"жазушы" баспасы а л м а т ы — 1979 Каз 2
жүктеу/скачать 2,49 Mb. Pdf көрінісі
|
files dj46sg45
- Бұл бет үшін навигация:
- 1. Ш ОР ТАН БАЙ ДЫҢ Ө МІРБАЯН Ы
| 1
Шортанбайдың өмірбаяны жөнінде Академияның кітапхана - сында бір белгісіз автордың жазғаны бар. Оның айтуынша, Шортанбай 1801 – 1805 жылдарда туып , 1870 – 1875 жылдарда өлген сияқты. Бұл жәйтті де еске алған жөн болар, ал біз 1942 жылы жазушы академик Сәбит Мұқанов көрсеткен жылдарды алып отырмыз, – С. Т. сырдың бас кезіндегі қазақ фольклорының, дербес жазба әдебиеті тарихының маңызды, түйінді мәселелері жөнінде ғылми - теориялық конференция өткізу Ғылым академиясына жүктелсін» – деп тапсырды. Партияның осы нұсқауын нысанаға ала отырып, Ғылым академиясының Тіл, әдебиет институттары Х VIII- Х I Х ғасырда болған көне бейнелердің бетін ашуға, маркстік - лениндік ғылыми көзқараспен олардың еңбектерін екшеп, тотын аршып, сұрыптауға жедел кірісті. Осы күнгі заманымызға сай әдебиет тарихын бір арнаға салуда, өткеннің керекті - керексіз жағын ескермей болмайтыны белгілі. Сондықтан XIX ғасырдың өн - бойында өмір сүрген Шортанбай ақынның , сол өз заманында да көп ауызға ілінген Шортанбайдың, әліміз келгеншінше артық - кемін жасырмай алдарыңызға тартамыз. Бір ке - зеңде белгілі бағытқа ие болған Шортанбай ақынның беті ашылса, оның өзімен тұстас - тұрғыластарының да бастары біраз ашылып қалмақ деп ұғамыз. 1. Ш ОР ТАН БАЙ ДЫҢ Ө МІРБАЯН Ы Шортанбай 1818 - жылы осы күнгі Түркістан ауданы, Қарнақ кыстағында туған. Жас кезінде шаруа баққан диқан Шортанбай XI X ғасырдың орта шенінде Сарыарқаға келген. Сол кезде Қарқаралы дуанына қарайтын Арғын руынан тараған Қара Үсен, Керней Сарым ішінде өмірінің соңғы кезін өткізген 1 . ...Қара тауда қалушы ем, Көк есекті мінуші ем, Масақ теріп жүруші ем... Сарыарқаның наны үшін, 118 Шалқып жатқан малы үшін, Бері таман ауып ем...— деп, Шортанбай «бала зарында» өз өмірін баяндайды. Ал енді сол Шортанбай келген кезде Сарыарқада ша - руашылық жағдай қандай еді? Мәдениет сатысы, әдет - ғұрып, салт - сана қандай еді? Ауыл - ауылға бөлініп, ру намысын жыртып, көшіп - қонып жүрген кез. Ауылды ақсақал билейтін, ру басшысы–ауқатты бай билейтін, аймақты хан билейтін мезгіл. «Хан өтірік айтпайды...», «у ішсең руыңмен...» «түбі бірге түтпейді...» деп ханды қолпаштап, ру бірлестігін дәріптеп, кедей мен байдың ынтымағын көздейтін мезгіл. Сауда - саттық араласпаған, орта ғасырлық ескі өмірдің қаймағы бұзылмаған, мұсылман діні де мықты орын теппеген, феодалды - патриархалды ауыл еді. «Қырғыз (қазақ) ұлыстары Мұхамет дінінде жоқ, ескі заман дінін қолданатын түріктерге таяу. Мұсылман діні бұларға әлі сіңбеген, мұсылман дінінің ішкі мәнісін жетік білмейді» –дейді академик В. В. Радлов 1870 - жылы шыққан «Түрік ұлыстарындағы халық әдебиетінің үлгілері» деген кітабында. Міне, Шортанбай Сарыарқаға осы кезде келді. XIX ғасырдың бірінші жартысында, хандық дәуірінде, Кенесарының қылышынан қан тамып тұрған кезде келді. Сол кезде Шортанбай ақын Жамантай, Құсбек дейтін төрелерді шырғалап, солардың жыршысы болды. Ендеше, Шортанбай феодализм заманында туып, сол дәуірдің ыстығына күйіп, суығына тоңған адам. жүктеу/скачать 2,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|