К о д е к с республики казахстан

88
121-бап. Жүмыскерді еңбек егу мүмкінді 
l
 інен заңсыз айыру арқылы 
оған келтірген нүқсан үшін жұмыс берушінің материалдық 
жауаптылығы
1.  Жұмыс  беруші  жүмыскердің  атмай  қалған  жалақысы  мен  оған 
тиееілі  өзге  де  төлемдерді  жүмыскер  басқа  жұмысқа  заңеыз  ауыстырылған, 
жұмыскер  жүмыс  орнына  заңсыз  жіберілмеген,  еңбек  шартының  талаптары 
біржақты  заңсыз  озгертілген,  жұмыстан  заңсыз  шеттетілген,  еңбек  шарты 
заңсыз бұзылған жағдайларда, оған өтеуге міндетті.
2.  Еңбек,  үжымдық  шарттарда  жүмыскерді  еңбек  ету  мүмг ндігінен 
заңсыз  айыру  арқылы  келтірілген  нұқсанды  жүмыс  берушінің  өтеуінің 
қосымша жағдайлары белгіленуі мүмкін.
122-бап.  Жұмыскердің өміріне жэне (немесе) денсаулығына 
келтір  тген зиян үшін жүмыс берушінің материалдық 
жауаптылығы
1.  Жұмыскердің  еңбек  міндетгерін  орындауына  байланысты  оның 
өміріне  жэне  (немесе)  денсаулығына  зиян  келтірілген  кезде  жұмыс  беруші 
зиянды  Қазақстан  Республикасының  заңнамасында  көзделген  колемде  жэне 
тэртіппен өтеуге міндетті.
2.  Осы  баптың  3-тармағында  көзделген  жағдайды  қоспағанда,  осы 
баптың  1-тармағында  кезделген  зиян  жұмыскердің  сақтамдыру  төлемдері 
болмаған  кезде  толық  көлемде  өтеледі.  Сақтандыру  төлемдері  болған  кезде 
жұмыс  беруші  жұмыскерге  сақтандыру  сомасы мен зиянның  нақты  мөлшері 
арасындағы айырманы өтеуге міндетті.
3.  Жұмыскерге  кәсіптік  еңбекке  қабілеттілігінен  айырылудың  бестен 
жиырма  тоғызға  дейінгі  пайызды  қоса  алғандағы  дәрежесін  белг леумен 
байланысты зиян  келтірілген  кезде,  жұмыс  беруші  >ісұмыскерге  жоғалтылған 
табысын  жэне  денсаулығының  зақымдануынан  туындаған  шығыстарды 
өтеуге міндетті.
Еңбекке  қабілеттіліктен  айырылу  дэрежесін  белгілеу  кезеңінде 
денсаулықтың 
зақымдануынан 
туындаған, 
жұмыс 
беруші 
өтейтін 
шығыстардың мөлшері төлем  гөленет. 
л
 кезде реепубликалық бюджет туралы 
заңда  тиісті  қаржы  жылына  белгіленген  екі  жүз  елу  айлық  есептік 
көрсеткіштен аспауға тиіс.
Денсаулықтың  зақымдануынан  туындаған  шығыстарды  өтеу  бойынша 
толем  осы  шығыстарды  шеккен  жұмыскер  не  тұлға  ұсынған,  осы 
шығыстарды растайтын құжаітардың негізінде жүзеге асырылады. Бүл ретте, 
Қазақстан  Республикасының  денсаулық  сақтау  саласындағы  заңнамасына 
сэйкес  тегін  медициналық  көмектің  кепілдік  берілген  колеміне  кіретін

89
шығыстар өтелуге жатпайды.
123-бап. Жүмыс берушіге нұқсан келті-эгені үшін 
жұмыскердің матери алдық жауаптылығы
1.  Жұмыс  берушіге  нұқсан  келтіргені  үшін  жұмыскердің  материалдық 
жауаптылығы 
осы  Кодексте, 
Қазақстан  Республикасының 
өзге  де 
нормативтік  құқықтық  актілерінде  жэне  жүмыс  берушінің  актілерінде 
көзделген жағдайларда басталады.
2.  Егер  нұқсан  еңсерілмейтін  күштің  не  аса  қажеттіліктің,  қажетті 
қорғаныстың,  сондай-ақ  жұмыс  берушінің  жүмыскерге  берілген  мүліктің 
сақталуы  үшін  тиісті  жағдайларды  қамтамасыз  ету  жөніндегі  міндеттерді 
орындамауы  салдарынан  туындаған  болса,  жұмыскердің  жүмыс  берушіге 
келтірілген нүқсан үшін жауаптылыгы жойылады.
3.  Жұмыскер  жұмыс  беруіиіге  келтірілген  тікелей  іс  жүзіндегі 
нұқсанды өтеуге міндетті.
4.  Тікелсй  нақты  нүқсан  деп  жұмыс  берушінің  қолда  бар  мүлкінің 
шыыайы  азаюы  немесе  көрсет: пген  мүліктің  (оның  ішінде,  егер  жүмыс 
беруші  осы  мүліктің  сақталуы  үшін  жауаптылықта  болса,  үшіпші 
тұлгалардың жүмыс  беруіыдегі мүлкінің) жай-күйінің нашарлауы, сондай-ақ 
жүмыс  беруші  үші  і  мүлікті  сатып  алуға  немесе  қалпына  келтіруге  шыгын 
шығару не артық төлем жүргізу қажетт і  ті түсінілед.
5.  Жүмыскерге  қаііыпты  өндірістік-шаруашылык  тэуекел  санатына 
жатқызылуы мүмкін нұқсан үшін жауаптылық жүктеуге жол берілмейді.
6.  Жүмыс  беруші  жүмыскерлерге  қаиыпты  жүмыс  жэне  оларға  сеніп 
тапеырылған  мүліктің  толық  сақталуын  қамтамасыз  ету  үшін  қажетті 
жағдайлар жасауға міндетті.
7.  Жұмыскерлерге  берілген  мүліктің  жэне  басқа  да  құндылықтардың 
сақталуын  қамтамасыз  етпегені  үшін  толық  жеке  немесе  үжымдық  (ортақ) 
материалдық  жауаптылық  туралы  шарт  жасалуы  мүмкін  жүмыскерлер 
атқаратын  немесе  орындайтын  лауазымдар  мен  жұмыстардың  тізбесі, 
сондай-ақ  толық  матери алдық  жауаптылық  туралы  үлгілік  шарт  жүмыс 
берушінің актЪімен бекітіледі.
8. Мынадай:
1)  жүмыскерге  толық  маіериалдык  жауаптылықты  өзіне  алу  гуралы 
жазбаша  шарт  негізінде  бер:тген  мүліктің  жэне  басқа  да  құндылықтардың 
сақталуы қамтамасыз ет. лмеген;
2)  жүмыскер  біржолғы  қүжат  бойынша  есебіне  алған  мүлікт: ң  жэне 
басқа да қүндылықтардың сақталуы қамтамасыз етілмеген;
3) алкогольдік, ееірткілік немесе уытқүмарлық масаңдық (оларға үқсас) 
жағдайда нүқсан келтірілген;

90
4)  материалдар,  жартылай  фабрикаттар,  бүйымдар  (онімдер),  оның 
ішінде  оларды  эзірлеу  кезінде,  сондай-ақ  жүмыс  беруші  жұмыскерге 
пайдалануға берген қүрал-саймандар, өлшеуіш аспаптар, арнайы киімдер мен 
басқа заттар кем шыққан, қасақана жойылған немесе қасақана бүлдірілген;
5)  жүмыс  беруші  үшін  нүқсан  келтіруге  әкеп  соққан,  бейбәсекелестік 
туралы талап бүзылган жағдайда;
6)  еңбеқ.  үжымдық  шарттарда  ескерілген  өзге  де  жағдайларда  жүмыс 
берушіге 
келтірілген 
нүқсанның 
толық 
мөлшеріндегі 
материалдық 
жауаптылық жүмыскерге жүктеледі.
11-тарау. КЕШЛДІКТЕР МЕН ӨТЕМАҚЫ ТӨЛЕМДЕРІ
124-бап. Жүмыскерлер мемлекеттік немесе қоғамдық міндеттерді 
орындаған кезде берілетін кепі 
j  
[діктер
1.  Жүмыс  беруші  Қазақстан  Республикасының  заңдарында  козделген 
жагдайларда  жүмыскерлер  мемлекеттік  немесе  қоғамдық  мшдеттерді 
орындауга  тартылган  уақытта  оларды  жүмыс  орнын  (лауазымын)  сақтай 
отырып, еңбек міндеттерін орындаудан босатады.
2.  Жүмыскерге  мемлекеттік  жэне  қоғамдық  міндеттерді  орындаганы 
үшін  жалақы  көрсетілген  міндеттерді  орындайтын  жері  бойынша,  бірақ 
жүмыс орнындагы орташа жалақысынан томен болмай төленеді.
3.  Мерзімді  әскери  қызметті  откерген  адамдар  оны  өткергеннен  кейін 
екі  ай  ішінде  мерзімді  эскери  қызметке  шақырылғанга  дейін  жүмыс  істеген 
үйымға жүмысқа қабылдау кезінде басым қүқыққа ие болады.
125-бап. Медициналық қарап-тексеруге жіберілетш жүмыскерлер 
үшін кепілд іктер
Осы  Кодекске  не үжымдық  шартқа сэйкес жүмыс  берушінің  қаражаты 
есебінен 
мерзімдік 
медициналық 
қарап-тексеруден отуге 
міндетті 
жүмыскерлердің олардан өткен уақытта жүмыс орны  (лауазымы) мен орташа 
жалақысы сақталады.
126-бап. Донор болып табылатын жүмыскерлер үшін кепілдіктер
Донор  болып  табылатын  жұмыскердің  тексерілу  жэне  қан  мен  оның 
компоненттерія донациялау уақытында жүмыс орны  (лауазымы)  мен орташа 
жалақысы  сақталады,  сондай-ақ  оларға  Қазақстан  Республикасының 
денсаулық  сақтау  саласындағы  заңнамасына  сэйкес  озге  де  кепілдіктер 
берілед^

91
127-бал. Іссапарларға жіберілетін жұмыскерлер үшін кепілдіктер 
мен өтемақы төлемдері
1.  Іссапар  уақытында  жүмыскердің  жұмыс  орны  (лауазымы)  мен 
іссапар күндеріне келетін жүмыс күндері үшін жалақысы сақталады.
2. Іссапарларға жіберілетін жүмыскерлерге:
1)  іссапарда  болған  күнтізбелік  күндері  үшін,  оның  ішінде  жолдағы 
уақыты үшін тәуліктік төлемдер;
2)  баратын  жеріне  дейінгі  жэне  кері  қайтқандағы  жол  жүру 
шығыстары;
3) түрғын үй-жайды жалға алу шығыстары төленеді.
3.  Жүмыскерлерді  іссапарларға  жіберудің  шарттары  мен  мерзімдері 
еңбек, үжымдық шарттарда немесе жүмыс берушінің актісінде айқындалады.
4.  Он  сегіз  жасқа  толмаған  жұмыскерлер,  жүкті  әйелдер,  сондай-ақ 
мүгедек  жұмыскерлер  үшін  мүндай  жүмысқа  медициналық  көрсетілімдер 
бойынша тыйым  салынбаған  болса,  оларды  іссапарға жіберуге  жол  беріледі. 
Бүл ретте, аталған жұмыскерлер іссапарға барудан бас тартуға қүқылы.
5.  Үш  жасқа  дейінгі  балалары  бар  жұмыскерлер,  егер  медициналық 
қорытынды  негізінде  мүгедек  балалар  не  отбасының  науқас  мүшелері 
түрақты күтімді  жүзеге  асыруға мүқтаж  болса,  отбасының  науқас мүшелерін 
күтуді  жүзеге  асыратын  не  мүгедек  балаларды  тэрбиелеп  отырған 
жүмыскерлер іссапарға барудан бас тартуға қүқылы.
128-бап. Жұмыскерді жұмыс берушімен бірге басқа жерге ауыстыру 
кезіндегі отемақы толемдері
1.  Жұмыскер  жүмыс  берушімен  бірге  басқа  жерге  жүмысқа 
ауыстырылған кезде жүмыс беруші жұмыскерге:
1) жұмыскер мен оның отбасы мүшелерінің кошуіне;
2)  жүмыскер  мен  оның  отбасы  мүшелерінің  мүлкін  тасылмадауға 
байланысты шығыстарды өтеуге міндетті.
2.  Осы  баптың  1-тармағында  козделген  отемақы  толемдерінің  тэртібі 
мен  мөлшері  еңбек,  үжымдық  шарттарда  немесе  жүмыс  берушінің  актісінде 
айқындалады.
129-бап. Жұмыскердің жеке мүлкін жүмыс берушінің мүддесіне 
пайдалануына байланысты өтемақы толемдері

92
Жүмыскер  жеке  мүлкін  жұмыс  берушінің  мүддесіне  жэне  оның 
келісімімен  пайдаланған  кезде  жүмыс  беруші  қүрал-саймандарды,  жеке 
көлікті,  басқа  да  техникалық  құралдарды  пайдаланғаны,  тоздырғаны 
(амортизациясы)  үшін  жэне  оларды  пайдалану  шығыстарына  тараптардың 
келісімі бойынша өтемақы төлемін жүргізеді.
130-бап. Жүмысы жолда өтетін немесе жүріп-түру сипаты бар не
:  . 
қызмет керсету учаскелері шегіндегі қызметт::; 
сапарлармен
байланысты  болатын  жағдайларда  жұмыскерлерге  берілетін 
өтемақы төлемдері
1.  Жүмыскерлердің  жүмысы  жолда  өтетін  немесе  жүріп-түру  сипаты 
бар  не  қызмет  корсету  учаскелері  шегіндегі  қызметтік  сапарлармен 
байланысты  болатын  жағдайларда,  оларға  түрақты  түрғылықты  жерінен 
тысқары  жерде  болған  эрбір  күн  үшін  келісімде,  үжымдық,  еңбек 
шарттарында  жэне  (немесе)  жүмыс  берушінің  актісінде  белгіленген 
тэртіппен өтемақы төлемдері жүргізіледі.
2.  Түрақты  жүмысы  жолда  өтетін  немесе  жүріп-түру  сипаты  бар  не 
қызмет  корсету  учаскелері  шегіндегі  қызметтік  сапарлармен  байланысты 
жүмыскерлерге теміржол,  озен,  теңіз,  автомобиль  колігі,  азаматтық  авиация, 
автомобиль 
жолдары, 
магистральдық 
қүбыржолдары, 
магистральдық 
байланыс  желілері  мен  олардағы  қүрылыстар,  радиорелелік  желілер  жэне 
олардағы  қүрылыстар,  электр  берудің  әуе  желілері  жэне  олардағы 
құрылыстар,  байланыс  объектілері  жүмыскерлері,  сондай-ақ  Қазақстан 
Республикасының 
Мемлекеттік 
шекарасының 
учаскелеріне 
қызмет 
корсететін жұмыскерлер жатады.
3.  Жүмыскерлер  айдың  барлық  жүмыс  күндерінде  емес,  белгілі  бір 
күндерінде  сапарда болған  жағдайда,  толем  жүмыс  (жүмыс  өндірісі)  орнына 
баруға жэне  кері  қайтуға жол жүрген нақты күндер  санына пропорционалды 
түрде жүргізіледі.
131-бап. Жұмысынан айырылуыиа байланысты берілетін өтемақы 
төлемдері
1.  Жүмыс беруші мынадай жағдайларда:
1)  жүмыс  беруші заңды түлға таратылған не жүмыс  беруші  жеке түлға 
қызметін  тоқтатқан  жағдайд,  лсүмыс  берушінщ  бастамасы  бойынша  еңбек 
шарты бүзылған кезде;
2) жүмыскерлердің саны немесе штаты қысқартылған жағдайда, жүмыс 
берушінің бастамасы бойынша еңбек шарты бүзылған кезде:

93
3) 
жұмыс  беруші  еңбек  шартының  талаптарын  орындамаған  жағдайда 
жұмыскердің  бастамасы  бойынша  еңбек  шарты  бұзылған  кезде  бір  айдағы 
орташа  жалақы  мөлшерінде  жұмысынан  айырылуына  байланысты  өтемақы 
төлемдерін жүргізеді.
2.  Жұмыс  беруші  жұмыс  берушінің  экономикалық  жай-күйінің 
нашарлауына әкеп соққан  өндіріс,  орындалатын жұмыстар жэне көрсетілетін 
қызметтер  колемі  азайған  жағдайда,  жұмыс  берушінің  бастамасы  бойынша 
еңбек  шарты  бүзылған  кезде  екі  айдағы  орташа  жаиақы  молшерінде 
жүмысынан айырылуына байланысты өтемақы толемдерін жүргізеді.
3.  Еңбек,  үжымдық  шарттарда  немесе  жүмыс  берушінің  актісінде 
жұмысынан  айырылуына  байланысты  өтемақы  толемінің  неғұрлым  жоғары 
мөлшері козделуі мүмкін.
132-бап. Далалық жабдықтапым ақшасын төлеудің тэртібі мен 
шарттары
1. 
Геологиялық 
барлау, 
топографиялық-геодезиялық, 
іздестіру 
ұйымдарының жұмыскерл еріне:
1)  тұрғылықты  тұратын  жеріне  күнделікті  қайтып  келмей  тұрақты 
тұрғылықты жерінен тысқары жерде;
2) 
түрғылықты  тұратын  жері  болып  табылмайтын  далалық  ұйым 
орналасқан  жерге  күнде  қайтып  келгенімен,  тұрғылықты  тұратын  жерінен 
тысқары жерде;
3)  еңбекті  вахталық  эдіспен  ұйымдастыру  жолымен  тұрғылықты 
түратын  жерінен  тысқары  жерде  далалық  жағдайларда жүмыстар  орындаған 
кезде далалық жабдықталым ақшасы төленеді.
2.  Далалық  жабдықталым  ақшасын  төлеу  тэртібі,  шарттары  мен 
мөлшері,  далалық  жағдайдағы  жүмыс  уақытын  есепке  алу  тэртібі 
келісімдерде,  үжымдық,  еңбек  шарттарында  белгіленеді  жэне  жүмыс 
берушінің актісімен бекітіледі.
133-бап. Жүмыскерлерге жүмыс берушінің қаражаты есебінен 
еңбекке уақытша қабілетсіздігі бойынша әлеуметтік 
жэрдемақы толеу
1.  Жүмыс  беруші  оз  қаражаты  есебінен  жұмыскерлерге  еңбекке 
уақытша қабілетсіздігі бойынша әлеуметтік жэрдемақы толеуге міндетті.
2.  Денсаулық  сақтау  саласындағы  уэкілетті  орган  бекіткен  тэртіппен 
берілген  еңбекке  қабілетсіздік  парақтары  еңбекке  уақытша  қабілетсіздігі 
бойынша әлеуметтік жәрдемақылар толеу үшін негіз болып табылады.

94
3.  Еңбекке  уақытша  қабілетсіздігі  бойынша  әлеуметтік  жэрдемақылар 
жұмыскерлерге  еңбекке  қабілетсіздіктің  бірінші  күнінен  бастап  жұмысқа 
қабілеттілігі  қалпына  келген  күнге  дейін  немесе  мүгедектік  белгіленгенге 
дейін Қазақстан Республикасының заңнамасына сэйкес төленеді.
4. Еңбекке уақытша қабілетсіздігі бойынша жэрдемақы:
1)  заңды  күшіне  енген  сот  үкімімен  кінэлі  екендігі  анықталған 
жағдайда,  өзінің  қылмыстық  құқық  бұзушылық  жасау  кезінде  алған 
өндірістіКі  жарақаттарының  салдарынан  еңбекке  уақытша  қабілетсіздігі 
туындаған жүмыскерге;
2)  соттың  ұйғарымы  бойынша  жұмыскерді  мэжбүрлеп  емдеген 
(психикалық науқастардан басқа) уақыт үшін;
3)  заңды  күшіне  енген  сот  үкімімен  немесе  қаулысымен  жүмыскердің 
кінэлі  екені  анықталған  жағдайда,  ол  қамауда  болған  уақыт  үшін  жэне  сот- 
медициналық сараптама жасалған уақыт үшін;
4)  жұмыскер  алкогольді,  есірткіні  және  уытқүмарлық  заттарды 
пайдалануы 
салдарынан 
туындаған 
аурулардан 
немесе 
ондірістік 
жарақаттардан еңбекке уақытша қабілетсіз болған кезде;
5)  жыл  сайынғы  ақы  төленетін  еңбек  демалысымен  сэйкес  келетін 
еңбекке уақытша қабілетсіздік күндері үшін төленбейді.
5.  Еңбекке  уақытша  қабілетсіздік  бойынша  әлеуметтік  жәрдемақы 
мөлшерін  -   Қазақстан  Республикасының  Үкіметі,  оларды  тағайындау  жэне 
төлеу тэртібін еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган айқындайды.
Жүмыс 
берушілер  жүмыскерлерге 
Қазақстан 
Республикасының 
заңнамасында 
белгіленген 
еңбекке 
уақытша 
қабілетсіздік 
бойынша 
әлеуметтік жэрдемақы молшеріне қосымша толемдер белгілеуге қүқылы.
12-тарау. ЖҰМЫСКЕРЛЕРДІҢ ЖЕКЕЛЕГЕН САНАТТАРЫНЫҢ ЕҢБЕГІН
РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
134-бап. Маусымдық жүмыстар
1.  Климаттық  немесе  өзге  де  табиғи  жағдайларға  байланысты  белгілі 
бір,  бірақ  бір  жылдан  аспайтын  кезең  (маусым)  ішінде  орындалатын 
жүмыстар маусымдық деп танылады.
2.  Еңбек шартында маусымдық жүмыстарды  орындауға арналған шарт 
жасасу туралы талап жэне оларды  орындаудың белгілі  бір кезеңі көрсетілуге 
тиіс.
3.  Маусымдық  жұмыстарға  арналған  еңбек  шартын  жасасу  кезінде 
жүмыскердің  озіне  тапсырылатын  жүмысқа  сәйкестігін  тексеру  мақсатында 
сынақ мерзімі белгіленбейді.

95
4.  Маусымдық  жүмыстарда  істейтін  жүмыскерлермен  еңбек  шарты, 
осы Кодекстің 52-бабында көзделген негіздерден басқа:
1) жүмыс берукідегі жұмыстар өндірістік сипаттағы себептер бойынша 
екі аптадан артық мерэімге токтатыла түрган;
2) жұмыскер  еңбекке уақытша қабілетсіздігі  салдарынан қатарынан бір 
ай  бойы  жұмысқа  шықпаған  жағдайларда  жұмыс  берушінің  бастамасы 
бойынша бүзылуы мүмкін.
5.  Маусымдық  жүмыстарда  істейтін  жұмыскердің  бұл  туралы  жүмыс 
берушіні  күнтізбелік  жеті  күн  бүрын  жазбаша  түрде  ескерте  отырып,  еңбек 
шартын өз бастамасы бойынша бұзуға құқығы бар.
6.  Жұмыс  беруші  маусымдық  жұмыстарда  істейтін  жүмыскерді  осы 
Кодекстің  52-бабы  1-тармағының  1)  және  2)  тармақшаларында  козделген 
негіздер  бойынша  еңбек  шартының  алдағы  бүзылатыны  туралы  күнтізбелік 
жеті күн бұрын жазбаша ескертуге міндетті.
7.  Маз^сымдық  жұмыстарда  істейтін  жұмыскермен  еңбек  шарты 
бүзылған  кезде  жұмыс  беруші  пайдаланылмаған  демалыс  үшін  өтемақы 
төлемін жүмыс істелген уақытқа пропорционалды түрде төлейді.
8.  Маусымдық  жұмыстарда  істейтін  жұмыскермен  еңбек  шарты  осы 
Кодекстің  52-бабы  1-тармағының  1)  жэне  2)  тармақшаларында  козделген 
негіздер  бойынша  бұзылған  кезде  екі  апталық  орташа  жалақы  мөлшерінде 
өтемақы төленеді.
135-бап. Вахталық жүмыс әдісі
1.  Вахталық  эдіс  жұмыскерлердің  тұрақты  тұратын  жеріне  күнделікті 
қайтып  келуі  қамтамасыз  етіле  алмайтын  кезде,  олардың  тұрақты 
тұрғылықты жерінен тысқары жерде еңбек процесін жүзеге асырудың ерекше 
нысаны болып табылады.
2.  Жүмыс  беруші  вахталық  әдіспен  жұмыс  істейтін  жұмыскерлерді 
жүмыс ондірісі объект: зінде болған кезеңде тыныс-тіршілігін қамтамасыз ету 
үшін  түрғын  үймен  қамтамасыз  етуге  жэне  олардың  тамақтануын,  жүмыс 
орнына  дейін  жэне  одан  кері  жеткізіп  салуды  үйымдастыруға,  сондай-ақ 
жүмыстарды  орындау  жэне  ауысымаралық  тынығу  үшін  жағдаймен 
қамтамасыз етуге міндетті.
Жүмыс  беруші  жұмыскердің  жүмыс  өндірісі  объекг.сінде  болу 
жағдайларын,  сондай-ақ  еңбек,  үжымдық  шарттарға  жэне  (немесе)  жүмыс 
беруші  бекітетін  Вахталық  жүмыс  әдісі  туралы  ережеге  сэйкес  вахталық 
әд  ;т  қолдану тэртібін камтамасыз етеді.

96
3.  Вахталық әдіспен  орындалатын жұмыстарға он сегіз жасқа толмаған 
жұмыскерлер, он екі жэне одан көп апта жүктілік мерзіміндегі жүкті әйелдер, 
бірінші  топтағы  мүгедектер  медициналық  қорытындыны  үсынған  күннен 
бастап  жіберілмейді.  Өзге  жүмыскерлер,  егер  медициналық  қорытындылар 
негізінде  мұндай  жұмыстардың  оларға  қарсы  көрсе’:.: лімі  болмаса,  вахталық 
эдіспен орындалатын жүмыстарға тартылуы мүмкін.
4.  Объектіде  жүмыстарды  орындау  уақытын  жэне  ауысымаралық 
тынығу  уақытын  қамтитын  кезең  вахта  болып  есептеледі.  Вахтаның 
үзақтығы күнтізбелік он бес күннен аспауға тиіс.
Жұмыскердің  жазбаша  келісімімен  вахтаның  үзақтығы  ұжымдық, 
еңбек шарттарына сэйкес күнт: збелік отыз күнге дейін үзартылуы мүмкін.
Теңіз 
кемелері 
экипаждарының 
мүшелері 
үшін 
жұмыскердің 
келісімімен  вахтаның  ұзақтығы  күнтізбелік  бір  жүз  жиырма  күнге  дейін 
үзартылуы мүмкін.
5.  Жүмыстың  вахталық  әдісі  кезінде  тоқсан  ішіндегі  немесе  өзге  де 
неғүрлым үзақ,  бірақ күнт збелік бір жылдан аспайгын кезең ішіндегі жүмыс 
уақытының жиынтық есебі белгіленеді.
6.  Есептік  кезең  ше~індегі  жұмыс  уақыты  мен  тынығу  уақыты 
вахтадағьі  жұмыс  кестесімен  (вахталар  кестес: :.лен)  бекітіледі.  Есептік  кезең 
жүмыс уақытын, тынығу уақытын,  жүмыс  беруші  орналасқан жерден немесе 
жиналатын  жерден  жүмыс  орнына  дейінгі  жэне  одан  кері  қайту  жолының 
уақытын,  сондай-ақ  уақыттың  осы  күнтізбелік  бөлігіне  дэл  келетін  өзге  де 
кезеңдерді  қамтиды.  Бүл  ретте,  есептік  кезеңдегі  жүмыс  уақытының  жалпы 
үзақтығы  осы  Кодексте  белг ленген  нормалардан  аспауға  тиіс.  Жүмыс 
беруші  вахталық  эдіспен  жүмыс  істейтін  эрбір  жүмыскердің  жүмыс  уақыты 
мен тынығу уақытының есебін жүргізуге міндетті.
Жүмыс  беруші  орналасқан  жерден  немесе  жиналу  пункт.нен  жерден 
жүмыс  орнына  дейін  жэне  одан  кері  қайту  жолының  уақыты  жүмыс 
уақытына қосылмайды.
Жүмыс  ауысымының  үзақтығы  сегіз  сағаттан  асқан  кезде  тынығуға 
жэне тамақтануға арналған үзіліс кемінде бір сағат болып белг ленеді.
7.  Вахталық  әдіспен  жүмыс  істейтін  жүмыскерлердің  түнгі  уақыттағы, 
демалыс  жэне  мереке  күндеріндегі  жүмысына  ақы  төлеу  еңбек,  үжымдық 
шарттарда  көзделген  жүмыс  істелген  айға  жалақы  төлеу  күнінен 
кешіктірілмей жүргізіледі.
136-бап. Үй жұмыскерлері
1. 
Егер  жүмыстар  (корсетілетін  қызметтер)  жүмыс  берушінің  пайда 
алуы жэне  (немесе)  жүмыс  беруніі үшін  пайда  алу мақсатында  орындалмаса 
(көрсетілмеее),  ясүмыс  беруші  жеке  түлғаларда  отбасының  бір  немесе 
бірнеше мүшесі жүргізетін үй шаруашылығындағы жүмыстарды орындайтын

97
(қызметтер көрсететін) лсүмыскерлер үй лсүмыскерлері деп танылады.
2.  Жүмыс  беруші үй  жүмыскерін  жүмысқа  қабылдау  не  онымен  еңбек 
катынастарын  тоқтату  туралы  акт  шығаруды  жэне  оның  жұмысы  туралы 
мәліметтерді еңбек кітапшасына енгізуді жүргізбейді.
3.  Үй  жүмыскерімен  еңбек  шартының  тоқтатылғаны  (бүзылғаны) 
туралы  жазбаша  ескертудің  мер:-мдері,  сондай-ақ  жұмыеынан  айырылуға 
байланысты  өтемақы  төлеу  жағдайлары  мен  мөлшері  еңбек  шартында 
белгіленеді.
4.  Үй  жүмыскері  мен  лсүмыс  берушінің  арасындағы  жеке  еңбек 
даулары тараптардың келісімі бойынша жэне (немесе) сотта шешіледі.
137-бап. Үйде жүмыс істейтін жүмыскерлер
1. Жұмыс берушімен жүмысты өз материалдарымен жэне өзінің немесе 
жұмыс  беруіні  бөліп  беретін  не  лсүмыс  беруш нің  қаражаты  есебінен  сатып 
алынатын  жабдықтарды,  құрал-саймандар  мен  құрылғыларды  пайдалана 
огырып,  үйде  жеке  еңбегімен  орындау  туралы  еңбек  шартын  жасасқан 
адамдар үйде жұмыс істейтін жұмыскерлер деп есептеледі.
2.  Жұмыскердің  жұмысты  үйде  орындауы  еңбек  шартын  жасасқан 
кезде,  еңбек  шартының  қолданылу  мерзімі  ішінде  де  еңбек  шартына  тиісті 
өзгерістер енгізіле отырып белгіленуі мүмкін.
3. Үйде істелетін жүмысты орындау туралы еңбек шартында:
1)  жүмысты  жүмыскерге  меншік  қүқығымен  тиесілі  немесе  жүмыс 
беруші  бөліп  беретін  не  жүмыс  берушінің  қаражаты  есебінен  сатып 
алынатын 
жабдықтарды, 
матерналдарды, 
қүрал-саймандар 
мен 
қүрылғыларды пайдалана отырып орындау;
2) 
жүмыскерді  жүмысты 
орындау  үшін 
қажетті  шикізатпен, 
материалдармен,  жартылай 
фабрикаттармен  қамтамасыз  ету  тэртібі  мен 
мерзімдері;
3)  жүмыскерге  төленетін  өтемақы  және  өзге  де  төлемдер  туралы 
талаптар міндетті түрде көзделуге тиіс.
138-бап. Қашықіықтан жүмыс істеу
1. 
Қашықтықтан  жүмыс  істеу  жүмыс  процесінде  ақпараттық- 
коммуникациялық  технологияларды  пайдалана  отырып,  еңбек  процесін 
жүмыс  беруші  орналасқан  жерден  тысқары  жерде  жүзеге  асырудың  ерекше 
нысаны болып табылады.

98
2.  Жұмыс  беруші  жүмыскерге  коммуникация  құралдарын  (байланыс 
құралдарын)  береді  жэне  оларды  орнату  мен  оларға  қызмет  көрсету 
жөніндегі  шығыстарды  көтереді.  Жүмыскер  меншікті  коммуникация 
құралдарын  тұрақты  негізде  пайдаланған  жағдайда,  жұмыс  беруші  өтемақы 
толейді,  оның  молшері  мен  төлеу  тэртібі  жұмыскермен  келісім  бойынша 
белгіленеді.
Тараптардың 
келісімі 
бойынша 
қашықтықтан 
жүмыс 
істейтін 
жүмыскерге  жүмыс  беруші  үшін  жүмысты  орындауға  байланысты  озге  де 
шығыстар (электр энергиясының,  судың құны жэне жэне басқа да  шығыстар) 
отелуі мүмкін.
3. Қашықтықтан жұмыс істейтін жұмыскерлер үшін жүмыс уақытының 
тіркелген  есебі  белгіленеді,  оны  бақылау  ерекшеліктері  еңбек  шартында 
айқындалады.
139-бап. Азаматтық қызмет
1.  Азаматтық  қызметке  кіру  тағайындау  тәртібімен  не  конкурс 
бойынша жүзеге асырылады.
2.  Конкурсты  бос  лауазымы  бар  мемлекеттік  мекеме,  қазыналық 
кәсіпорын үйымдастырады жэне өткізеді.
3.  Азаматтық  қызметке  қабылдау  еңбек  шартын  жасасу  жэне  жүмыс 
берушінің актісін шығару аркылы жүзеге асырылады.
4.  Бүрын  сыбайлас  жемқорлық  қылмыс  жасаған  адам  азаматтық 
қызметке  басқару  функцияларын  орындаумен  байланысты  лауазымға 
қабылданбайды.
5.  Азаматтық  қызметшілер  лауазымдарының  тізілімін  әзірлеу  мен 
бекітуді  еңбек  жөніндегі  уэкілетті  мемлекеттік  органмен  келісу  бойынша 
тиісті қызмет салаларының уэкілетті мемлекеттік органдары жүргізеді.
6. Азаматтық қызметші:
1)  материалдық-техникалық,  қаржылық  жэне  ақпараттық  қамтамасыз 
ету  құралдарын,  басқа  да  мемлекет.гік  мүлік  пен  қызметтік  акпаратты 
қызметтік емес мақсатта пайдалануға;
2)  азаматтық  қызметтің  қалыпты  жүмыс  істеуіне  және  лауазымдық 
міндеттерді атқаруға кедергі келтірет:н эрекеттерге қатысуға;
3)  қызмет  жағдайын  азаматтық  қызметпен  байланысты  емес  мақсатта 
пайдалануға;
4) 
азаматтық 
қызметті 
откеру 
кезеңінде 
белгілі 
болған, 
мемлекеттік  қүпияларды, 
қызметтік  жэне  заңмен  қорғалатын 
өзге 
де қүпияны қүрайтын мэ;  меттерді жария етуге қүқылы емес.
7.  Азаматтық  қызметні ілерді  аттестаттаудан  өткізудің  тэртібі  мен 
шарттарын  тиісті  қызмет  саласының  уэкіяетті  мемлекеттік  органы 
айқындайды.

99
8.  Азаматтық  қызметші  өзінің  жазбаша  отінііні  бойынша  тиісті 
үйымдардың  басшылары  арасындағы  келісу  бойынша  басқа  мемлекеттік 
мекемеге, қазыналық кэсіпорынға жұмысқа ауыстырылуы мүмкін.
9.  Мемлекеттік  бюджет  есебінен ұсталатын  азаматтық қызметшілердің 
еңбегіне ақы төлеуді Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.
Азаматтық қызметшілер болып табылатын жэне ауылдық жерде жұмыс 
істейтін денсаулық сақтау,  элеуметтік қамсыздандыру,  білім  беру,  мәдениет, 
спорт  жэне  ветеринария  саласындағы  мамандарға, 
егер 
Қазақстан 
Республикасының  заңдарында  өзгеше  белгіленбесе,  жергілікт:  окілді
органдардың  шешімі  бойынша  бюджет  қаражаты  есебінен  қызметтің  осы 
түрлер  мен  қалалық  жағдайда  айналысатын  азаматтық  қызметшілерд- д 
айлықақыларымен жэне мөлшерлемелерімен салыстырғанда кемінде жиырма 
бес  пайызға  жоғарылатылған  лауазымдық  айлықақылар  мен  тарифтік 
мөлшерлемелер белгіленеді.
Азаматтық қызметшілер болып табылатын жэне ауылдық жерде жұмыс 
істейтін денсаулық сақтау,  элеуметтік қамсыздандыру,  білім  беру,  мәдениет, 
спорт  жэне  ветеринария  саласындағы  мамандар  лауазымдарының  тізбесін 
жергілікті  окілді  органмен  келісу  бойынша  жергілікті  атқарушы  орган 
айқындайды.
10.  Мемлекеттік  бюджет есебінен үсталатын  азаматтық қызметшілерге 
лауазымдық айлықақы молше[. іінде сауықтыруға арналған жәрдемақы толене 
отырып, ұзақтығы күнтізбелік отыз күннен кем болмайтын жыл сайынғы ақы 
төленетін негізгі еңбек демалысы беріледі.
Азаматтық  қызметді лерге  жыл  сайынғы  ақы  толенетін  еңбек 
демалысын  берген  кезде  сауьгқтыруға  арналган  жэрдемақы  күнтізбелік 
жылда бір рет төленеді.
140-бап. Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысыныц жэне
заңды  тұлганың  алқалы  атқарушы  органының  басқа  да 
мүшелерінің еңбегін реттеу epeKmej :ктері
1. 
Атқарушы  органның  басшысымен  еңбек  шартын  жасасу,  оның 
еңбегіне ақы төлеу тэртібі мен шарттары, оны тэртіптік жауаптылыққа тарту, 
жұмыстан  шеттету  осы  Кодекске,  Қазақстан  Республикасының  нормативтік 
құқықтық  актілеріне,  құрылтайшылар,  заңды  тұлға  мүлкінің  меншік  иесі  не 
құрылтайшылар,  менн  к  иесі  уэкілеті; с  берген  адам  (орган)  немесе  заңды 
тұлғаның 
уәкілетті 
органы 
бек ітетін 
қркаттарга, 
заңды 
тұлганың 
оқшауланган  құрылымдық  болімшелері  туралы  ережелерге  жэне  еңбек 
шартына сэйкес жүзеге асырылады.

100
2.  Егер  жалғыз  құрылтайшы  (қатысушы,  акционер)  заңды  тұлғаның 
жеке-дара  атқарушы  органы  болып  табылған  жағдайда,  еңбек  ніарты 
жасалмайды.  Еңбек  қатынастары  жұмыс  берушінің  жұмысқа  қабылдау 
туралы актісімен  ресімделеді, онда еңбек функциясы, еңбек қызметін жүзеге 
асыру  мерзімі,  жұмыстың  басталу  күні,  жұмыстың  орындалатын  орны, 
сондай-ақ еңбекке ақы төлеу мөлшері мен өзге де шарттар қамтылуға тиіс.
Құрылтайшылардың 
(қатысушылардың, 
акционерлердің) 
құрамы 
өзгерген жағдайда,  атқарушы5органның басшысымен еңбек шарты жасалады 
не  құрылтайшылардың,  заңды  тұлға  мүлкінің  меншік  иесінің  не
құрылтайшылар,  меншік  иесі  уэкілеттік  берген  адамның  (органның)  немесе 
заңды  тұлғаның  уэкілетті  органының  шешімі  негізінде  онымен  еңбек 
қатынастары тоқтатылады.
3.  Атқарушы  органның  басшысын  жаңа  мерзімге  тағайындаған 
(сайлаған,  лауазымға  бекіткен)  жағдайда,  еңбек  шартына  тиісті  өзгерістер 
мен толықтырулар енгізіледі.
4.  Жұмыс  берушінің  жұмысқа  қабылдау  жэне  еңбек  шартын  тоқтату 
туралы актісіне құрылтайшылардың, заңды тұлға мүлкінің меншік иесінің не 
құрылтайшылар,  меншік  иесі  уэкілеттік  берген  адамның  (органның)  немесе 
заңды  тұлғаның  уәкілетті  органының  шешімімен  не  олар  бекітетін 
құжаттармен уәкілеттік берілген адам қол қояды.
5.  Заңды  түлғаның  алқалы  атқарушы  органының  басшысына  жэне 
басқа  да  мүшелеріне  тэртіптік  жаза  тэртіптік  теріс  қылық  анықталғаннан 
кейін  тікелей,  бірақ  ол  анықталған  күннен  бастап  екі  айдан  кешіктірілмей 
қолданылады.
Заңды  түлғаның  атқарушы  органының  басшысына  тэртіптік  жаза 
қолдану  тэртібі  Қазақстан  Реепубликасы  заңнамасының  жэне  заңды 
түлғаның 
құрылтай 
құжаттарының 
ерекшеліктері 
ескергле 
отырып,
құрылтайшылардың, 
заңды 
түлға 
мүлкінің 
меншік 
иесінің 
не
құрылтайшылар,  меншік  иесі  уәкілеттік  берген  адамның  (органның)  немесе 
заңды  тұлғаның  уэкілетті  органының  шешімімен  бекітілген 
лсріыс 
берушінің акііоімен белгіленеді.
6.  Осы  Кодексте  көзделген  заңды  түлғаның  атқарушы  органы 
басшысының  еңбегін  реттеу  ерекшеліктері  заңды  түлғаның  жеке-дара 
атқарушы органына, сондай-ақ заңды тұлғаның алқалы атқарушы органының 
басқа да мүшелеріне қолданылады.
141-бап.  Азаматтық  авиацияның  авиация  персоналына  жататын 
жұмыскерлердің еңбегін реттеу ерекшеліктері
¥ш у 
қауіпсіздігіне 
тікелей 
байланысты, 
азаматтық 
жэне

101
экспериментах  авиацияның  авиация  персоналына  жататын  жұмыскерлердің 
еңбегі  азаматтық  авиация  саласындағы  халықаралық  стандарттар  мен 
нормативтер  ескеріле  отырып,  жүмыс  уақыты  мен  тынығу  уақыты  режимі 
үзақтыгының  ерекше  нормаларын  белгілейтін  «Қазақстан  Республикасының 
эуе  кеңістігін  пайдалану  жэне  авиация  қызметі  туралы»  Қазақстан 
Республикасының  Заңында  жэне  Қазақстан  Республикасының  өзге  де 
нормативтік  құқықтық  актілерінде  козделген  ерекшеліктермен  бірге  осы 
Кодекспен реттеледі.
142-бап. Теціз кемелері экипаждарының (жүзу құрамы) 
мүшелеріне жататын жүмыскерлердің еңбегін реттеу
Теңіз  кемелері  экипаждарының  (жүзу  қүрамы)  мүшелеріне  жататын 
жұмыскерлердің  еңбегі  теңіз  кемелерінің  экипаждары  (жүзу  қүрамы) 
мүшелерінің  еңбегін,  еңбегіне  ақы  төлеуді,  жүмыс  уақытын  жэне  тынығу 
уақытын  реттеудің  ерекшеліктерін  белгілейтін  «Сауда  мақсатында  теңізде 
жүзу  туралы»  Қазақстан  Республикасының  Заңында  жэне  Қазақстан 
Республикасының  өзге  де  нормативтік  қүқықтық  актічерінде  козделген 
ерекшеліктермен бірге осы Кодекспен реттеледі.
143-бап. Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметшілерінің, 
Парламенті мен мэслихаттары депутаттарының, 
судьяларының ецбегін реттеу
Қазақстан 
Республикасы 
мемлекеттік 
қызметшілерінің, 
Парламенті  мен  мэслихаттары  депутаттарының,  судьяларының  еңбегі 
қызметке кірудің, оны өткеру мен тоқтатудың ерекше шарттары мен тэртібін, 
еңбектіц 
ерекше 
жағдайларын, 
еңбекке 
ақы 
төлеу 
жағдайларын, 
сондай-ақ  қосымша  жеңілдіктерді,  артықшылықтар  мен  гаектеулерді 
белгілейтін  Қазақстан  Республикасыныц  заңдарында  жэне  Қазақстан 
Республикасының  өзге  де  нормативтік  қүқықтық  акт лерізде  козделген 
ерекшеліктермен бірге осы Кодекспен реттеледі.
144-бап. Әскери қызметтегі адамдардың, арнаулы мемлекеттік, 
құқық  қоргау  органдары  мен  мемлекеттік  фельдъегерлік 
қызмет қызметкерлерінің еңбегін реттеу
Әскери  қызметтегі  адамдардың,  арнаулы  мемлекеттік,  құқық  қоргау 
органдары  мен  мемлекеттік  фельдъегерлік  қызмет  қызметкерлерінің  еңбегі 
қызметке кірудіц, оны откеру мен тоқтатудың ерекше шарттары мен тэртібін, 
ерекше  еңбек  жагдайларын,  еңбекке  ақы  толеу  жагдайларын,  сондай-ақ

102
қосымша  жеңілдіктерді,  артықшылықтар  мен  шектеулерді  белгілейтін 
Қазақстан 
Республикасының 
арнайы 
заңдарында 
жэне 
Қазақстан 
Республикасының  өзге  де  нормативтік  құқықтық  актілерінде  көзделген 
ерекшелі ктермен бірге осы Кодекспен реттеледі.
145-бап. Қазақстан Республикасының Үлттық Банкі жэне оның 
ведомстволары жұмыскерлерінің еңбегін реттеу
Қазақстан  Республикасы  Үлттық  Банкі  жэне  оның  ведомстволары 
жұмыскерлерінің 
еңбегі 
лауазымға 
тағайындаудың, 
еңбек 
шартын 
тоқтатудың  ерекше  талаптарын,  ерекше  еңбек жағдайларын,  еңбекақы  төлеу 
жүйесі  мен  жағдайларын,  сондай-ақ  артықшылықтар  мен  шектеулерді 
белгілейтін  «Қазақстан  Республикасының  Үлттық  Банкі  туралы»  Қазақстан 
Республикасының  Заңында  және  Қазақстан  Республикасының  өзге  де 
нормативтік  кұқықтық  актілерінде  жэне  Қазақстан  Республикасы  Үлттық 
Банкінің  актілерінде  көзделген  ерекшеліктермен  бірге  осы  Кодекспен 
реттеледі.
146-бап. Кәсіптік одақтың кэсіподақ органдарының құрамына 
кіретін жұмыскерлердің еңбегін реттеу
Кэсіптік 
одақтың 
кәсіподақ 
органдарының 
құрамына 
кіретін 
жұмыскерлердің 
еңбегі 
«Кэсіптік 
одақтар 
туралы» 
Қазақстан 
Республикасының  Заңында  козделген  ерекшеліктермен  бірге  осы  Кодекспен 
реттеледі.
3-БӨЛІМ. ЕҢБЕК САЛАСЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ӘРІПТЕСТІК 
ЖӘНЕ ҮЖЫМДЫҚ ҚАТЫНАСТАР
13-тарау. ЕҢБЕК САЛАСЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК
ӘРІПТЕСТІК
147-бап. Әлеуметтік эріптестік органдары, қағидаттары жэне 
міндеттері
1.  Мемлекет  атынан  тиісті  атқарушы  органдар,  жұмыскерлер  мен 
жұмыс  берушілер  атынан  белгіленген тэртіппен уэкілеттік  берілген  олардың 
өкілдері элеуметтік эріптестік тараптары болып табылады.
2. Әлеуметтік эріптестікті:

103
1) республикалық деңгейде -  әлеуметтік әр: тгестік пен әлеуметтік жэне 
еңбек  қатынастарын  реттеу  жөніндегі  республикалық  үшжақты  комиссия 
(бұдан эрі -  реепубликалық комиссия);
2)  салалык деңгейде -  элеуметтік эріптестік пен әлеуметтік және еңбек 
қатынастарын  реттеу  жоніндегі  салалық  комиссиялар  (бүдан  орі  -   салалық 
комиссия);
3)  өңірлік  (облыстық,  қалалық,  аудандық)  деңгейде  -   элеуметтік 
эріптестік  пен  элеуметтік  жэне  еңбек  қатынастарын  реттеу  жоніндегі 
облыстық,  қалалық,  аудандық  комиссиялар  (бүдан  әрі  -   өңірлік  комиссия) 
элеуметтік  эріптестік  органдары  арқылы  тараптардың  өзара  іс-қимыл 
жасасуы нысанында;
4)  үйымдар  деңгейінде  -   Қазақстан  Республикасы  заңнамасының 
негізінде  жұмыскерлердің  окілдері  мен  жұмыс  берушінің  арасында  еңбек 
саласындағы  озара  нақты  міндеттемелерді  белгілейтін  ұжымдық  шарттар 
нысанында қамтамасыз етеді.
3.  Түрақты  жүмыс  істейтін  республикалық, 
салалық, 
оңірлік 
комиссиялар мынадай қағидаттар:
1)  комиссиялардың  қызметіне  атқарушы  билік  органдары  өкшдерінің, 
жұмыс берушілер мен жұмыскерлер окілдерінің қатысу міндеттілігі;
2) тараптардың өкілеттілігі;
3) тепе-тең окілдік ету;
4) тараптардың тең құқықтылығы;
5) тараптардың озара жауаптылығы негізінде қалыптастырылады.
4.  Комиссияларга  қатысушылардың  дербес  құрамын  элеуметтік 
эріптестіктің эрбір тарапы өз бетінше қалыптастырады.
5.  Қазақстан  Республикасындағы  әлеуметтік  эріптестік  мынадай 
міндеттерді шешуге багытталган:
1)  әлеуметтік,  еңбек  жэне  осылармен  байланысты  экономикалық 
қатынастарды реттеудің тиімді тетігін жасау;
2)  қоғамның  барлық  топтарының  мүдделерін  объективті  ескеру 
негізінде  элеуметтік  тұрақтылық  пен  қогамдық  келісімді  қамтамасыз  етуге 
жәрдемдесу;
3)  жұмыскерлердің  еңбек  саласындагы  күқықтарының  кепілдіктерін 
қамтамасыз етуге, оларды әлеуметтік қоргауды жүзеге асыруга жәрдемдесу;
4)  барлық  деңгейлердегі  элеуметтік  әріптестік  тараптары  арасындагы 
консультациялар мен келіссөздер процесіне жэрдемдесу;
5) ұжымдық еңбек дауларын шешуге жэрдемдесу;
6)  элеуметтік-еңбек  қатынастары  саласындагы  мемлекеттік  саясатты 
іске асыру жөніндегі ұсыныстарды тұжырымдау.

104
148-бап. Әлеуметтік әріптестікті ұйымдастыру
1.  Республикалық,  салалық  жэне  өңірлік  комиссиялар  тараптардың 
орындауы  үшін  міндетті  тшсті  шешімдермен  ресімделетін  консультациялар 
мен  келіссөздер  жүргізу  арқылы  элеуметтік  эріптестік  тараптарының 
мүдделерін  келісуді  қамтамасыз  ететін  тұрақты  жүмыс  істейтін  органдар 
болып  габылады.
2. Әлеуметтік эріптестікті ұйымдастыруды қамтамасыз ету:
1)  республикалық  деңгейде  еңбек  жөніндегі  уэкілетті  мемлекеттік 
органға;
2)  салалық  деңгейде  тиісті  қызмет  салаларының  уәкілет^і  мемлекеттік 
органдарына;
3)  өңірлік  деңгейде  тиісті  экімшілік-аумақтық  бірліктің  жергілікті 
атқарушы органдарына жүктеледі.
Осы  Кодекстің  мақсаттары  үшін  салалар  тіэбесін  республикалық 
комиссия белгілейді.
3. Мыналар:
1)  республикалық  деңгейде  -   Қазақстан  Республикасы  Үкіметінің, 
жүмыскерлердің  республикалық  бірлестіктері  мен  жұмыс  берушілердің 
республикалық Гфлестіктерінің өкілетті өкілдері;
2) салалық деңгейде -  тиісті қызмет салаларының уэкілетті мемлекеттік 
органдарының  өкілетті  өкілдері,  жүмыс  берушілер  мен  жүмыскерлердің 
өк  дцері;
3)  өңірлік  деңгейде  -   жергілікті  атқарушы  органдардың  өкілетті 
өкілдері,  жүмыс  берушілер  мен  жұмыскерлердің  өкілдер)  комиссияларға 
қатысушылар болып табылады.
4. Мыналар:
1)  республикалық  деңгейде  -   республикалық  кәсіптік  одақтар 
бірлестіктері;
2) салалық деңгейде -  салалық кэсіптік одақтар;
3)  өңірлік  деңгейде  -   аумақтық  кәсштік  одақтар  бірлест ктері 
жүмыскерлердің өкілетті өкілдері болып табылады.
5. Мыналар:
1) 
республикалық  деңгейде  -   Қазақстан  Республикасы  Үлттық 
кәсіпкерлер  палатасының,  жеке  кәс; ікерлік  субъектілері  бірлест ктер нің 
республикалық  одағының  (қауымдастығының),  шағын  кэсіпкерлік жөні чдегі 
республикалық бірлестіктің, жеке кәсіпкерлік субъектілерінің республикалық 
салалық  бірлестіктерінің  өкілдері  жүмыс  берушілердің  өкілетті  өкілдері 
болып табылады.
Көрсетілген  одақтардан  (қауымдастықтардан)  өкілдік  ету  олардың 
қүрамына  кіретін  республикалық  қоғамдық  бірлестіктердің  санына  қарай 
пропорционалды негізде жүзеге асырылады;

105
2)  салалық  деңгейде  -   Қазақстан  Республикасы  Үлттық  кәсіпкерлер 
палатасыныц жэне (немесе) салалық ұйымдардың өкілдері;
3) өңірлік деңгейде:
өңірлік палатапардың өкілдер:;
облыстық  деңгейде  -   жеке  кәсіпкерлік  субъектілерінің  облыстық 
бірлестіктері, шағын кәс  пкерлік жөніндегі облыстық бірлестік;
қалалық,  аудандық  деңгейлерде  -   шағын  кэзіпкерлік  жөніндегі 
■қалалық,  аудандық бірлестіктер жұмыс берушілердің өкілетті өкілдері болып 
табылады.
149-бап. Келісімдерді дайындау жөнінде келіссөздер 
жүргізу құқыгы
1.  Әлеуметтік  эріптестіктің  кез  келген  тарапы  келісімді  эзірлеу,  оның 
мазмұны,  оны  жасасу,  өзгерту,  толықтыру  жөніндегі  келіссөздердің 
бастамашысы болуға құқылы.
2.  Республ якалық,  салапық,  өңірлік  деңгейлерде  жұмыскерлер  мен 
жұмыс  берушілер  уәкі іеттік  берген  бірнеше  өкіл  болса,  олардың 
әрқайсысына  өздері  өкілдік  ететін  жұмыскерлер  мен  жұмыс  берушілер 
санына  байланысты  пропорционалды  өг ілдік  ету  қағидаты  негізінде 
келіссөздер жүргізу құқығы беріледі.
150-бап. Келіссөздер жүргізу, келісімдер эзірлеу жэне жасасу 
тэртібі
1.  Екінші  тараптан  келіссөздерді  бастау  туралы  жазбаша  ұсыныстар 
алған тараптар күнтізбелік он күн ішінде  оларды қарауға жэне келіссөздерге 
кірісуге міндетті.
Тараптар  арасында  келісімдердің  жекелеген  ережелері  бойынша 
келіспеушіліктер болған кезде, тараптар келіссөздер басталған күннен бастап 
үш  ай  ішінде  бір  мезгілде  келіспеушіліктер  хаттамасын  жасай  отырып, 
келісілген шарттарда келісімге қол қоюға тиіс.
Егер  тараптар  келісімге  келе  алмаса,  хаттама  жасалады,  оған 
келіссөздердегі  кеісіспеушіліктерді  жою  жэне  қайта  бастау  мерзімдері 
бойынша тараптардың түпкілікті тұжырымдалған ұсыныстары енгізіледі.
2.  Келіссөздер  жүргізу  тэртібін,  келісімдерд  эзірлеу  жэне  жасасу 
мерзімдерін,  сондай-ақ  оларға  өзгерістер  мен  толықтырулар  енгізуді,  оларға 
қосылуды комиссиялар бекітеді.
3. Келісімдер оларға тараптар қол қойған кезден бастап не келісімдерде 
бел:' шенген күннен бастап күшіне енеді. Келісімдердің барлық қосымшалары 
олардың  ажырамас  бөлігі  болып  табылады  жэне  солармен  бірдей  заңдық 
күшке ие болады.

106
4.  Келісімнің  қолданылу  мерзімі  тараптардың  келісімі  бойынша  не 
жаңа келісім қабылданғанға дейін белг_іенеді, бірақ үш жылдан аспауға тиіс.
5. 
Жұмыскерлерге 
бір 
мезгілде 
бірнеше 
келісімдердің 
күші 
колданылған жағдайларда, жріыскерлердің жазбаша өтініштері  болған кезде 
келіс'мдердің жұмыскерлер үшін неғұрлым қолайлы шарттары қолданылады.
6.  Комиссиялардың  шешімдері  келіссөздерде  барлык  тараптардың 
келісіміне қол жеткізу негі:  нде ғана қабылданады жэне тиісті келісімдермен 
ресімделеді.  Шешімдер  қабылдау  мен  жұмьгсты  ұйымдастыру  тэртібін 
комиссиялар эзірлейді жэне бекітеді.
7.  Бас,  салалық,  өңірлік  келісімдер  элеуметтік  эріптестік  тараптары 
өкілдерінің қолтаңбасымен бекітіледі.
151-бап. Келісімдерді тіркеу
1.  Тараптар  қол  қойған  салалық,  өңірлік  келісімдер  қосымшаларымен 
біргеон күн мерзімде хабарламалык тіркеу үшін жіберіледі.
2.  Облыстық  деңгейде  жасалған  салалық  жэне  өңірлік  келісімдерді 
тіркеуді еңбек жөніндегі уэкілетті мемлекеттік орган жүзеге асырады.
3.  Қалалық,  аудандық  деңгейлерде  жасалған  салалық  жэне  өңірлік 
келісімдерді тіркеуді жергілікті атқарушы органдар жүзеге асырады.
152-бап. Әлеуметтік әріптестік келісімдерінің тараптары, түрлері
1.  Республикалық  деңгейде  Қазақстан  Реепубликасының  Үкіметі, 
жұмыс  берушілердің  республикалық  бірлестіктері  мен  республикалық 
кәсіптік одақтар бірлестіктері арасында бас келісім жасалады.
2.  Салалық  деңгейде  тиісті  қызмет  саласының  уэкілетті  мемлекеттік 
органдары,  жүмыс  берушілердің  өкілетті  өг.:лдері  мен  салалық  кэсіптік 
одақтар арасында салалық кел: ':імдер жасалады.
3.  Өңірлік  деңгейде  жергілікті  атқарушы  органдар  және  жұмыс 
берушілердің  окілетті  өкілдері  мен  аумақтық  кәсіптік  одақтар  бірлестіктері 
арасында өңірлік (облыстық, қалалық, аудандық) келісімдер жасалады.
153-бап. Әлеуметтік әріптестік келісімдерінің мазмұны
1.  Келісімдер:
1) қолданылу мерзімі туралы;
2) орындалуын бақылау тәрт  бі туралы;
3) кегісімге өзгерістер мен толықтырулар енгізу тәртібі туралы;
4) 
тараптардың 
өздеріне 
алған 
міндеттемелерді 
орындамаған 
жағдайдағы жауаптылығы туралы ережелерді қамтуға тиіс.

107
2.  Бас  келісімі  .ң  мазмүнын  республикалық  комиссия  элеуметтік 
эр і тгестікт і   барлық  тараптары  немесе  солардың  біреуі үсынған  бас  келісім 
жобаларын негізге ала отырып айқындайды.
3.  Салалық жэне өңірлік келісімдердің мазмұнын салалық жэне өңірлік 
комиссиялар  элеуметтік  әріптестіктің  барлық  тараптары  немесе  солардың 
біреуі ұсынған келісімдер жобаларының негізінде айқындайды.
4. Бас келісімде:
1)  элеуметтік-еңбек  қатынастары  саласындағы  заң  жобаларын  қарау 
туралы;
2) элеуметтік-еңбек жанжалдарының жэне ереуілдердің алдын алу жэне 
оларды болғызбау жөніндегі іс-шаралар туралы;
3)  еңбек  нарығын  дамыту,  халықты  тиімді  жүмыспен  қамтуға 
жэрдемдесу туралы;
4) ұлттық біліктілік шеңберін әзірлеу жэне бекіту туралы;
5)  еңбек  жагдайлары  және  еңбекті  қорғау,  өнеркэсіптік  жэне 
экологиялық қауіпсіздік туралы;
6) әлеуметтг: эріптестікті жэне диалогті дамыту туралы;
7)  салалық  және  өңірлік  деңгейлерде  келісімдерді  эзірлеуге  жэне 
қабылдауға  қатысу  үші з  байқаушылар  тобын  қалыптастыру  тэртібі  жэне 
оның қызметі туралы ережелер көзделуге тиіс.
5. Салалық келісімдерде:
1) тиісті  саланың бағдарламалық жэне  стратегиялық құжаттарын  қарау 
тэрт^бі туралы;
2) салада әлеуметгік әріптестікті жэне диалогті дамыту туралы;
3) әлеуметт;'  :-еңбек жанжалдарының жэне ереуілдердің алдын алу жэне 
оларды болғызбау жөніндегі і ^-шаралар туралы;
4)  саланың  еңбекке  ақы  төлеу  жүйесінің  негізгі  қағидаттары  туралы, 
оның ішінде:
саладағы ең төмен тарифт  с мөлшерлемелерді (айлықақыларды);
разрядаралық коэффициенттердің шекті мэндерін;
ауыр  жұмыстарда,  еңбек  жағдайлары  зиянды  жэне  (немесе)  қауіпті 
жұмыстарда  істейтін  жүмыскерлерге  қосымша  ақы  белгілеудің  бірыңғай 
тэртібін белгілеу;
5) салалық біліктілік шеңберін бекіту тэртібі туралы;
6)  Еңбек  қауіпсіздігі  жэне  еңбекті  қорғау  жөніндегі  кеңесті 
қалыптастыру тэрт бі жэне оның қызметі туралы;
7)  Үжымдық  еңбек  дауларының  алдын  алу  жэне  оларды  ніешу 
мәселелері  жөніндегі  кеңесті  қалыптастыру  тэрт бі  жэне  оның  қызмет: 
туралы;
8)  келісімдерді,  үжымдық  шарттарды  эзірлеуге  жэне  қабылдауға 
қатысу үшін  байқаушылар  тобын  қалыптастыру  тэртібі  жэне  оның  қүзыреті 
мен қызметі туралы;

108
9) 
кадрлық  әлеуетті  жэне  біліктіліктерді  дамыту  жөніндегі  үйлестіру 
орталығын  қалыптастыру  тэртібі  жэне  оның  қызметі  туралы  ережелер 
көзделуге тиіс.
6. Өңірлік келісімдерде:
1) өңірде элеуметтік эр. _ітестікті жэне диалогті дамыту;
2) өңірдің бағдарламалық жэне стратегиялық құжаттарын қарау тэртібі;
3) элеуметтік-еңбек жанжалдарының және ереуілдердің алдын алу жэне 
оларды бйлғызбау жөніндегі іс-шаралар; 
*.• ■
4)  жұмыс  берушілерге  жэне  жұмыскерлердің  өкілдеріне  еңбек 
дауларын реттеуге жэрдемдесу;
5)  жүмыспен  қамтуды  қамтамасыз  етуге  жэне  жұмыссыздық  деңгейін 
кысқартуға бағытталған шараларды қолдану;
6)  Үжымдық  еңбек  дауларының  алдын  алу  жэне  оларды  шешу 
мэселелер і  жөніндегі  кеңесті  қалыптастыру  тэртібі  жэне  оның  қызметі 
туралы ережелер көзделуге тиіс.
7.  Келісімнің  Қазақстан  Республикасының  еңбек  заңнамасымен 
салыстырғанда  жұмыскердің  жағдайын  нашарлататын  ережелері  жарамсыз 
деп танылады жэне қолданылмауға тиіс.
154-бап. Әлеуметтік эріптес'' к келісімдерінің қолданылуы, олардың 
орындалуын бақылау жэне тараптардың жауаптылығы
1.  Бас  келісімнің  күші  мемлекеттік  органдарға,  жұмыс  беруш лерге, 
жұмыскерлер  атынан  белгіленген  тэртіппен  уэкілеттік  берілген  олардың 
өкілдеріне қолданылады.
2.  Салалық  келісімнің  күші  тиісті  қызмет  саласының  мемлекеттік 
органдарына,  тиісті  саланың  жүмыс  берушілеріне,  жұмыскерлеріне  жэне 
олардың өкілдеріне қолданылады.
3.  Өңірлік  келісімнің  күші  тиісті  әкімшілік-аумақтық  бірліктің 
жергілікті  атқарушы  органдарына,  жүмыс  берушілеріне,  жүмыскерлеріне 
жэне олардың өғшдеріне қолданылады.
4.  Келісімдердің  күші  Қазақстан  Республикасының  аумағында 
тіркелген,  шетелдік  азаматтар  немесе  шетелдік  заңды  түлғалар  не  шетелдік 
қатысатын  заңды  түлғалар  мүлкінің  меннлк  иелері,  қүрылтайшылары 
(қатысушылары)  немесе  акционерлері  болып  табылатын үйымдарға,  сондай- 
ақ шетелдік заңды түлғалардың филиалдары мен өкілдіктеріне қолданылады.

109
5.  Еңбек  жөніндегі  уәкілетті  мемлекеттік  орган  -   республикалық 
деңгейде,  тиісті  қызмет  саласының  мемлекеттік  органдары  -   салалық  жэне 
жергілікті  атқарушы  органдар  өңірлік  деңгейде  кел: сімдерді  оларға  қол 
қойылған күннен бастап күнтізбелік отыз күн ішінде ресми түрде жариялауга 
міндетті.
6.  Келісімдердің  орындалуын  бақылауды  әлеуметтік  эріптестік 
тараптары жүзеге асырады.
7.  Тараптар  өкілдерінін  келЬім  жасасу,  өзгерту,  толықтыру  жөніндегі 
келіссөздерге  қатысудан  жалтаруы  немесе  келісім  жасасудан  негізеіз  бас 
тартуы,  кел  ^сөздер  жүргізу  мерз і/гдерін  бұзуы  жэне  тиісті  комиссияның 
жүмысын  қамтамасыз  етпеуі,  келіссөздер  жүрггзу  жэне  келісімдер 
ережелерінің  сақталуын  бақылауды  жүзеге  асыру  үшін  қажетті  ақпаратты 
бермеуі,  сол  сияқты  олардың  талаптарын  бүзуы  немесе  орындамауы 
Қазақстан  Реепубликасының заңдарында  белгіленген  жауаптылыққа  экеп 
согады.
155-бап. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының 
сақталуын қогамдық бақьілау
Жүмыскерлердің 
реепубликалық 
жэне 
салалық 
бірлестіктері 
келісімдерде  жэне  үжымдық  шарттарда  бекітілген  жагдайларда  жэне 
тәртіппен Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуын қоғамдық 
бақылауды жүзеге асырады.
14-тарау. ҮЖЫМДЫҚ ШАРТ
156-бап. Үжымдық шарттың тараптары. Үжымдық келіссөздер 
жүргізу, үжымдық шартты әзірлеу жэне жасасу тэртібі
1.  Жұмыс  беруші  жэне  жұмыскерлер  атынан  белгіленген  тэртіппен 
уэкілеттік  берілген  олардың  өкілдері  үжымдық  шарттың  тараптары  болып 
табылады.
2.  Үжымдық  келіссөздерді  бастау  жэне  үжымдық  шартты  жасасу 
туралы ұсынысты тараптардың кез келгені жасауы мүмкін.
Екінші тараптың ұжымдық шарт жасасу жөніндегі келіссөздерді бастау 
туралы үсынысы бар хабарламасын алган тарап оны он күн мерзімде қарауга 
жэне  осы  баптың  4-тармагында  белгіленген  тэртіппен  келіссөздерге  кірісуге 
міндетг,

110
3.  Үжымдық  шарт  ұйымдарда  да,  шетелдік  заңды  түлғалардың 
филиалдары  мен  өкілдіктерінде  де  жасалуы  мүмкін.  Үйымда  бір  үжымдық 
шарттың болуына жол беріледі.
4.  Үжымдық  келіссөздер  жүргізу  жэне  үжымдық  шарттың  жобасын 
әзірлеу  үшін  тараптар  тепе-теңдік  негізде  комиссия  құрады.  Комиссия 
мүшелерінің  саиы,  оның  дербес  құрамы,  жобаны  эзірлеу  жэне  үжымдық 
шарт жасасу мерзімдері тараптардың келісімімен айқындалады.
Кэсіптік  одақтың  мүшелері  болып  табылмайтын  жүмыскерлер  жүмыс 
берушімен  өзара  қарым-қатынастарда  өздеріиің  мүдделерін  білдіру  үшін 
кәсіптік одақ органыиа уәкілеттік беруге қүқылы.
Үйымда жүмыскерлердің бірнеше окілдері болған кезде  олар комиссия 
жүмысына қатысу, үжымдық шартты талқылау жэне  қол қою үшін  бірыңғай 
өкілді орган қүрады.
5. 
Комиссия 
дайындаған 
үжымдық 
шарттың 
жобасы 
үйым 
жүмыскерлеріі-пң  міндетті  түрде  талқылауына  жатады.  Комиссия  келіп 
түскен ескертпелер мен ұсыныстарды еекере отырып, жобаны пысықтайды.
6.  Тараптардың  келісіміне  қол  жеткізілген  кезде,  үжымдық  шарт 
кемінде екі данада жасалады жэне оған тараптардың өкілдері қол қояды.
7.  Үжымдық  шарттың  жекелеген  ережелері  бойынша  тараптар 
арасында келіспеушіліктер болған кезде олар туындаған күннен бастап бір ай 
ішінде  тараптар  бір  мезгілде  келіспеушіг  ктер  хаттамасын  жасай  отырып, 
келісілген  талаптармен  үжымдық  шартқа  қол  қоюға  тиіс.  Үжымдық 
келіссоздер 
барысында 
туындаған 
келіспеушіліктер 
өзгерістер 
мен 
толықтырулар енгізу кезінде оларды реттеу бойынша бүдан кейінгі үжымдық 
келіссөздердің нысанасы болуы мүмкін.
8.  Үжымдық  шартқа  өзгерістер  мен  толықтырулар  осы  бапта  оны 
жасасу үшін  белгіленген  тэртіппен  тараптардың  өзара келісуі  бойынша ғана 
жүргізіледі.
9.  Егер  алынған  мэліметтер  мемлекеттік  қүпияларды,  қызметтік, 
коммерциялық  немесе  заңмен  қорғалатын  өзге  де құпияны  қүрайтын  болса, 
үжымдық келіссоздер тараптары оларды жария етуге қүқылы емес.
10.  Үжымдық  келіссоздер  тараптары  келіссоздер  жүргізу  кезінде 
жалақысы  сақтала  отырып,  еңбек  міндеттерін  орындаудан  босатылуы 
мүмкін.
11. Жүмыс беруіЕІ тараптар қол қойған ұжымдық шартты қол қойылған 
күнінен бастап б:р  ай ішінде мониторинг үшін еңбек инспекциясы жөніндегі 
жергілікті органға үсынуға міндетті.

I l l
157-бап. Үжымдық шарттың мазмүны мен құрылымы
1.  Үжымдық шаргтың мазмүны мен құрылымын тараптар  бас,  салалық 
жэне өңірлік келісһідерге сэйкес айқындайды.
Үжымдық шартқа:
1)  еңбекті  нормалау,  еңбекке  ақы  төлеу  жүйелері,  жұмыскерлерге, 
оның  ішінде  ауыр  жүмыстарда,  еңбек  жагдайлары  зиянды  жэне  (немесе) 
қауіпті 
жүмыстарда 
істейтін 
жұмыскерлерге 
ар налган 
тарифтік 
мөлшерлемелер  мен  айлықақылар,  үстемеақылар  мен  қосымша  ақьшар 
мөлшерлері туралы;
2) разрядаралық коэффициенттерді белгілеу туралы;
3)  жұмыс  уақыты  мен  тынығу  уақытының  үзақтыгы,  еңбек 
демалыстары туралы;
4)  саламатты  жэне  қауіпсіз  еңбек  пен  түрмыс  жагдайларын  жасау 
туралы,  еңбек  қауіпсіздігі  жэне  еңбекті  қорғау  жөніндегі  іс-шараларды 
қаржыландыру көлемі туралы, денсаулық сақтауды жақсаргу туралы;
5) кәсіптік одақтың қызметі үшін жағдай жасау туралы;
6)  үжымдық  шартқа  өзгерістер  мен  толықтырулар  енгізу  тэртібі 
туралы;
7) жүмыскерлер мен жұмыс берушінің ұжымдық шарттың  орындалуын 
бақылауы және ол үшін жауаптылыгы туралы;
8)  жұмыс  берушінің жүмыскерлер  өі::лдерінің  пікірлерін  есепке  алуды 
талап ететін актілер-  туралы ережелер енгг  чеді.
2. Үжымдық шартқа:
1)  еңбекті  ұйымдастыруды  жақсарту  жэне  өндіріс  тиімділігін  арттыру 
туралы;
2) жалақыны индекстеу тэртібі туралы;
3)  босатылатын  жұмыскерлердің  жұмыспен  қамтылуын,  оларды 
даярлауды,  біл і ктілігін  арттыруды,  қайта  даярлауды  жэне  жұмысқа 
орналастыруды қамтамасыз егу туралы;
4)  даярлаудан,  қайта  даярлаудан  жэне  біліктілігін  арттырудан  өтетін 
лсріыскерлерге,  сондай-ақ  жүмысты  оқумен  қоса  атқаратын  жұмыскерлерге 
берілетін кепілдіктер мен жеңілдіктер туралы;
5)  лсұмыскерлердің түрғын үй  жэне  турмыстық жагдайларын жақсарту 
туралы;
6)  жүмыскерлерді  сауықтыру,  санаторий-курорттық  емдеу  және 
олардың демалысы туралы;
7)  кәсіптік  одақ  органдарына  сайланған  жұмыскерлерге,  сондай-ақ 
сайланбалы өкілдерге кепілдіктер жэне олардың қызметін жүзеге асыру үшін 
жасалатын жағдайлар туралы;

112
8)  кәсіптік  одақ  мүшелері  болып  табылатын  жүмыскерлермен  еңбек 
шарты  бүзылған  кезде  кәсіптік  одақ  органының  уэжді  пікірін  ескерудің 
тэртібі туралы;
9)  жұмыскер  зейнеткерлік  жасқа  толған  кезде  жүмыс  берушінің 
бастамасы  бойынша  еңбек  шартын  бұзған  жағдайдағы  өтемақы  төлемі 
туралы;
10)  жүмыс  берушінің  орналасқан  жерінен  немесе  жиналатын  жерден 
жұмыс орнына дейін жэне кері қайтқанда жүмыскердің жолда болған уақыты 
үшін өтемақы төлемі туралы;
11)  Қазақстан  Республикасының  міндетті  элеуметтік  сақтандыру 
туралы  заңнамасына  сэйкес  жүзеге  асырылған,  жүктілікке  және  босануға, 
жаңа  туған  баланы  (балаларды)  асырап  алуға  байланысты  табысынан 
айырылған  жағдайда  төленетін  әлеуметтік  төлем  сомасын  шегергендегі 
орташа  жалақысын  сақтай  отырып,  жүктілікке  жэне  босануға  байланысты 
демалысқа,  жаңа  туған  баланы  (балаларды)  асырап  алған  жүмыскерлерге 
берілетін демалысқа ақы толеу туралы;
12)  жүмыскерлер  мен  жүмыс  берушінің  оздері  келтірген  нүқсан  үшін 
жауаптылығы туралы;
13) ерікті зейнетақы жарналары туралы;
14)  жұмыскерлерді  жэне 
олардың 
отбасыларын  медициналық 
сақтандыру кепілдіктері туралы, қоршаған ортаны қорғау туралы;
15)  сақтандыру  ұйымымен  зейнетақы  аннуитеті  шартын  жасасу  үшін 
жүмыскердің қаражаты жеткіліксіз болған жағдайда,  оның пайдасына жүмыс 
берушінің  қаражаты  есебінен  ерікті  зейнетақы  жарналарын  жүзеге  асыру 
туралы;
16)  жүмыскерлерді  Қазақстан  Республикасы  еңбек  заңнамасының 
негіздеріне оқыту жөніндегі іс-шаралар туралы;
17)  жәрдемақылар  мен  отемақы  төлемдері,  оның  ішінде  еңбек 
қызметіне  байланысты  жазатайым  оқиғалар  кезіндегі  толемдерді  төлеу 
туралы;
18)  тараптар  айқындаған  жэне  осы  Кодексте  айқындалған  басқа  да 
мэселелер 
бойынша 
жұмыскерлер 
мен 
жүмыс 
берушінің 
озара 
міндеттемелері енгізілуі мүмкін.
3. 
Үжымдық  шарт  Қазақстан  Республикасының  еңбек  заңнамасымен, 
бас,  салалық,  оңірлік  келісімдермен  салыстырғанда  жүмыскерлер  жағдайын 
нашарлатпауға  тиіс.  Мүндай  ережелер  жарамсыз  деп  танылады  жэне 
қолданылмауға тиіс.

113
158-бап. Үжымдық шарттың қолданылу мерзімдері, аясы жэне 
тараптардың жауаптылығы
1. Үжымдық шарт тараптар айқындайтын мерзімге жасалады.
2.  Егер  ұжымдық  шарттың  ережелерінде  өзгеше  козделмеее,  ол  қол 
қойылған  кезден  бастап  күшіне  енеді  жэне  тараптардың  орындауы  үшін 
міндетті болады.
3.  Үжымдық  шарттың  күші  жұмыс  берушіге  және  соларды ң ' атынан 
үжымдық  шарт  жасалған  ұйым  жұмыскерлеріне  жэне  оған  қосылған 
жұмыскерлерге  қолданылады.  Қосылу  тэртібі  мен  шарттары  ұжымдық 
шартта айқындалады.
4.  Үйым  таратылған,  ол  банкрот  деп  жарияланған  кезде  ұжымдық 
шарттың  қолданылуы барлық жұмыскерлермен  еңбек шарттары тоқтатылған 
күннен бастап тоқтатылады.
5.  Тараптар  өкілдерінің  ұжымдық  шарт  жасасу,  өзгерту,  толықтыру 
жөніндегі  келіссөздерге  қатысудан  жалтаруы  немесе  ұжымдық  шарт 
жасасудан  негізсіз  бас  тартуы,  келіссөздер  жүргізу  мерзімдерін  бұзуы  жэне 
тиісті  комиссияның  жұмысын  қамтамасыз  етпеуі,  келіссөздер  жүргізу  жэне 
ркымдық  шарт  ережелерінің  сақталуын  бақылауды  жүзеге  асыру 
ү тттін 
қажетті  ақпаратты  бермеуі,  сол  сияқты  оның  талаптарын  бұзуы  немесе 
орындамауы 
Қазақстан 
Республикасының заңдарында 
белгіленген 
жауаптылыққа әкеп соғады.
15-тарау. ЖЕКЕ ЕҢБЕК ДАУЛАРЫН ҚАРАУ
159-бап. Жеке еңбек дауын қарау тэртібі
1.  Шағын  кәсіпкерлік  субъектілерін  және  заңды  тұлғаның  атқарушы 
органының  басшыларын  қоспағанда,  жеке  еңбек  дауларын  -   келісу 
комиссиялары,  ал  реттелмеген  мэселелер  не  келісу  комиссиясы  шешімінің 
орындалмауы бойынша соттар қарайды.
2.  Келісу  комиссиясы  жұмыс  беруші  мен  жұмыскерлер  окілдерінің 
бірдей  санынан  тепе-тең  негізде  ұйымдарда,  оның  филиалдары  мен 
окілдіктерінде құрылатын, түрақты жұмыс істейтін орган болып табылады.
3.  Келісу  комиссиясы  мүшелерінің  сандық  құрамы,  оның  жұмыс  істеу 
тэртібі,  келісу  комиссиясы  шешімінің  мазмұны  мен  оны  қабылдау  тэртібі, 
келісу  комиссиясы  өкілеттігінің  мерзімі,  делдалды  тарту  туралы  мәселе 
жұмыс  беруші  мен  жұмыскерлер  өкілдерінің  арасындағы  жазбаша  келісімде 
не ұжымдық шартта белгіленеді.

114
4.  Келісу  комиссиясына  келіп  түскен  өтінішті  көрсетілген  комиссия 
берілген күні міндетті түрде тіркеуге тиіс.
Дау  өтініш  берушінің  жэне  (немесе)  Қазақстан  Республикасының 
нормативтік  құқықтық  актілеріне  сәйкес  берілген  өкілеттіктер  шегінде  ол 
уәкілеттік берген өкілдің қатысуымен қаралады.
5.  Келісу  комиссиясы  дауды  өтініш  тіркелген  күннен  бастап  он  бес 
жұмыс күні  ішінде қарауға жэне дау тараптарына шешімнің көшірмесін  оны 
қабылдаған күннен бастап үщ күн мерзімде беруге міндетті.
6.  Келісу  комиссиясының  шешімі,  жұмысқа  қайта  алу  туралы  дауды 
қоспағанда, онда белгіленген мерзімде орындалуға тиіс.
7.  Келісу  комиссиясының  шешімі  белгіленген  мерзімде  орындалмаған 
жағдайда, жүмыскер немесе жұмыс беруші сотқа жүгінуге құқылы.
8.  Келісу комиссиясының тараптары келісу комиссиясының мүшелерін 
Қазақстан  Республикасы  еңбек  заңнамасының  негіздеріне,  келіссөздер 
жүргізу машығын дамытуға жэне еңбек дауларында консенсусқа жетуге жыл 
сайын оқытуды жүргізуге міндетті.
160-бап. Жеке еңбек дауларын қарау бойынша жүгіну мерзімдері
Келісу  комиссиясына  немесе  сотқа  жеке  еңбек  дауларын  қарау 
бойынша жүгіну үшін мынадай мерзімдер белгіленеді:
1)  жүмысқа  қайта  алу  туралы  даулар  бойынша  -   жүмыс  берушінің 
еңбек  шартын  тоқтату  туралы  актісінің  көшірмесі  келісу  комиссиясына 
тапсырылған  күннен  бастап  бір  ай,  ал  сотқа  жүгіну  үшін  -   реттелмеген 
даулар  бойынша  не  еңбек  шарты  тарапы  келісу  комиссиясының  шешімін 
орындамағанда  жүгінген  кезде  келісу  комиссиясы  шешімінің  көшірмесі 
тапсырылған күннен бастап екі ай;
2)  басқа еңбек даулары  бойынша -  жүмыскер немесе жүмыс  беруші  өз 
қүқығының  бүзылғаны  туралы  білген  немесе  білуге  тиіс  күннен  бастап  бір 
жыл.
Жеке  еңбек  дауларын  қарау  бойынша  жүгіну  мерзімінің  өтуі  қаралып 
жатқан  еңбек  дауы  бойынша  медиация  туралы  шарттың  қолданылу 
кезеңінде,  сондай-ақ  келісу  комиссиясы  болмаған  жағдайда,  ол  қүрылғанға 
дейін тоқтатыла түрады.
161-бап. Жұмыскерді жүмысына қайта алу
1. 
Бүрынғы  жұмысына қайта алынған жүмыскерге  амалсыз  бос жүрген 
(жүмыстан  шеттетілген)  бүкіл  уақыты  үшін  орташа  жалақысы  немесе  басқа 
жүмысқа  заңсыз  ауыстырылған  кезде  томен  ақы  төленетін  жүмысты 
орындаған  уақыт  үшін,  бірақ  алты  айдан  аспайтын  уақытқа  жалақыдағы 
айырма төленеді.

115
2. 
Жеке еңбек дауын қарау жөніндегі келісу комиесиясының не  соттың 
жұмыскерді  бүрынғы жұмысына қайта алу туралы  шешімі дереу орындалуға 
тиіс.  Жұмыс  беруші  жүмысқа  қайта  алу  туралы  шешімнің  орындалуын 
кідірткен кезде,  келісу комиссиясы не  сот жұмыскерге  шешімнің орындалуы 
кідіртілген  уақыт  үшін  орташа  жалақысын  немесе  жалақысындағы 
айырмасын толеу туралы шешім шығарады.
16-тарау. ҮЖЫМДЫҚ ЕҢБЕК ДАУЛАРЫН ҚАРАУ
162-бап. Осы тарауда пайдаланылатын ұғымдар
Осы тарауда мынадай ұгымдар пайдаланылады:
1)  еңбек  торелігі  -   ұжымдық  еңбек  дауының  тараптары  татуластыру 
комиссиясында  келісімге  қол  жеткізілмеген  кезде  еңбек  дауын  шешу 
ү тттін 
уэкілетті адамдарды тарта отырып құратын, уақытша жүмыс істейтін орган;
2) 
ереуіл  -   жұмыс 
берушімен 
ұжымдық 
еңбек  дауындағы 
жүмыскерлердің 
элеуметтік-экономикалық 
жэне 
кэсіптік 
талаптарын 
қанағаттандыру мақсатында жұмысты толық немесе ішінара тоқтату;
3)  татуластыру  комиссиясы  -   ұжымдық  еңбек  дауын  тараптарды 
татуластыру арқылы реттеу үшін, жүмыс беруші мен жүмыскерлер (олардың 
өкілдері) арасындағы келісім бойынша қүрылатын орган;
4)  татуластыру  рәсімдері  -   үжымдық  еңбек  дауын  бастапқыда 
татуластыру  комиссиясында,  ал  онда  келісімге  қол  жеткізілмеген  кезде  -  
еңбек торелігінде,  сондай-ақ медиация рәсімін қолдана отырып, тараптардың 
озара келісуі бойынша рет-ретімен қарау.
163-бап. Үжымдық еңбек дауының туындауы
1. 
Үжымдық  еңбек  дауы  Қазақстан 
Республикасының 
еңбек 
заңнамасын  қолдану,  келісімдердің,  еңбек  жэне  (немесе)  үжымдық 
шарттардың,  жүмыс  беруші  актілерінің  талаптарын  орындау  немесе  өзгерту 
мәселелері  бойынша  осы  Кодекстің  164-бабына  сэйкес  ресімделген 
жұмыскерлердің талаптары туралы жүмыс берушіні  жазбаша хабардар  еткен 
күннен бастап туындаган деп есептеледі.
2.  Жүмыс  беруші  жүмыскерлердің  қойган  талаптарын  -   оларды  алган 
күннен  бастап  үш  жүмыс  күнінен  кешіктірмей,  жүмыс  берушілер  бірлестігі 
бес  жүмыс  күнінен  кешіктірмей  қарауга  жэне  оларды  шешу  үшін  шаралар 
қабылдауга,  ал  корсетілген  мерзімде  шешу  мүмкін  болмаган  кезде, 
туындаган  келіспеушіліктерді  одан  эрі  қарау  үшін  өз  өкілдерін  корсете 
отырып,  оздерінің  шешімдері  мен  үсыныстарын  жүмыскерлерге  жазбаша 
түрде жеткізуге міндетті.

116
164-бап. Үжымдық еңбек дауларын қарау жөніндегі органдар
жэне жүмыскерлердіц талаптарын ресімдеу мен қарау тэртібі
1.  Үжымдық  еңбек  даулары  мынадай  реттілікпен  шешіледі:  жұмыс 
беруші  (жүмыс  берушілер  бірлестігі),  шешу  мүмкін  болмаған  жағдайда  -  
татуластыру  комиссиясы,  онда  келісімге  қол  жеткізілмеген  кезде  -   еңбек 
төрелігі, ол реттемеген мэселелер бойынша -  соттар қарайды.
2.  Жұмыскерлердің  Қазақстан  Республикасының  еңбек  заңнамасын 
қолдану,  жұмыскерлер  мен  жұмыс  беруші,  жұмыс  берушілер  бірлестігі 
арасындағы  келісімдердің,  үжымдық  жэне  (немесе)  еңбек  шарттарының, 
жұмыс  беруші  актілерінің  талаптарын  орындау  немесе  озгерту  мәселелері 
бойынша 
талаптары 
жүмыскерлердің 
жалпы 
жиналысында 
(конференциясында) қалыптастырылады жэне бекітіледі.
Жұмыскерлер  жиналысы,  егер  оған  үйым  жұмыскерлерінің  жалпы 
санының кемінде үштен екісі қатысса, заңды деп танылады.
Конференция,  егер  оған  хаттамалық  шешімдерге  сэйкес  жұмыскерлер 
сайлаған делегаттардың кемінде үштен екісі қатысса, заңды деп танылады.
Жүмыскерлер  жиналысының  (конференциясының)  шешімі,  егер  олар 
ұсынған  талаптарды  қатысушылардың  кемінде  үштен  екісі  қолдап  дауыс 
берсе, 
қабылданды 
деп 
есептеледі. 
Жұмыскерлер 
жиналысын 
(конференциясын)  өткізу  мүмкін  болмаған  кезде,  жұмыскерлердің  окілді 
органының өзі үсынған талаптарын қолдауға жұмыскерлердің кемінде үштен 
екісінің қолтаңбасын жинап, өз шешімін бекітуге құқығы бар.
Жұмыскерлерд і ң 
окілдері 
жүмыс 
берушімен 
жүмыскерлер 
жиналыстарын  (конференцияларын)  өткізу  регламентін,  орнын,  уақытын, 
жиналысқа (конференцияға) қатысушылардың санын келіседі.
3.  Жүмыскерлердіц  талаптары  жазбаша  нысанда  жазылады  жэне 
жұмыс  берушіге,  жүмыс  берушілер  бірлестіктеріне  жиналыс  (конференция) 
өткізілген күннен бастап күнтізбелік үш күн мерзімде жіберіледі.
4.  Көрсетілген  талаптарды  эртүрлі  жүмыс  берушілердің  жүмыскерлері 
қойған  жағдайда,  бүл  талаптарды  кәсіптік  одақтардың  салалық  немесе 
аумақтық  бірлестіктері  не  жүмыскерлер уэкілеттік берген  озге  де  жеке  жэне 
(немесе) заңды түлғалар үсынуы мүмкін.
5.  Жүмыс  беруші,  жүмыс  берушілер  бірлестігі  жүмыскерлердің 
талаптар  қою  жонінде  жиналыс  (конференция)  өткізуіне  кедергі  келтіретін 
қандай да болсын араласуға бармауға міндетті.
6.  Жүмыскерлердің  талаптарын  шешу  мүмкін  болмаған  кезде,  олар 
татуластыру рэсімдері тэртібімен қаралады.
7. Тараптар  үжымдық  еңбек  дауын  қараудың  кез  келген  сатысында 
делдалға  жүгіне  алады.  Делдалдық  рәсім  татуластыру  комиссиясындағы, 
ецбек 
төрелігіндегі  татуластыру  рэсімдеріне  қарағанда  дербес  болып 
табылады жэне солармен қатар жүргізілуі мүмкін.

117
165-бап. Татуластыру комиссиясы
1.  Татуластыру  комиссиясы  жұмыс  беруші  мен  жұмыскерлер 
өкілдерінің  тең  санынан  тепе-теңдік  негізде  тараптардың  бірлескен 
шешімімен құрылган орган болып табылады.
Татуластыру  комиссиясын  қүру  туралы  шешім  жұмыс  беруші,  жүмыс 
берушілер  бірлестігі  (олардың  окілдері)  өз  шешімін  жүмыскерлердің 
(олардың  окілдерінің)  назарына  жеткізген  не  хабарламаган  не  ұжымдык 
келіссоздер  барысында  келіспеушіліктер  хаттамасын  жасаған  күннен  бастап 
үш  жұмыс  күні  ішінде  қабылданады.  ¥йымда  жұмыскерлердің  бірнеше 
окілдері болган кезде, олар комиссия жұмысына қатысу үшін бірыңгай окілді 
орган құрады.
2. 
Жұмыс 
беруші, 
жүмыс 
берушілер 
бірлестігі 
татуластыру 
комиссиясының жұмыс істеуі үшін қажетті жагдайлар жасайды.
3.  Татуластыру  комиссиясы  жүмыскерлердің  (олардың  окілдерінің) 
талаптарын  олар  келіп  түскен  күннен  бастап  жеті  жүмыс  күнінен 
кешіктірілмейтін 
мерзімде 
қарайды. 
Татуластыру 
комиссиясының 
талаптарды қарау тэртібі, қараудың корсетілген мерзімін ұзарту тараптардың 
келісімі бойынша жүзеге асырылады жэне хаттамамен ресімделеді.
4. 
Татуластыру 
рэсімі 
процесінде 
татуластыру 
комиссиясы 
жұмыскерлермен  (олардың  өкілдерімен),  жұмыс 
берушімен, 
жүмыс 
берушілер  бірлестігімен  (олардың  окілдерімен),  мемлекеттік  органдармен 
жэне өзге де мүдделі адамдармен консультациялар жүргізеді.
5.  Комиссияның  шешімі  тараптар  келісімінің  негізінде  қабылданады, 
тараптардың  өкілдері  қол  қоятын  хаттамамен  ресімделеді,  тараптар  үтттін 
міндетті  күші  болады  жэне  татуластыру  комиссиясының  шешімінде 
белгіленген  тәртіппен  жэне  мерзімдерде  орындалады.  Тараптардың  біреуі 
хаттамаға  қол  қоюдан  бас  тартқан  жағдайда,  басқа  тарап  хаттамада  тиісті 
жазба жасайды.

жүктеу/скачать 4,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: