Жас ерекшелігі психологиясы

Жас ерекшелігін мәселелерін зерттеуде әдетте «проективті»тесттер қолданылады. Бұл кезде балаларға әр түрлі мағынадағы суреттер беріліп, ондағы суретке байланысты баланың бір жағдаймен байланыстыруына, интерпретациялауына ұсыныс жасайды. Жауап беру кезінде балалар өз ойларын, ұстанымдарын, сезімдерін кірістіре отырып суретті түсіндіруге тырысады.

Психологиялық тесттің нәтижесін интерпретациялау кезінде келесі ережелерді естен шығармау керек. Біріншіден, тест сенімді болуы керек; әрбір зерттелушінің алынған балдары сәйкес болуы. Екіншіден, тест валидтілікке ие болуы қажет, яғни олар өлшеуге тиісті нәрсеге бағытталуы керек.Үшіншіден, психологиялық тесттер стандартталған болуын қадағалау, яғни тест репрезентативті жолмен топталғандарға емес, қалыпқа сәйкесті индивидтердің жауап бере алуына байланысты тағайындалуы керек.Егер тест сенімді, валидті, стандартталған болмаса, оның көмегімен алынған нәтиженің нені анықтайтынын білу мүмкін емес.

Лонгитюдті әдіс. Бұл әдіс арқылы бір ғана индивидті өмірінің алуан сәтінде зерттеуге бағытталған. Зерттеуші когнитивті, сөйлеудің дамуы аймағында және денелік дағдылардың қалыптасуына байланысты қисықтар құра алады. Балаларды ересектік жасқа жеткенге дейін бақылап, ересектік жасқа жеткенде қандай қасиеттер сақталатынын, қайсысы жоғалатынын анықтауға болады.

Зерттеушілер индивидті әрбір апта, ай сайын зерттей отырып, дамудың кейбір процесстерін дәл қарай алады. Сонымен қатар лонгитюд ұзақ өмір бойы болатын өзгерістерді де зерттейді. Мысал ретінде Льюис Терманның жүргізген 20 ж.ж. «дарынды» балаларды зерттеудің класикалық әдісі әлі күнге дейін қолданылуда. Соған қарамастан лонгитюдті әдістің теріс жақтары да бар. Мысалы интеллектілі зерттеу кезінде зерттеуге қатысушылар оларға ұсынылатын тестті біле отырып, алдын-ала жаттығу арқылы өздеріндегі прогресс деңгейін көтеруге тырысуы мүмкін. Сонымен қатар зерттеушінің практикасында лонгитюдті зерттеуді қанша рет жүргізе алатындығы да әсер етеді. Лонгитюдті әдіспен байланысты тағы бір мәселе бұзылыстың болу мүмкіндігі. Бастапқыда зерттеуші өзіне керек репрезентативті таңдау жасайды. Зерттеудің жалғасуына байланысты қатысушылар ауырып қалуы немесе демалысқа кетуі, мекен-жайын өзгертуіне байланысты, жобаға қатысуын тоқтатуға тура келеді, сондықтан қалған қатысушылар популяциясына байланысты репрезентативті тпо болып есептелмейді. Бірақ соған қарамастан, лонгитюдті әдіс көмегіменжеке тұлғалық дамудағы өзгерістер туралы ақпараттар алуға болады. Бұл әдіс әсіресе, «қолайсыз» жанұядағы балаларды зерттеуде, жанұялық динамиканың бала қалыптасуына әсерін зерттеуде, әлеуметтік жүйе реформасымен қамтуда кеңінен қолданылып келеді.