Сөзжасам (Словообразование)

Сөзжасам – тіл білімінің жеке саласы. Сөзжасам – атау (номинация) жасау қызметін жүзеге асырады.

Қазақ тілінің қазіргі кезде әбден қалыптасқан сөзжасам жүйесі бар, ол – әрине ұзақ уақыттағы дамудың нәтижесі. Тіліміздің сөзжасам жүйесінің негізі көне түркі тілінен басталып, содан бері дамып, толығып, күрделеніп, сұрыпталып, қазіргі жүйелі дәрежеге жеткен.

Қазақ тілінің сөзжасам жүйесінде көне замандардан бері қарай қолданылып әбден орныққан, қалыптасқан сөзжасамның негізгі үш тәсілі бар:

• 
  синтетикалық тәсіл;
  
• 
  аналитикалық тәсіл;
  
• 
  лексика-семантикалық тәсіл.
  

Іс, жауын, тәлім, зер, дәрі, заң, бал, қызмет, талап, саясат, мұра.

Бас, оқу, мемлекет, мәтін, сызба, дыбыс, ақпарат, сан,мультимедия, тәжірибе, компьютер.

Пернетақта, телекөпір, ғаламтор, пікірталас, телекөрермен, жолдорба, баспасөз, бағдаржол, шартбелгі, дыбысбейнелеуіш, құлаққап.

• 
  Қызықты ақпараттарды интернет арқылы тауып алуға болады.
  
• 
  Маған үйретші.
  
• 
  Міне, интернетке қосылдық. Сенің почтаң қай порталда болсын: kz әлде comда ма ?
  
• 
  Мынау – сенің адресің, пароліңді ұмытпа.
  
• 
  Қазір біреуге хат жазып, почтаның қалай істейтінін тексеруге болады. Жақсы болды, бәрі істеп тұр!
  
• 
  Ал мен өз достарым мен сыныптастарымның адрестерін қалай білем?
  
• 
  Көріп тұрсың ба, сенің жәшігіңде «Менің әлемім» деген сілтеме бар. Кіресің де, тіркелесің. «Білімі» деген бөлімді толтырасың. Міне сенің мектебіңдегі оқығандардың бәрі.!
  
• 
  Кейбір суреттің астында қызыл плашка жанып-сөніп тұр. Бұл не?
  
• 
  Олар қазір сайтта, біз олармен хабарласа аламыз.
  
• 
  Әрине, Сенің суретіңді де орналастырайық.
  
• 
  Түсіндірші, суретті ұялы телефоннан компьютерге қалай көшіруге болады?
  
• 
  Bluetooth не USB-сымын пайдаланыңыз.
  
• 
  Рахмет саған! Хатты жібердім, енді жауабын асыға күтіп отырмын.
  
• 
  Шын мәнінде, бұл өте оңай. Ертең келіп, почтаңды тексереміз.
  

Вениямин Франклин деген даңқты білім иесі, Америка жұртының кісісі, он сегіздегі жас күнінде, Медера деген қаланың бір қарт адамына қонақ болып, шығар уақытта қарт ішкі бір есіктен шығарып салуға алып келіпті. Франклин бұл кісіге келе жатып, алдында не барын аңғармай, есікке жақындағанда қарт дауыстапты:

• 
  Еңкей, еңкей, - деп.
  

- Бұл кішкентай реніш сізге екіншіде ақыл болар; ұмытпағайсың, сен жассың, өмірің алдыңда, басыңды тым жоғары ұстамай, төмен иіңкіреп жүрсең, мұнан да артық неше соққылардан құтыларсың.

Бұл сөзді Франклин сексен жасқа келгенше ұмытпай, әрдайым айтушы еді:

- Сол қарттың ақылы маған көп пайда болды және көзіммен көрдім, басын жоғары көтерген тәкәппарлардың нешеуінің әлек болғанын, - дейді.

1. 
   Қандай компьютер мультимедиалық деп аталады?
   

3. Ақпараттың ең үлкен және ең кіші бірлігін атаңыз.

Компьютердің құрамына кіретін құрылғылар. Сөзжасамның тәсілдері.

Тапсырмақа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №12

Сабақ мақсаты:

Берілген гармматикалық және лексикалық тақырыптардың мазмұнын ашып мейлінше академиялық білімдерін арттыру:

• 
  Компьютердің құрмына кіретін құрылғыларға сипаттама беру;
  
• 
  Сөзжасам тәсілдерін анықтау, берілген тапсырмаларды орындау.
  

Компьютер – бұл бір ғана аспап емес, сыртқы және ішкі, негізгі және қосымша түрлі құрылғылардың жиынтығы (1.2-сурет).

IBM PC негізгі құрылғыларына жүйелік қорап, монитор, пернетақта, тінтуір жатады. Қосымша немесе шеткері құрылғыларды бірнеше топқа бөліп қарастыруға болады:

- ақпаратты енгізу құрылғылары (мәтіналғы (сканер), дигитайзер, сандық фотокамера, сызбалық планшет);

- ақпаратты шығару құрылғылары (басып шығарғыш (принтер), плоттер);
- енгізу және шығару қызметтерін бірге атқаратын құрылғылар (модем, дыбыстық бейімдеуіш, желілік бейімдеуіш). 

Жүйелік қорап компьютердің негізгі тораптарын қамтиды:

- процессор;

- оперативті жады;

- тұрғылықты диск;

- алмалы дискілермен жұмыс істеуге арналған диск жетегі;

- CD және DVD диск жетектері;

- бейнесызбалық бейімдеуіш;

- дыбыстауыш (дыбыстық бейімдеуіш);

- желілік тақша;

- енгізу-шығару порттары (ажыратқыштар);