86
бірде
суықпен
әсер
етеді. Тұқым
тә
уліктің 6 сағатын +15
0
температурада, 18 сағатын 0
0
С температура суықта өткізеді.
Тұқымды осылайша шынықтыру 1 айға созылады.
Шынықтырылған тұқымдардан өсірілген өсімдіктер ерте
өніп, жедел жетіледі, үсікке ойдағыдай төзіп, солтүстік
жағдайында жақсы түсім береді, ал шынықтырылмаған
өсімдіктер толығымен үсіп кетеді. Шынықтыру
әд
ісі басқа да
өсімдіктерге қолданылады. Алайда,
бұл жағдайда сорттың
ерекшелігін, оның ерте пісетіндігін, географиялық шығу тегі
мен басқа да қасиеттерін ескеру қажет [41].
Өсімдіктердің
ыстыққа
төзімділігі
.
Табиғатта
құрғақшылық жоғары температурамен ұштасады. Мұндай
кезде өсімдіктер су тапшылығына ғана емес, сондай-ақ аптап
ыстықтан да зардап шегеді. Сондықтан құрғақшылыққа
төзімділікпен қатар, өсімдіктердің ыстыққа төзімділігін де
ажыратады. Өсімдіктердің көпшілігі үшін тиімді температура
15-35
0
С шегінде болады. Аптап ыстықтың зақымдаушы
әсер
і
жасуша цитоплазмасының коагуляциялануында болып
табылады, бұл құбылыс температура 50
0
С-ге
жеткенде
жән
е
одан артқан кезде байқалады. Алайда, зат алмасу барысында
үрдістердің бұзылуы бұдан ертерек, температура 40-45
0
С-ге
жеткенде-ақ басталады.
Ыстыққа аса төзімді өсімдіктер де бар. Ыстық су
көздерінде өсетін бактериялар мен көкжасыл балдырлар тобы
70
0
С ж
ән
е одан да жоғары температураға бейімделген.
Жоғары сатыдағы өсімдіктердің ішінде кактустар мен жасаң
тұқымдастар ыстыққа аса төзімді келеді, олар 50-60
0
С
температураны да көтереді. Ал м
әд
ени өсімдіктерден сорго,
мақта, күріш ж
ә
не үпілм
әл
ік ыстыққа айтарлықтай төзімді.
Транспирацияның жоғары
болуы кейбір өсімдіктерге
ыстықтың
әсер
інен қорғануға мүмкіндік береді.
Мәсел
ен,
суды
көптеген
мөлшерде
буландыра
отырып,
гемиксерофиттер жапырақтардың қызып кетуін б
әсең
сітеді.
Суккуленттердің ыстыққа төзімділігінің басқаша негізі бар:
жасушалары мен цитоплазмасының мұндай қасиеттері
олардың ыстыққа төзімділігін қамтамасыз етеді. Өсімдіктерге
жоғары температура
ә
сер еткенде зат алмасу реакциялары
87
үйлесімділігінің бұзылуы
улы заттардың жиналуына
әк
еліп
соғады. Ақуыздар мен амин қышқылдарының ыдырауы
н
әти
жесінде түзілетін аммиак осындай заттардың бірі болып
табылады. Өсімдіктердің ыстыққа төзімді түрлерінде
түзілетін
аммиакты
органикалық
қышқылдар
байланыстырады.
Достарыңызбен бөлісу: