66
К.А. Тимирязев айтқандай «Сцилланың ашаршылығы ж
ән
е
Харибтiң (жажда) сусыздығының арасында» болады.
Экологиялық
жұмыстарда
транспирацияның
интенсивтiлiгi - бiр сағат iшiндегi жапырақ бiрлiгiндегi судың
булану мөлшерiнiң өсiмдiк
массасындағы құрғақ немесе
ылғалды
граммда
болуы
немесе
жапырақ
транспирациясының көрсеткiштерi ғана емес, экологиялық
маңызды уақытқа,
тәу
лiктiк (күндiзгi) ж
ән
е
маусымдық
өзгерiстерi деп сипаттайды. Күндiзгi бiр жартылықта ауа
ылғалдылығының жетiспеушiлiгiнен өсiмдiк транспирациясы
депрессияға ұшырайды, ол
лептесіктің жабылуымен,
жапырақтың жиырылуымен байқалады. Ал, өте құрғақ
аудандарда транспирацияның шегi ерте таңертеңгi сағатқа
ауысқан.
Маусымдық
транспирация
динамикасы
белгiлi
ылғалдану жағдайларымен анықталады.
Көктемгi ылғалдың
қоры тез жұмсалса, соғұрлым жазда құрғақ болады,
соған
байланысты транспирацияның ерте төмендеуi байқалады
немесе ол анық көрiнедi. Маусымдық транспирация шегiнiң
ауысуы кейбiр жағдайларда
температураның өзгеру
бағытымен байланысты.
Бүкiл
өсiмдiк
бiрлестiгiндегi
судың
жоғалуы
транспирацияға кеткен судың 1 га жердегi вегетациялық
маусымдағы 1 мл мөлшерiн көрсетедi.
Алаңның өлшем бірлігіндегі территориядағы жалпы
жоғалған
су
ылғалдылығын
өлшеумен
қатар
эвапотранспирацияны анықтайды (транспирация +топырақ
ж
ән
е өсімдіктегі ылғалдың физикалық булануы).
Экологиялық-физиологиялық
жұмыстарда
судың
жұмсалуын (жоғалу)
сипаттаудың тағы бір
тәсіл
і: судың
жұмсалу жылдамдығын кесілген бөліктерде анықтау
(топырақ, бұтақта) транспирациямен
салыстырғанда ол
көрсеткіштер өте ұзақ уақыт аралығында анықталады, (сағат,
күн)
әм
бе тірі өсімдіктегі буланған ылғалдылықтың нақты
мөлшерін көрсетпейді. Зертхана жағдайында өсімдіктің
кесінді бөліктерін өлшеу кезінде анықтайды.
67
Өсімдік денесінің көп бөлігін су құрайтыны белгілі. Ал,
экологиялық топтардағы өсімдіктің құрамындағы су мөлшері
әр
түрлі. Судың
әр
түрлі болуы өсімдіктің анатомоиялық ж
ән
е
морфологиялық ерекшеліктеріне байланысты.
Өсімдік
ұлпасындағы судың мөлшері тұрақты емес.
Су өсімдіктерде екі формада болады. Бос ж
ән
е
коллоидты байланысқан. Байланысқан су бөлігі өсімдікте көп
маңызды, ол артық транспирациядан қорғаныш қызметін
атқарады [35].
Достарыңызбен бөлісу: 
