3.1. Тұлға және құқықтық қабілетінің ұғымы.
3.2. Рум азаматтардың құқықтық жағдайы.
3.3. Латиндер және перегриндер.
3.4. Құлдар және либертиндер.
3.5. Колондар.
3.6. Заңды тұлғалар.
3.1. Тұлға және құқықтық қабілетінің ұғымы.
Заңи тіліміздің бойынша жеке адамды біз жеке тұлға деп атаймыз. Өйткені жай адамнан, жай кісіден жеке тұлға деген ұғымның бір айырмашылығы бар. Бұл айрмашылық кісінің құқықтары және міндетіері. Жеке адам осы құқықтары және міндеттеріне не болса, оның жағдайын біз құқықтық қабілеті дейміз. Ежелгі Румда жеке кісілер әлде ұжымдар өзі құқықтарына не болмаса оларды құқықтық субъектер деп атаған. Бірақ әр бірі жеке адамдардың арасында әртүрлі субъектер болған. Өйткені азат кісі, бағынышты кісі, ер әйел, құл, құлиесі, тағы басқалар әртүрлі құқтарына және міндеттеріне не болған. Сондықтан олардың құқықтық жағдайлары да әртүрлі болатын. Ал құқықтық жағдайды румдықтар Status (статус) деп атаған. Сонымен тұлғаның құқықтық статусы деген жеке адамдардың немесе адамдардың ұжымдарының міндеттері және құқытар құрамы.
Әрбір жеке тұлға өзінің құқықтарына не болса, сол кісіні регзопа деп атаған. Құлдар, әрине ешбір құқықтарға ие болған жоқ, сонымен оларды регзопа деп атаған жоқ. Құлдарды нәрселерінің (заттарының) арасындаесептеген, латынша res арасында serviдеп атаған. Персоналар өзінің құқықтарына ие болса. сол құқықтарын пайдаланса, бұл жағдайды Сарut Һаbеге деген немесе құқықты қабілет дейміз.
Ал құқықты қабілеті да әртүрлі болған. Бір жақтан толық қабілеті, екінші жақтан толмаған қабілеті болатын. Олардың арасында бірнеше дәрежелер бар.
Құқықты толық қабілет үш статустан, үш жағдайдан құрастырған: Бірінші: бостандық жағдайы (Status libertatis)
Екінші: азамапық жағдайы (Status civitatis)
Үшінші: отбасы жағдайы (Status familiae)
