Жануарлар мен өсімдіктер экологиясы (оқу құралы)



Pdf көрінісі
бет50/85
Дата07.02.2022
өлшемі1,97 Mb.
#87883
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   85
Байланысты:
кітап 2

Ет системасы
. Басқа хордалылар сияқты, бұлардың еті 
де денесіне біркелкі орналаспаған. Ет 
әсір
есе денесінің арқа 
бөлімінде көп болады. Ет системасы ұзына бойы бөлінген екі 
— миомерлер деп аталатын бунақтарға белінеді. Миомерлер 
бірінен-бірі миосепта деп аталатын д
ән
екер тканьдермен 
шектеліп (бөлініп) тұрады. Сондықтан бунақтардың жіктері 
сырттан қарағанда айқын көрініп тұрады. Бұлшық еттерінің 
бөлшектерінің үшкір жағы денесінің алдыңғы жағына қарап 
орналасқан. Оң жағындағы миомерлері мен сол жағындағы 
миомерлері бір-біріне тұспа-тұс орналаспайды. Мұның өзі су 
ішінде жүзгенде көлденең бағытта денесінің оңай иілуіне 
жағдай туғызады. 
Хордасы
негізінен қаңқа қызметін атқарады. Хорда 
ланцетниктің арқа жағында бүкіл денесін бойлап созылып 
жатады. Хорда клеткаларынық шығарған заттарынан 
хорданың сыртын қаптап тұратын қабық пайда болады. 
Хорданың негізгі денесі талшықты дискалардан тұрады. 
Олардың арасында іші сұйық затпен толған вакуольдері бар. 
Қалың д
ән
екер ткані хорданы 
жән
е оның үстіңгі жағына 
орналасқан нерв түтігін қаптап тұрады. Бұл қапшықтан 
миосепталарға, тері астындағы д
ән
екер тканьдерге, өсінділер 
тарайды. Желбезек саңылауларыньщ маңайында клеткасыз 
талшықты қүрылысты тор бар. Ол тор тірек қызметін 


126 
атқарады.
Нерв системасы
. Ланцетниктерде орталық нерв 
системасы деп аталатын бүкіл дене бойына хордамен 
қатарласып созылып жатқан нерв түтігі болады. Нерв 
түтігінің бас жақ бөлімінің ішкі қуысы кең, ал арқа 
бөліміндегі қуыс тар болады. Бұл қуысты — невроцель деп 
атайды. Ланцетник ұрығының даму кезшде невроцель сыртқы 
ортамен — невропор тесігі арқылы қатысады. Ересек 
ланцетниктерде невропор болмайды. Мұның орнына дененің 
бас бөлімінің үстіңгі жағында ояз қалады, оны иіс оязы деп 
атайды. 
Бүкіл нерв түтігі бойымен, невроцельдің жиегіне, жарық 
сезгіш — Гессе көзшелері орналасқан. 
Ә
рбір көзшенің өзі екі 
түрлі клеткадан тұрады. Біріншісі — жарық сезгіш клетка, ал 
екіншісі — пигментті клетка. Ланцетник миының барлығы 
дерлік жарық сезгіш келеді. Перифериялық нерв системасы 
ми түтігінен кететін нервтерден құралады. Нерв түтігінің 
алдыңғы кеңейген бөлімінен екі пар нерв кетеді де дененің 
алдыңғы бөліміне тарамданып кетеді, қалған белімдерінен 
басқа нервтер тарайды. Сөйтіп 
әр
бір ет сегментіне екі пар 
нерв келеді. Біреуі құрсақ, екіншісі—арқа нерві. Арқа 
нервтері атқаратын қызметіне қарағанда аралас қозғалтқыш-
сезгіш, ал құрсақ нервтері таза қозғалыс қызметін атқаратын 
нерв болып саналады. Ланцетникте осы нервтердің жұмысы 
бір-біріне байланысты емес, бұл көптеген омыртқалылардың 
нервтерінен айырмашылығының бар екендігін көрсетеді. 
Сезім органдары
—өте қарапайым. Олар Гессе 
көзшелері арқылы жарықтарды, иіс оязы арқылы судың 
химиялық қасиеттерін ажырата алады. Сонымен қатар 
денесінде — эпидермисте бытырап жатқан сезгіш клеткалары 
болады. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   85




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет