Кіріспе органикалық химия пәні ж ән е оның даму тарихы
жүктеу/скачать 0,71 Mb. Pdf көрінісі
|
1 лекция
| БІРІН Ш І БӨЛІМ
ОРГАНИКАЛЫҚ ХИМ И ЯН Ы Ң ТЕОРИЯЛЫ Қ НЕГІЗДЕРІ I т а р а у ОРГАНИКАЛЫҚ ҚОСЫЛЫСТАРДЫҢ ХИМ ИЯЛЫ Қ ҚҮРЫ ЛЫ С ТЕОРИЯСЫ Ж ӘНЕ ОНЫ Ң КЕЙБІР МӘСЕЛЕЛЕРІ I. Органикалық химияның алғашқы теориялары XIX ғасырдьщ бірінші жартысында органикалық химиядан үлкен тәжірибелік материалдар жинақталды. Сол кезде осы нақгы материалдарға түсінік беріп, олармен жұмыс істеуде өрі қарай жол сілтейтін органикалық қосылыстардың химиялық құрылыс теориясьш орыстың ұлы ғалымы А.М.Бутлеров 1861 жылы жасады. Бұл теория қазіргі органикалық химияның бастамасы болып саналады. Әрине, басқа да үлкен ғылыми теориялар секілді бұл теория ғылымға бірден өзінен-өзі келе қоймады. Оньщ келуіне себепші болған жөне жағдай туғызған - сол теорияға дейінгі белгілі болған кішігірім теориялар мен фактілер еді. Р а д и к а л д а р т е о р и я с ы . XIX ғасырдың бірінші ширегінде пайда болған бұл теорияны органикалық химияның алғашқы теориясы деп санайды. Бүл теорияның іргетасын 1815 жылы Гей-Люссак қалаған. Радикалдар теориясының дамуына себепші болған маңызды, тәжірибелік мөліметтерді 1832 жылы Либих алды. Ол өзінің шөкірттерімен бірге ащы миндаль майын пайдаланып, қүрамында С6Н5СО-топшалары бар бірқатар заттарды алды: С6Н5СО -Н бензой альдегиді, С6Н5СО-ОН бензой ю қышқылы, С6Н5СО-СІ хлорлы бензойл және т.б. Бұдан ертерек, яғни 1828 жылы А.Дюма бастаған француз химиктері өздерінің “этерин” теориясын үсынды (этерин - қазіргі терминологиядағы этилен). Бүл теория бойынша С2Н4 — атомдар тобы, яғни “этерин” спирттің, жай эфирлердің, күрделі эфирлердің қүрамьша кіретін олардың негізгі құрам бөлікгері болды. Мүндай атомдар тобын (С6Н 5СО-, С2Н4) р а д и к а л д а р деп атады. Химиктердің осындай жөне т.б.жетістіктері органикалық химияньщ бірінші теориясы — радикалдар теориясының тууына әкелді. Бүл теория авторларыньщ пікірінше, радикалдар органикалық қосылыстарда атомдардың рөлін атқарады, сондыкган олар химиялық реакцияларда ешқандай өзгеріске үшырамайды, тұрақты. Бірақ көп ұзамай-ақ органикалық радикаддағы сутек атомын химиялық табиғаты жағынан өзгеше басқа атоммен, мысалы, хлор атомымен алмастыруға болатыны аныкталды. Сөйтіп, радикалдар атомдар секілді химиялық өзгеріске ұшырамайды деген кдғида кдте бодды. Радикалдар теориясының орнына оған қарағанда жетілдірілген т и п т е р т е о р и я с ы кедді. Органикалық заггарды типтер теориясын жақгаушылардың (Жерар, Кольбе, Кекуле) үсынысы бойынша, сол заттардың түсетін реакцияларьшың типтері бойынша ғана классификациялады. Типтер теориясының негізін салушы Жерар (1832 ж.) органи- калық заттарды бірнеше типтерге бөлді: су, хлорлы сутек, метан, аммиак типтес заттар. жүктеу/скачать 0,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|