Жануарлар мен өсімдіктер экологиясы (оқу құралы)
жүктеу/скачать 1,97 Mb. Pdf көрінісі
|
кітап 2
- Бұл бет үшін навигация:
- Нерв системасы.
- Көру органдары
- Есіту органы
| Қан айналу системасы.
Барлық қос мекенділердің жүрегі үш камералы, ол екі жүрекше, бір қарыншадан тұрады. Төменгі сатыдағы формаларында (аяқсыз ж ән е құйрықтыларда) оң жә не сол жүрекшелері айқын бөлінбеген. Құйрықсыздардың жүрекшелерінің аралықтары пердемен толық бөлінген, бірақ барлық қос мекенділерде жүрекшелер қарыншамен бір ғана тесік арқылы қатысады. Жүректің бұл айтылған үш бөлімдерінен басқа оң жүрекшемен қатысатын вена қолтығы ж ән е артериялық конусы болады. Жоғарғы сатыдағы құйрықсыз амфибилердің артериялық конусынан жалғыз ғана қан тамыры, құрсақ аортасы басталады, бұл қолқадан үш пар артериялық доғалар шығады. Бірінші пар артерия доғасы таза артериялық қанды бас бөліміне апарады, оны ұйқы артериясы деп атайды. Ол артерия сабағының кұрсақ жагынан кетеді. Екінші пар артерия доғасы да артерия сабағының құрсақ жағынан шығады, мұны қолқа системасының доғасы деп атайды. Бұл доғадан иық белдеуіне, қолға артерия қанын апаратын иық асты артериялары кетеді. Он, ж ән е сол жақ системалық доғалар жарты шеңбер жасап иіліп, өз ара қосылып арқа аортасын құрайды. Ол омыртқаның астыңғы бетін қуалай отырып, денесінің артқы бөліміне орналасады, одан ішкі органдарға баратын қан тамырынан, тармақшалары шығады. Үшінші пар артерия—артерия сабағының үстіңгі, арқа жақ бөлімінен шығады. Ол қанды өкпеге апаратын болғандықтан өкпе артериялары деп аталады. Ә рбір өкпе артериясынан бірден үлкен қан тамыры шығып, теріге барып, теріде веноздық қан оттегіне қанығады, яғни тотығады. Мұны - тері артериясы 138 деп атайды. Нерв системасы. Миының құрылысынан бірнеше прогрессивтік белгілер байқалады. Қос мекенділердің миын балықтардың миымен салыстырғанда, алдыңғы миы үлкендеу, ол ми жарты шарларына бөлінген, сонымен қатар бүйір қарыншаларының түбі ғана емес, олардың бүйірі, үсті ми заттарынан кұралған. Сөйтіп, қос мекенділерде нағыз ми күмбезі –архипалдиум-болады. Ортаңғы миы онша үлкен болмай-ды.Мишығы өте аз болады кейбір құйрықтылардағы оның мөлшерін тіпті елеуге болмайды. Көру органдары . Жартылай құрлықта тіршілік етуіне байланысты, амфибилердің көздерінің кұрылысында бірнеше ерекшеліктер бар. Ол ерекшеліктер: 1.Көздерін құрғап кетуден ж ән е бөгде заттар түсуден сақтап тұратын қозғалмалы қабағы бар. Үстіңгі ж ән е астыңғы қабақтан басқа көздін, алдыңғы бұрышына орналасқан, үшінші қабақ, яғни кірпік қағу жарғағы болады. 2. Көздің мөлдір қабығының (қасаң) пішіні балықтардағыдай тегіс болмай — дөңес болып, хрусталигі дөңгелек болмай — линза пішіндес болады. Есіту органы . Балықтарға қарағанда бұлардың есіту органынан анағұрлым күрделі ж ә не дыбысты кабылдауға жақсырақ бейімделген. Бұл жоғарғы сатыдағы (құйрықсыз) амфибилерде айқынырақ байқалады. Иіс сезу органы. Амфибилерде парлы иіс сезу капсулалары болады, олар сыртқы ортамен бір пар танау тесігімен қатысады. Иіс сезу капсуласынан ішкі танау тесігі хоандар кетеді, олар ауыз-жұтқыншақ қуысымен жалғасады. Бұл айтылған система иіс қабылдаумен қатар тыныс алуға да қатысады. жүктеу/скачать 1,97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|