Жаттығулар мен тапсырмаларға түсінік



1985. 
      жылы “Халықаралық Амнистия” Иринаны қайда екені белгісіз басқа колонияға ауыстырылғанын білді. Милоуки тобы Иринаның туған күніне және Халықаралық әйелдер күніне арнап тегін концерт үйымдастырды. Бүл концертте белгілі ақын Иринаның өлеңдерін оқып, көрермендерге оның тағдыры турал жеткізді және жүртшылыққа оны қорғау үшін хат жазудың нүсқасын үсынды.
      
1986. 
      оның ісі кең тарап кетті. Эдвард Кеннеди КСРО-ға келген сапарында бүл істі Бас хатшы М.С.Горбачевпен талқылаған. Англияда оны қорғау мақсатында аштық жарияланды, Израилде “Халықаралық Амнистия” тобы оны қорғау үшін листовкалар таратқан. Колорадо штатының Денвер қаласының студенттері оның туған күнін атап өтіп, күн сайын хат жолдаған. Сөйтіп, ақыры 1986 жыл қазанның 9-шы жүлдызында Ирина мерзімінен бүрын босатылды. Кеңестік басшылар емделу үшін оның шетелге баруына да рүқсат береді. Түрмеде Иринаның өлең жазувна тиым салып, қағаз-қалам да берілмеген. Соған қарамастан, ол түрмеде үлкен сабын бөлігіне тырнап жазып, оны есіне сақтап, онан кейін қайтадан жуып тастап отырған. Сөйтіп 3000-нан астам өлең жазған. Кейін ол батысқа барғаннан кейін бүл өлеңдері жарияланған.
      

Ар-ождан түтқындары жайлы дерек

Ар-ождан түтқыны - бүл ерлер, әйелдер мен балалар өздерінің наным-сенімі, түр-түсі, нәсілі, жынысы, үлттық немесе әлеуметтік тегі, тілі мен діні үшін бас бостандығынан (еркінен) айрылғандар болып есептеледі, бүлар күш қолданбайды, күш қолдануға шақырмайды. Дүние жүзінде мыңдаған адамдар түрмеде қылмыс жасағаны үшін отырған жоқ, өзінің наным-сенімі үшін отырғандар. Оларды соттан тыс, не жасырын соттан кейін немесе өздері қатыспаған сот шешімі арқылы түтқындалады. Кімде-кімнің осылай еркінен айырылуы Адам қүқықтарының жалпыға бірдей декларациясында жарияланған қүқықтар мен бостандықтарды сақтау міндетін бүзу болып табылады. Көптеген ар-ождан түтқындары үкімет саясатымен өзінің келіспейтіндігін бейбіт жолмен білдіргені үшін шектеулерге үшыраған.






Не әділетті? - Өділеттілік туралы түсінікті дамытуға бағытталған тапсырмалар мен жаттығулар

Бұл тапсырмапар мен жаттығулар күнделікті өмірдегі әділетсіздіктің көріністерін, әйелдерге және этникалық аз топтарға жасалатын кемсітушілік мысалдарынан көруге мүмкіндік туғызады.

Бұл жаттығулардың мақсаты - көптеген адамдарды күнделікті өмірде, әділетсіз түрде, олардың қүқықтарынан айырып отырғандығын және оған қарсы түрып күресу керек екендігін көрсету.

Бүл жаттығулар мен тапсырмалар 79-84 беттегі кіші мектеп жасындағы балапарға арнапған жаттығулар негізінде қүрылған.

Веснаның оқиғасы

(ІІпсІегзіапс] Іһе і-аш кітабының 16-бетінен алынған, 1995, Ситизеншип қоры)

Мақсаты: Нәсілдік шеттету женіндегі нақты бұл істі зерттеу, әділетсіздік және адам құқықтары женінде мәселелерді кетереді.

Игеруге арналған негізгі түсініктер:

• 
  Кемсіту, оның ішінде нәсілдік кемсіту - бүл адам қүқығының бүзылуы.
  

Уақыты: 1,5 сағат шамасында

Сізге не қажет:

Әрбір топқа Адам қүқықтарының жалпыға бірдей декларациясының қысқартылған нүсқасынан бір-бір данадан (163-бет).

Тапсырма қалай орындалады:

• 
  Сыныпты 5-6 адамнан түратын топтарға беліңіз.
  
• 
  Көптеген елдерде нәсіл немесе жыныс негіздері бойынша әділетсіз шеттетуге қарсы бағытталған заңдар бар екендігін түсіндіріңіз Адам
  

құқығының жалпы декларациясында кемсітуге қарсы баптар бар.

• 
  Оқушыларға Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясының қысқартылған нүсқасының әртүрлі бөліктерін қарап, кемсіту мәселесіне қатысты баптарды табуды ұсыныңыз. (Ескерту: Декларацияның барлық баптары бұл мәселеге қатысы бар деуге болады).
  
• 
  10 минуттан кейін әрбір топқа, олардың пікірі бойынша, бұл мәселеге қатысты бап туралы айтып беруін сұраңыз. Бапты неге таңдағанын негіздеп және бұл баптың бекіткен ережесі кемсітуге қалай қарсы тұратынын нақты мысалдар көмегімен көрсетуін сұраңыз.
  
• 
  “Веснаның оқиғасын” оқыңыз.
  
• 
  Весна - бұл сыған қызы. Ол былай деп әңгімелейді:
  

Бір күні киім сататын дүкеннің терезесіне жапсырылған хабарландырудан сатушы керек екенін оқыдым. Жұмыс берушілер жұмысқа 18 бен 23-жас аралығындағыларды қабылдайтынын жазыпты. Жасым 19-да болғандықтан, дүкенге кіріп жұмыс сұрамақ болдым. Бірақ, маған екі күннен кейін келіңіз деді, себебін әлі арыздарды толық қабылдамағанымен түсіндірді.

Мен бүл жерге екі рет келдім. Келген сайын осы бір жауапқа тап болып отырдым. Шамасы бір аптадан кейін, мен бұл дүкенге тағы келдім. Терезеде бүрынғы хабарландыру әлі ілініп тұрды. Бастықтың менімен сөйлесуге уақыты болмады да, маған бұл жұмысқа жұмысшы алып қойылғаны туралы айтты.

Мен ұнжырғам түсіп, дүкеннен шықтым. Содан кейін менің үлты сыған емес құрбымды - сол дүкенге барып, жүмыс сүрауын өтіндім. Біраз уақыттан кейін, ол дүкеннен шығып, келесі дүйсенбі күні оны сүхбатқа шақырғанын айтты.

• 
  Енді дүкен бастығының жауабын оқыңдар.
  

“Меніңше, Веснаға біздің дүкенде жүмыс істеу қиын болатын еді, себебі ол күнде жұмысқа алыстан қатынайды және екі рет автобус ауыстырып келуіне тура келетін еді. Егер сатушылар жұмысынан қала берсе, дүкен жүмысы бүзылады. Сондықтан мен осы ауданда түратын басқа біреуді жүмысқа қабылдағанды жөн көрдім. Бұл жүмысты үсынған адамым, маған осы жұмысқа лайықты секілді”.

• 
  Топтарға келесі сүрақтарды шешуді ұсыныңыз:
  

• 
  Весна кемсітуге ұшырады деп санайсыз ба? Неге? - Егер “иә” десеңіз, сіздің пікіріңізше дүкен не істеуі керек еді?
  
• 
  Бүл жағдайда Весна не істей алды? Веснаның үлты сыған емес достары оған әділеттікке жетуге көмектесулері керек деп ойлайсыз ба? Қалай?
  



• 
  Енді сыныпқа, оқиға әрі қарай қалай дамыған туралы айтыңыз.
  

“Весна арнайы Еуропалық сотқа шағымданды. Бұл сот кемсітуге қарсы заңдардаң сақталуын қамтамасыз етеді. Сот Веснаны кемсітуге ұшыраушы деп таныды. Дүкеннен алыс жерде тұратын бірнеше адамдар да сүхбатқа шақырылған. Жұмысқа алынған қыз ақ нәсілді болған және оның жасы 16- да және ол Весна тұратын жерде тұрған. Сондықтан сот Веснаның арызын қанағаттандырып, дүкен оған моральдық зиян келтірілгені үшін өтем ақы төлеу керек деп шешті”.

Сурақтар:

• 
  Весна әділетсіз түрде, өзінің этникалық шығу тегіне байланысты, кемсітуге үшырады. Дүкен бастығы ол туралы еш нәрсе білген жоқ. Сіздің еліңізде адамдардың қандай тобы кемсітуге ұшырайды? Неліктен? Сіз бүндай кемсіту көрінісімен келісесіз бе?
  
• 
  Бүл топтар туралы сіз бірнәрсе білесіз бе? Сіз білетін мәлімет анық және дәл деп ойлайсыз ба?
  
• 
  “Кері үғым кемсітудің тууына итермелейді” деген пікірмен келісесіз бе?
  

Жумыстың басқа нүсқалары:

• 
  Тәжірибе ретінде балалар кемсітуге үшырадық деп санайтындай болған жағдайларды бейнелейтін оқиға, өлеңдер, қойылым жазуын немесе карикатуралар, суреттер салуын сұраңыз. Мысалы, олардың жынысына немесе нәсіліне байланысты әрдайым кемсітуге ұшырайтын адам, өзін қалай сезінеді. Оқушылардың келісімімен, сыныпта жұмыстардың көрмесін ұйымдастырыңыз.
  
• 
  Жоба ретінде (30-бет), оқушыларға кемсітуге ұшырайтын өз мемлекетіңіздегі адамдардың белгілі бір тобын зерттеуді тапсырыңыз. Ерекше назарды кемсітушілікке тиым салына ма, соған бөліңіз.
  

штт.

Ол жүмыс істемейді

Мақсат:

Бұл жаттығу-жоба назарды әйелдерді қанауға қатысты мәселелерге аударып, мұндай құбылыстарға тойтарыс беруге мүмкіндіктерін көрсетеді.

Игеруге арналған басты түсініктер:

• 
  Әйелдерге қатысты қанаушылық - бүл адам қүқықтарын таптау.
  

Сізге не қажет:

• 
  Адам қүқықтарының жалпыға бірдей декларациясының қысқартылған нүсқасы - 163-бетте.
  
• 
  “Ол жұмыс істемейді” мәтіні - 136-бетте
  
• 
  Жобаларды әзірлеу жөніндегі үсыныстар - 30-бетте
  
• 
  Сынып тақтасы немесе үлкен парақ беті.
  

Уақыт: Екі сабақ және үй жүмысы

Тапсырма қалай орындалады:

“Ол жүмыс істемейді” мәтінін оқып беріңіз немесе балалар өздері оқысын.

• 
  Оқушыларға әйел орындауға тиісті барлық міндеттер тізімін тез сұрауды ұсыныңыз.
  
• 
  “Ой шабуылы” әдісіне біреудің өз әйелін “жұмыс істемейді” деп санауы мүмкін себеп-салдарларды мысалға келтіріңіз. Оқушылар осындай пікір қалыптастырған негіздерді барынша көп келтіріп көрсін. Мысалы, бәлкім мүның себебі әйелінің еңбегі төленбейтіндіктен немесе ол өзінің жүмысын қиынырақ деп санайтындықтан болар. (“Ой шабуылын” жүргізу жөнінде үсыныстар берілген 27-бетті қараңыз. Бүған 5 минуттай уақыт бөліңіз).
  
• 
  Енді “ой шабуылы” әдістеріне әйелдердің міндеттері неге жүмыс саналатындығын айғақтайтын мүмкін болған дәлелдерді барынша келтіріңіз. Мысалы, анағүрлым үзақ жүмыс күні. Бүған бес минуттай уақыт бөліңіз.
  
• 
  Оқушыларға Адам қүқықтарының жалпыға бірдей декларациясының 1 және 2-баптары немесе олардың қысқартылған нұсқасы жыныстар теңдігін айрықша атап көрсететінін ұғындырыңыз. Бұл баптардың толық мәтінін немесе қысқартылған нүсқасын оқып беріңіз. (Осы оқу құралының V бөлімін қараңыз).
  
• 
  Сыныпты жұмыс істеу үшін жүпқа бөліңіз. Әрбір жұп өздерінің үйлерінде атқарылуға тиісті барлық шаруаның тізімін жасасын.
  
• 
  Бес минуттан кейін әрбір жұптың өз тізіміндегі жұмыстың бір түрін атауын сүраңыз. Барлық сөйлемдерді тақтаға жазсын.
  
• 
  Сыныпты 4-5 адамнан тұратын топқа бөліңіз. Әрбір топқа үйдегі жұмыс жөнінде сауалнама жүргізудің мақсаты - өз ауданындағы үйдегі жұмыс туралы мәселені зерттеу. Олар өздері сұрақтарына жауап алатын адамдардың түсінігін анықтай алатындай етіп сауалды бұл мәселе бойынша мүмкіндігінше
  



көбірек қамтуға тиіс. Олар мынадай сүрақтарды қосуына да болады:

• 
  Үйіңізде тағамды кім әзірлейді.
  
• 
  Әйелдердің үйдегі жүмыстан басқа да міндеттері бар ма?
  

Бүл сауалнамалар әртүрлі болары әбден мүмкін. Сондай-ақ балалар бір жалпы сауалнаманы жасауына да болады.

• 
  Үйдегі жүмыстар бойынша оқушылардың сауалнама жүргізуіне бір апта уақыт беріңіз. Олар сүрақ-жауапты әйелдермен де, ер адамдармен де жүргізу керектігін еске салыңыз.
  
• 
  Сауалнаманы жүргізгеннен кейін шолу сабақ өткізіңіз. Алынған жауаптар қолға түскен мәліметтерді немесе ауызша баяндаманы математикалық қорытындылау түрінде үсынылуы мүмкін. Сол сияқты “сөйлейтін таяқша” жаттығуын пайдалана отырып, жедел сауал жүргізуге болады (76-бетті қараңыз), - ол кезде әрбір оқушы сауалнама нәтижелері бойынша жасалған түжырымдарымен бөлісуіне мүмкіндік алады.
  

Сурақтар:

• 
  Сіз өзіңіз үшін жаңа жайларды аштыңыз ба?
  
• 
  Сіздің өзіңіз ашқан жайға көзқарасыңыз қандай?
  
• 
  Сіздің “ашқан жаңалығыңыз” әйелдердің атқаратын жүмыстарына деген көзқарасыңызды өзгертті ме? Неге?
  
• 
  Сіз тек ер адамдар атқара алатын жүмыс түрін таба алдыңыз ба?
  
• 
  Үлдар, сендер қыз балалардың атқаратын барлық. жүмыстарын атқарғыларың келе ме? Неліктен?
  
• 
  Әйелдер осы міндеттердің барлығын атқарулары тиіс деген дүрыс па?
  
• 
  Біз мектепте және үйде бәріне міндеттемелерді тең түрғыда жүктеу үшін не істеуімізге болады? Ер адамдарға қандай жүмыстарды, әйел адамдарға қандай жүмыс түрлерін атқара алады? Бірігіп ше?
  

Жүмыстың басқа нүсқалары:

• 
  Жоба ретінде, балаларға әр аптада қанша сағат барын есептетіп, отбасы мүшелерінің әрқайсысы үйқыға, жүмысқа, демалысқа, ойынға т.б. қанша уақыттарын бөлетінін тапсырыңыз. Нәтижелерін пайыздық түрғыдан есептеуге немесе статистикалық кесте түрінде үсынуға болады. Сонан соң әйелдер атқаратын үй шаруасының көлемін және, үлдар мен қыздар емірінің ле айырмашылығын атап көрсету үшін жоғарыдағыға үқсас сүрақтар беріңіз. Бәлкім, үлдармен салыстырғанда қыз балаларда бос уақыт аз қалатын шығар. Істің мүндай жәйін балалар әділеттілік деп санай ма екендігін сүрап біліңіз.
  

Артықшылықтар мен кемшіліктер

(Атпезіу Іпіегпаііопаі ІІЗА НЯЕ ЯезоигсеЫоіеЬоок: Мотеп’8 Нідһіз)

Мақсаты: Бұл жаттығулар оқушылардың қоғамдағы ерлер мен әйелдерге қатысты айырмашылықтарды өздері қалай қабылдайтынын тусінуге көмектеседі.

Игеру үшін басты түсініктер:

• 
  Әйелдерді кемсіту - бұл адам қүқығының бүзылуы.
  

Сізге не қажет:

Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясының қысқартылған нүсқасы. Қағаз бен қалам.

Уақыт: 1 сағат.

Тапсырма қалай орындалады:

• 
  Балаларды жеке ұлдар және қыздар тобына бөліңіз. Екі топтағы балалар саны тең болсын. Әрбір топ пікірталаста талқылану үшін тізім жасауын сұраңыз.
  
• 
  Ұлдар тобынан әйел баласы болудың артықшылықтары мен кемшіліктері туралы жазуларын, ал қыз балалардан ер адам боудың артықшылығы мен кемшілігінің тізімін жазуларын сүраңыз. 10 минут беріңіз.
  

•Тізімдегі артықшылықтар мен кемшіліктер саны тең болсын.

• 
  Қыздар мен ұлдар тобын жұмыс істеу үшін екі топқа біріктіріңіз. Қыздар өз тізімін үлдар тобына беріп, олардың сын-ескертпелеріне жауап берсін.
  
• 
  Енді үлдар тобы тізімдерін қыздарға үсынып, талқыласын.
  
• 
  Егер қажет болса, мына сұрақтарды пікірталасты бастау үшін қолданыңыз.
  

Сүрақтар:

Ер адам немесе әйел адам болудың артықшылықтары мен кемшіліктері туралы ойлау жеңіл болды ма? Неге?

• 
  Сіз тізіміңізде қанаушылық деп атауға болатындай әлдеқандай жайларды тізгеніңізді байқадыңыз ба?
  
• 
  Қалай ойлайсыз, адамдар турапы мүндай қорытынды жасау шындыққа сай келе ме? Олар өзімізге таныс адамдарға лайықты ма?
  
• 
  Бұл жаттығу пайдапы деп ойлайсыз ба?
  

Жүмыстың басқа нүсқалары:

Бұл жаттығу сондай-ақ басқа да, мысалы, этникалық, таптық, діни... айырмашылықтардан басқа да өзгешеліктерге байланысты қолданылуы мүмкін.

“8-10 жүріс. Сіздің шешіміңіз барлық топтың құтқару маягына тезірек жетуіне көмектесті, бірақ кейбір адамдар жолда жоғалуы мүмкін еді.

11. 
    13 жүріс. Сіз неғұрлым тезірек жылжуға тырыстыңыз, бірақ сөйте тұра оның белгілі бір мүшелерінің мұқтаждықтарын жоққа шығармадыңыз.
    

14. 
    16 жүріс. Сіз жекелеген топ мүшелерінің мүқтаждықтарын басқаларының бәрінің мұқтаждықтарынан жоғары қойдыңыз. Демек, бұл маякқа жетер жол көп уақыт алғанын көрсетеді”.
    

• 
  Енді жаттығу мақсатына қайтадан қараңыз және басты түсініктерді орнықтыру мақсатында төменде келтірілген сұрақтарды қойыңыз.
  

жүктеу/скачать 289,77 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: