Біз де Мұқағали ақын айтқандай Өмір атты айдынның жағалауында қалт-құлт етіп тұрмыз ғой.