Жануарлар экологиясы
жүктеу/скачать 12,6 Mb. Pdf көрінісі
|
жануарлар экологиясы
- Бұл бет үшін навигация:
- 5 3 Жануарлардыц қоректену жолдары, қорекгік қарым- қатьшас
- Қоректік талғам.
| бідціреді.
2-4 нөмірлі қатынасты «кері әсерлі» тиімсіз қатынас; 7-9 нөмірлі қарым-қатынасты «пайдалы әсерлі, тиімді» қатынас; 5-6 нөмірдегілерді алдыңғы екі қатынастың екеуіне де жатқызуга болады. 5 3 Жануарлардыц қоректену жолдары, қорекгік қарым- қатьшас Жануарлар да басқа тірі агзалар тәрізді сыртқы ортадан қоректік заттар алып пайдалану арқылы тіршілігіне қажетті энергиямен өзін қамтамасыз етеді. Сыртқы ортадан қоректік зат пен энергия көзін алып пайдалану— қоректену деп аталады. Жануарлардың сыртқы ортамен карым-қатынас жасап байланысуының негізгі бір түрі—қоректену. Жануарлар басқа тірі ағзалардың (автотрофтардың) өндіріп дайын болдырған органикалық заттармен қоректенеді. Сондықган олар гетеротроф (грекше һеіегоз — басқа; ігорһе-кррск) қоректілер тобын күрайды. Гетеротроф агзалар экожүйедегі қоректік тізбекте дайын органикалық заттарды түтынушының (консумент) рөлін атқарады. Жануарлардың тіршілігіне қажетгі энергияның бірден бір көзі—тек қоректік заттектер. Сондықган да нендей қоректік затты қандай жолмен тауып, қалай қоректену мэселесі жануарлардың тіршілік жағдайына шешуші эсер ететін негізгі фактордың бірі. Қоректік талғам. Жануарлар жейтін қоректік заттың көзі өте көп. Олардың басым көпшілігі өсіп түрған тірі өсімдіктермен, кейбіреуі- тірі жануарларды үстаа жеп, енді біреулері- өсімдіктің немесе жануарлардың қалдық, өлекселерімен қоректенеді.Өсімдіктің шірінділерін жеп немесе жануарлардың қиын, жүнін, сүйегі мен мүйізін жеп қоректенуге эдеттенген жануарлар да кездеседі. 80 Қоректік әртүрлі затпен коректенуге бейімделуінің нәтижесінде табиғатта жануарлардың әртүрлі коректік тобы калыптасқан. әрбір қореюгік топ әртүрлі қоректік көзді пайдалануының нәтижесінде табиғаттагы қоректік корды тиімді жэне толық пайдалануга және қорек үшін бәсекелесуді бэсеңдетіп, көп түрлі жануар бір жерде бірге мекендеуге мүмкіндік туғызады. Қоректік заггарының тегіне қарай жануарлар: а) Фитофагтар немесе өсімдік қоректілер; б) Зоофагтар немесе жануар қоректілер; в) Некрофагтар немесе өлексежегілер; г) Сапрофагтар немесе ағзалардың (көбінесе өсімдіктсрдің) шіріндісімен қоректенушілер; д) Мнксофагтар немесе араласқоректілер; е) Копрофагтар немесе қижегілер деген қоректік топтарға бөлінеді. Қоректің бір-бірінен төтенше айырмашылыктағы мүндай тектерімен қоректенуге бейімделуі жануарлардың қорекпк талғамының тек алғашқы сатысы. Сондықтан фитофаг, зоофаг сапрофаг т.б. деп бвлінген бүл негізгі топтар кандай өсімдікті, қандай жануарды. қандай шіріндіні талғап жеуге әдеттенгендігіне сэйкес жэне өсімдік пен жануардың қандай үлпасын, қандай мүшесін жеуге машықтанғанына сэйкес екінші, үшінші реттік қоректік топтарға жіктеліп бөлінеді. Мысал ретінде өсімдік қорекп (фитофаг) жануарлардың қорекпгік талғамы арықарай тереңдеп дамуы нэтижесшде екінші, үшінші реттік коректік жіктерге бөлінуіне токталайық. Кейбір фитофаг жануарлар тек бір ғана түрдің өсімдігімен немесе бір туысқа жататын, химиялык қүрамы үксас бірнеше ғана түрдің өсімдігімен қоректенеді. Бүлар жүктеу/скачать 12,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|