Казақ петроглифтері (КӨне тамыры мен сабақтастығЫ) зайнолла самашев жұмаш жетібаев алматы 2005



Pdf көрінісі
бет3/42
Дата14.09.2022
өлшемі14,2 Mb.
#149464
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   42
Байланысты:
0bf015051342258c33ab09c17b70a178

 
I. САЛТ АТТЫ САРБАЗ 
(эпикальщ дәстүр мен бейнелеу өнеріндеһ образы) 
Атты оскор — сонау коно замандардан XX гасырдың басына дейін көптеген халықтардың, 
осірссс, Еуразияның табигаты қатал Ұлы дала төсін жайлағандардың негізгі өекери күші бола отырып, 
олардың болмысы мен түрмыс-тіршілігінде аса маңызды рөл атқарып келгені тарихтаи белгілі. 
Сондықтан осы халықтардың бей-нелеу онері (соныц ішінде қазақтардың) (1—23-суреттер) меп 
эпикалық шығарма-ларыныц, аңыз-әңгімелері мен макал-мәтелдерінің негізгі ой-озегі — батыр 
обра-зы, салт атты сарбаздың іс-орекеті, қару-жарақ, жалпы алганда оскери түрмыс. 
Әскери тұрмыс қазақ петроглифтеріндо қару-жарақтың көптеген түрлерімен қаруланып ортүрлі 
іс-әрекетті атқарып жүргон салт атты сарбаз образында берілген. Салт атты сарбаз образып сондай-ақ, 
қабір басына қойылган зоо-антропоморф-ты тас мүсіпдер — қойтас-қошқартастар мен қүлпытастардан 
да байқауға болады. 
Казақ петроглифтеріндегі салт атты сарбаз тагдырын бейнелеудің негізгі лейтмотиві — 
Дүшпаннан көрген қорлықтан Жалыпды
жүрек, қап қайнап, Ел-жүртты қорғайлап, 
Өлімго жүрміз бас байлап, — 



деп Ақтамберді жырау (Ақтамберді, 1991, 69 б.) жырлағандай, ел-жүртын қоргап, басқыншылардап 
азат оту; "Қаган болғанда жорықтарга шыгып, мүсәиірлер мен кедейлердіц жагдайын котердім, 
кедейлор бай болды"... немесе "... баса кіріп (ол елдсп) қызыл алтын мен акціыл күміс , қызыл жібек пен 
агри-тастарын , қисапсыз (ортүрлі) алымдар окелдім", - мен, ақылды Тонікок осы елге деген көне түрік 
жазба ескерткіштерінің үзіпділерінен көріп жүргеніміздей (Киселев, 1951,505 6.), көрші елдердің 
жақсы жайылымдары мен елді-мекендерін басып алып, халықтың қонысын, жерін кеңейту, керуен 
жолдарып тонап бай олжалар әкелу, түгқында кеткен отандастарын азат ету жоне жау қолынан қаза 
болғандардың кегін қайтару; сондай-ақ бейбіт немесе жүт жылдары "қара қазан, сары бала қамы" үшін 
— аң аулау және т.т. Олай дейтіы себебіміз, суреттерде ол көбіне жорық сапарыида немесе үрыс 
майданында (1; 4— 23-суреттер), тіршілік үшіи қосалқы косіп — аң аулау жағдайында (2; 3-суреттер) 
бейнеленген. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   42




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет