Жоңышқа (лат. Medicago) бұршақ тұқымдасына жататын бір жылдық және көп жылдық шөптесін өсімдік. Еуропа, Азия және Африкада өсетін 100-ге жуық түрі бар. Кәдімгі жоңышқа (M. satіva), сарбас жоңышқа
жүктеу/скачать 47,93 Kb.
|
жоңышқа
| Сортттары
Сорт 2011 жылдан бастап Қазақстан Республикасының селекциялық жетістіктерінің Мемлекеттік тізіліміне енгізіліп, Ақмола, Шығыс Қазақстан, Павлодар және Солтүстік Қазақстан облыстарында өндіріске пайдалануға рұқсат берілген. Сорт патенттелген. Жоңышқа және басқа да мал азығы болып есептелетін шөптер туралы жақында ғана ауылшаруашылық ғылымдарының докторы дипломын алған атыраулық биолог Болат МҰХАМБЕТОВТЕН (оның дисертациясының тақырыбы: мал азығы өндірісі және шабындық) артық ешкім айта алмас: – Жоңышқа және мен өсіріп шығарған түйежоңышқаның жаңа сорты – ақ Аркас және тісті түйежапырақтың Сарайшық түрлері бұршақ тұқымдастарға жатады. Айтпақшы, бұл тұқымдардың қазақша атаулары – жоңышқа және түйежоңышқа. Егер шаруа осындай түйежоңышқа өсіретін болса, дәл осындай субсидия алуы керек. Мен өсіріп шығарған түйежоңышқаның сортының өнімді-лігі 3 есе жоғары, тұзды топырақтан қорықпайды, тұқым себетін алаңдарды шаюды қажет етпейді. Жоңышқаны гүлдеген кезде 10-12 күннің ішінде жинап алу керек, сондықтан да өнімді жинау техника күшін көп қажет етеді. Түйежоңышқа өзінің сіңімділігін біраз уақытқа дейін сақтайды, сондықтан да оны ору маусымы – 176 күн, демек, оны жинау барысында проблема жоқ.Материалды көшіріп басқанда және басқаша пайдалану кезінде azh.kz сайтына гиперсілтеме міндетті түрде қойылуы тиіс. Сондай-ақ ВК, Instagram пабликтерінде жариялауға тыйым салынады.Жоңышқа бүкіл әлемде үлкен маңызға ие. Бұл қалыпты климаты бар барлық елдерде өте кең таралған дақыл. Қарқынды мал шаруашылығы - бұл өнеркәсіп қамтамасыз етуі керек азық-түлікті үнемі сұрап отыратын сала. Міне, жоңышқа өсірілді. Бұл зауыттың негізгі мақсаты - жем өнеркәсібін қамтамасыз ету.Жоңышқаның маңыздылығы - бұл жануарларға қорек болатын талшықтардың, белоктардың, дәрумендер мен минералдардың табиғи көзі. Ол сонымен бірге әдемі ландшафтқа ие болу үшін және оларға қолайлы экожүйелер құру арқылы фаунаны сақтау үшін пайдалы болады. Егер жоңышқа топырақта өсірілсе, бұл аз энергияны қажет ететін азоттың симбиотикалық бекітілуін азайтуға көмектеседі. Бұл сол дақыл үшін де, одан кейінгілер үшін де топырақты «демалдыру» үшін ыңғайлы. Оны өсіру эрозияны және кейбір зиянкестер мен аурулардың пайда болуын азайтуға көмектеседі. ауыспалы егістерде. Біз жоңышқа мол егін жинап, жақсы дамуы үшін қажет эдафоклиматтық факторларды талдаймыз. Бірінші нәрсе - күн радиациясы. Күн сәулесі өте маңызды фактор болып табылады. Бұл жоңышқа дақылдарын өсіруге оң әсер етеді, өйткені күн радиациясының сағаттар саны аймақ ендіктері азайған сайын көбейеді. Бұл күн радиациясы экваторға жақын аймақтарда далада кептіру алдындағы техниканы қолдайды. Екінші жағынан, біз солтүстік ендіктерге жақындаған сайын, күн радиациясының өзі аз болғандықтан, дақылдардың кебуін қиындатады. Жоңышқа тұқымы 2 мен 3 градус температурада өнеді. Егер бұл басқа қоршаған орта жағдайлары мүмкіндік берсе, орын алады. Егер температура жоғарыласа, өну жылдамырақ болады. Ол 2-ден 3 градусқа дейін өне алса да, оңтайлы даму үшін температура 28 және 30 градус шамасында болуы керек. Керісінше, егер температура 38 градустан жоғары мәндерге жеткенше көтеріле берсе, бұл көшеттер үшін өлімге әкелуі мүмкін. Қыс басталған кезде олар өсімді көктемге дейін тоқтатады. Температура көтеріліп, күн сәулесі көбейе бастағанда, олар қайтадан өсіп, өсе береді. -10 градусқа дейін төмен температураға төзуге қабілетті жоңышқаның кейбір түрлері бар. Бұл сорттарды