Кіріспе Өңдеу ұғымы Алгоритм ұғымы

Құрылғылардың өзара байланысы ақпаратты сақтау және ішкі ортамен қолданушының байланысы біздің үрдісіміз үшщін қажетті үрдіс болып табылады. Осы үшін Паскаль тілінде енгізу/шығару процедурасы жауап береді.

Осы құрылымдар аргументті енгізу үшін қолданылады.

Read (<мән тізімі>);

Readln(<мән тізімі >);

Осы операторларың көмегімен пернелер тақтасынан айнымалыларға мәліметті енгізуге болады.

Енгізу жүрісі былай орындалады: бағдарлама жүрісі тоқтатылады, экранның бетіне курсор пайда болады, компьютер қолданушыдан мәліметті енгізуді сұрайды. Олар енгізу тізімінде көрсетілген. Қолданушы пернелер тақтасы арқылы мәнді енгізеді, артынан Enter-ді басады. Осыдан кейін айнымалы сәйкес мән бағдарламаның орындалуын жалғастырады.

Readln процедурасы жаңа жолдан бастап іске асады.

Мәліметті шығару үшін Паскаль тіліндеекі процедура бар. Олар:

Write(<шығару тізімі>);

Writeln(<шығару тізімі>);

Осы процедураның көмегімен экранның бетіне тізім бойынша берілген мәлімет шығады. Тізімнің элементі болып айнымалы аты, өрнек, тұрақты табылады. Тізімнің элементі үтір арқылы бөлінеді

Төмендек елтірілген мысалы енгізу шығару операторын қолданады:

Program Primer1; { - p*r² дөңгелегінің көлемін есептеу керек}

Const pi=3.1415;

Var

Begin

Readln(R);

S:=pi*sqr ( r );

Writeln(‘Дөңгелектің көлемі келесі радиусқа ’ , r, ‘тең’, s);

End.

Осы бағдарламаның көмегімен қолданушыдан дөңгелектің радиусын сұрайды. Және оның мәнін экранға шығару мүмкіндігінің барлығын жасайды. Ол үшін бағдарламаны бір рет іске қоссақ жеткілікті. Шыққан нәтижені міндетті түрде түсінідіру керек. Себебі енгізу түсінікті болуы үшін.

Осы операторды басқаша айтатын болсақ оператор емес. Кейбір арифметикалық әрекеттерді жақшамен жабу керек болады, командалардың тізімі де олардың бірігуін талап етеді. Осы операторлық жақшаны жас ауға мүмкіндік береді.

Құрамды оператордың жалпы түрі:

Begin

. . .

End;

Құрамды оператор бағдарлама құру кезінде жиі кездеседі.

. . .

Begin

a:=1;

End;

End.
Шартты оператор. Логикалық өрнектер

Алгоритмдік құрылымның негізгі бір бөлігі болып альтернатива табылады. (Ветвление).

Бағдарламаны орындауда екі әрекеттің екуі де бар болса, бірақ олардың біреуі ғана орындалса, онда нәтиже не жалған не ақиқат болады. Үшіншінің керегі жоқ. Осындай кестенің көмегімен тапсырмаларды шешуге болады. Осындай тапсырмалар өте көп. Мысалы үшін y=1/x өрнегінің мәнін табу керек болсын. Осы функцияның мәні үнемі бар бола бермейді. Демек барлық аргумент мәні үшін емес.

1. 
   1.      х мәнін алу керек.
   
2. 
   2.      Егер х=0, онда шешімі жоқ деп жазу керек әйтпесе y=1/x есептеу керек.
   

If <шарт> then <оператор>

Else <оператор2>;

Then және Else бөлімдері тек бір оператордан тұрады. Егер орындалатын және орындалмайтын шартты орындау екрек болмаса және тапсырманы шешу керек болса, онда қанша әрекет арқылы орындауға болады? Онда осы жерге құрамды оператор келеді. Операторлық жақшаның көмегімен кез-келген оператордың санын жабуға болады. Осы жағдайда шартты оператордың нұсқасы:

If <шарт>

Then begin <1операторлар тобы > end

Else begin <2операторлар тобы> end;

Паскаль тіліндегі бағдарламада шарт логикалық тип (boolean) болып табылатын мәннен тұра алады. Бұл қарапайым айнымалы бола алады немесе логикалық өрнек бола алады.

Логикалық өрнек келесі операциялық қатынастардың көмегімен құрылады: (> < >= <= = <>) және логкиалық операциялардың көмегімен құрылады and, or, not.

Мысал 1. Екі санның арасынан ең үлкенін табу керек

Program Example1;

Var a, b, max: integer;

Begin

Writeln (‘Санды енгізу керек’);

If a>b then max:=a else max:=b;

Writeln(‘max=’, max);

End.

1. 
   Коэффициентті енгізу керек;
   
2. 
   D-ні табу керек;
   
3. 
   if d<0 түбірі жоқ болса else түбірді табу керек экранға шығару керек
   

Var a, b, c, d, x1, x2: real;

Begin

Writeln (‘теңдіктің коэффициентін енгізу керек’);

If a<>0 then begin

D:=b*b-4*a*c;

If d<0 tneh writeln (‘түбірі жоқ’)

Else begin

X1:=(-b+sqrt(d))/2*a;

X2:=(-b-sqrt(d))/2*a;

Writeln (‘x1=’, x1:8:3, ‘x2=’, x2:8:3);

End;

End

End.

1. 
   1.      Берілген нүктенің дөңгелек ішінде жатыр ма жатқан жоқтығын табу керек
   

(x-a)²+(y-b)²=r²; {нүкте дөңгелекте жатыр }

(x-a)²+(y-b)²2; {нүкте дөңгелек ішінде жатыр }

(x-a)²+(y-b)²>r²; {нүкте дөңгелекте жатқан жоқ}

Бағдарлама фрагменті:

if x<5

then y:=x+1

then y:=x_*x-2

else y:=x_*sqr(x)+3.
Бекіту сұрақтары:

1. 
   Операторлардың түрлері
   
2. 
   Шартты оператордың қолданылуының мақсаты
   
3. 
   Таңдау операторының қолданылуы