Жанғабыл Қабақбаев, Қазақстан Республикасы журналистер Одағының

Менің әкем Биахмет Демеуов 1902 жылы дүние есігін ашыпты. Кеңес өкіметі орнағаннан кейін төте оқу жүйесімен сауат ашады. «Октябрь жолы» ұжымшарында басқарма төрағасы, кейін өзіміз туып өскен «Аманкелді» ұжымшарында (қазіргі Толыбай ауылы) көп жылдар ферма меңгерушісі қызметтерін атқарады. 1952-1953 жылдардың қысы қатты болып, аудан шаруашылықтарында қыруар мал шығынға ұшырайды. Жазғытұрым аудан орталығынан шыққан арнайы комиссия мал санағын жүргізіп, шығын мөлшерін анықтайды. Ұжымшардың төрағасы, Социалистік Еңбек Ері Әмірхан Барысбаев абырой-беделді сақтап қалу мақсатында қасындағы жәрдемші-кеңесшілерімен ақылдасқан шығар, малды бір санағаннан кейін әлгі комиссияны айналма жолдармен тағы жүргізіп (уақыт өткізіп), екінші рет санатады. Сөйтіп, бұл жолы пәле-жаладан құтылады. «Елу құлағы елу» деген бар, жасалған әрекет жайлы әңгіме тарап кетіп, қайтадан тергеу амалдары жүргізіледі. Мәселе анықталған соң барлық кінә әкеме жабылады, ауданда сот істі қарап, әкемді алты жылға бас бостандығынан айыруға үкім шығарады.

Ауылдардың арасында қазіргідей байланыс-қатынас жоқ, әкемнің сотталғаны туралы хабар біраз күндерден кейін жетті. Жаманат әңгіме құлағына тиген соң әкемнің 1926 жылы туған немере інісі, Сталин атындағы ұжымшардың бас есепшісі Орынбек Кеңесов ауданға арнайы сапар шегеді. Сол кезеңде аудандық партия комитетінің екінші хатшысы Қонақбай Назаровтың қай мәселеге де байыппен қарап, алдына барған адамның әңгімесін соңына дейін тыңдайтыны, нәтижесінде әділ шешім шығаруға тырысатыны жиі айтылатын. Ағайдың тілек-шағымын асықпай тыңдап:

-Мен бұл іспен жақсы таныспын, ауылдарды аралап жүргенде ағаңның үйінде болғанмын, домбырамен шырқаған әндеріне сүйсінгенбіз, - депті.

Әкемнің жыраулық-әншілік өнері бар еді. Хатшы ағамыздың біздің үйде шәй ішіп, қожайынға ән айтқызғаны менің де есімде қалыпты. Жүзі жылы, сом денелі, ажары сүйсінерліктей, қара торы кісі еді.

Әңгімесін ары қарай жалғастырыпты:

-Ауданда мал шығыны көп, мұндай оқиғалар жалғыз емес. Бірақ мен саған көмектесе алмаймын. Себебі, іс ауданның бірінші басшыларының шешімімен жасалып отыр. Сондықтан құр уақыт өткізбей Ақтөбеге барып, облыстық сотқа шағымдан. Қолымнан келер жәрдемім – өзіміздің аудандағы құқық қорғау органдарының басшыларын шақырып, сені таныстырамын. Нақты жағдайды сол кісілердің өз аузынан естірсің.

Уәдесінде тұрып, кабинетінде әлгі шенеуніктерді ағама жолықтырады да:

-Мына істі білесіздер. Бірақ соншама мал шығынына жалғыз ферма меңгерушісін айыптап, жазаға тарту шындыққа жанаспайды, - дейді.

Келгендер бұл пікірге қарсы ештеңе айта алмай мақұлдағандай кейіп танытыпты.

Сонымен ағайым облыс орталығына арнайы сапар шегеді. Айтқан адамдарына жолығып, істі бұзғызады. Әкеме шартты жаза тағайындалып, екі-үш айдан кейін елге аман-сау оралады, отбасымен қауышады. Кейін ағайдан болған жағдайды естіген біздердің көңілімізде хатшы Қонақбай Назаровтың адамгершілігіне, кісілік жоғары болмысына деген ризашылық орнығып қалды. Арада қанша жылдар өткенімен әңгімені айтудың реті келмей жүрді.

Өткен ғасырдың тоқсаныншы жылдарында Ақтөбе қаласында бір тойда болғаным бар. Бір жас жігіт үлкен ағаларымен жылы сөйлесіп, көптің назарын өзіне аударып тұр екен. Жанымда тұрған Ырғыз ауданының азаматтары: «Баяғы Қонақбай Назаровтың ортаншы баласы Болат» деп, сырттай таныстырды. Көптен көңілімде жүрген жылы сезім ойға оралып, жасымның үлкендігіне қарамай өзім арнайы барып сәлемдестім. Кезінде әкесінің менің әкеме жақсылығы туралы баяндап, ризашылығымды жеткіздім. Әрине, асқар тауы жайында айтылған әңгімені кім жек көреді, сыпайы қалыпта рахметін айтты.

«Тектіден текті туады» деген қанатты сөз бар. Сол сияқты ел-жұртына адал қызмет еткен Қонақбай Назаров ағамыздың балаларының ата-ана даңқына шаң жуытпай әдемі басталған жолды сеніммен ілгері алып бара жатқанын естіп қуанып жүрміз. Туды қолдан түсірмей биік ұстап, ұрпақтан ұрпаққа жеткізу бір ғанибет! Әрдайым солай болғай.