солтүстік ендік аудандарында өсіру қызықты. Мал азығын дайындай алатын орташа жылдық температура 15 градус шамасында. Жоңышқаның әр сортына сәйкес олардың барлығы үшін оңтайлы температура 18 мен 28 градус аралығында. Енді рН туралы сөйлесейік. Бұл жоңышқа өсірудегі шектеуші факторлардың бірі. Топырақтың қышқылдығы апатты болуы мүмкін. Егін үшін оңтайлы рН әдетте 7,2 шамасында болады. Сіз рН 6,8-ге дейін төмендейтін кейбір лимингтерді пайдалана аласыз. Бұл лаймдар топырақтағы кальций иондарының мөлшерін көбейтіп, өсімдіктің қолдануына қол жетімді ету үшін орынды. Осылайша, ол егін үшін улы болып табылатын алюминий мен марганецтің сіңуін азайтады.Тұздануға қатысты ол тұзды топыраққа өте сезімтал. Топырақтың тұзды немесе оған әсер ететіндігінің алғашқы белгісі - кейбір ұлпалардың бозаруы көрінеді. Одан кейін басқа белгілер пайда болады, мысалы жапырақтардың мөлшері азаяды және қаншалықты ауыр болса, вегетативтік өсу толығымен тоқтатылады. Мұның бәрі орын алады, өйткені тұздылық - өсімдіктің тамыры мен әуе бөлігі арасындағы теңгерімсіздік тудырады.Бұл топырақпен өте қажет өсімдік емес. Сізге тек жақсы құрғатылған терең топырақ қажет. Ол судың батып кетуін қолдамайды. Ол әртүрлі топырақтарда өсіріледі. Тереңдігі 60 см-ден кем емес топырақты өсіруге мүлдем болмайды. Көп жылдық шөптер – екі жылдан артық тіршілік ететін мал азықтық шөптесін өсімдіктер. Көп жылдық шөптер табиғи шабындықтар мен жайылымдарда өседі, әрі екпе шөп ретінде де өсіріледі. Қолдан өсіруге бұршақ тұқымдасы (қызыл бас жоңышқа, беде, эспарцет, т.б.) мен астық тұқымдасының (атқонақ, еркекшөп, қылтықсыз арпабас, т.б.) көптеген түрі пайдаланылады. Қазақстанның оңт-нде суармалы және тәлімі жерлерде беде көбірек өсіріледі. Көк гүлді беде, сарыбас беде оңт. облыстарда көбірек, ал будан беде Қостанай, Ақмола, Солт. Қазақстан, Павлодар облыстарында өсіріледі. Жоңышқаның екпе қызыл бас жоңышқа, шалғындық жоңышқа, жатаған ақбас жоңышқа деген 3 түрі Қазақстанда оның ішінде Алматы облысының тау бөктеріндегі аудандарында, Алтай өлкесінде өсіріледі. Еркекшөп – қуаңшылыққа төзімді және топырақ талғамайтын өсімдік. Екпе түрінде тарақша еркекшөп Бат. Қазақстан, Ақтөбе, Қызылорда, Оңт. Қазақстан облыстарында, ал құм еркекшөбі Солт. Қазақстан, Шығ. Қазақстан, Алматы, Жамбыл облыстарының тәлімі жерлерінде егіледі. Көп жылдық шөптер өнімін молайту үшін бұршақ тұқымдас өсімдіктерге фосфор, калий (бір га-ға 1,5 – 2 ц суперфосфат және 1 – 1,5 ц калий тұзы), ал астық тұқымдастарға бұдан басқа азот (1,5 ц аммиак селитрасы) тыңайтқыштары, сондай-ақ органик. тыңайтқыштар (көң, қорда, т.б.) қолданылады. Бірақ тыңайтқыш қолдану топырақ жағдайына, Көп жылдық шөптерді пайдалану мақсатына байланысты болу қажет. Астық тұқымдас Көп жылдық шөптерді пішенге масақтанған кезде, бұршақ тұқымдастарды гүлдей бастаған кезде орады. Жайылымда аласа өсетін шөптің биікт. 10 – 12 см-ге, биік өсетін шөп 15 – 17 см-ге жеткенде мал жаяды. Көп жылдық шөптер үшін ауыспалы егісте ең жақсы алғы дақыл – тыңайтылған пар, отамалы және күздік дақылдар аңызы. Көп жылдық шөптер ауыспалы егіс жүйесіне енгізілмесе, онда жыртылған тың жерге егіледі, не шым қалың болса, 1 – 3 жыл бойы бір жылдық дақылдар өсіріп, содан кейін егеді. Қышқыл топырақты жерлерге әк қолданылады. Көп жылдық шөптер егілетін жерді жыртып тегістейді, ал тұқым себер алдында топырақ бетін нығыздап, тұқымды 0,5 – 4 см тереңдікке сіңіреді. Көп жылдық шөптерді далалық аймақта жай қатарлап не қатар алмастырып егеді, ал тұқымдық учаскелерде кең қатарлы әдіспен егіледі. Тұқымдық Көп жылдық шөптерді арнайы жабдықталған астық комбайнымен орады. жүктеу/скачать 47,93 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|