өнімнің сапасын басқарудың пайда болуы мен дамуы

1 Өнім сапасы жөнінде жалпы түсінік

2 Сапаны басқарудағы алғашқы отандық жүйелер

3 Халықаралық сапаны басқарудың дамуы

1 Өнім сапасы адамдардың қажеттіліктерін жеке және жалпы түрде қанағатандырудың материалдық негізін көрсетеді және онымен оның әлеуметтік-экономикалық мәні анықталады. Осыған орай өнім сапасы мәселесі экономикада және өнімді өндіру кәсіпорындарда негізгі мағынаға ие. Сонымен қатар өнім сапасын басқаруда оны дайындаушымен қоса, өндірістік өнеркәсіптің тауарлық өнімді тұтынушылары алдында да маңызды мәселе бар.

Өнім сапасын басқару дегеніміз факторлар мен жағдайларға әсер ететін максималды тиімді қолдану мақсатымен ыңғайлы сапалы өнім шығаруды қамтамасыз ететін, үнемі, жоспарлы және мақсатты процесс.

Өнім сапасын басқару, әдістер жасауға және қолдануға, сапалы өнім шығаруда, дайындауда және қолдануда тәсілдер мен қызмет құралдарына негізделген.

Кәсіпорындарда өндірілетін өнім сапасын басқару бойынша қызметтерді екі әдіске бөледі: сапаны басқару бойынша жалпы ұйымдық-әкімшілік басшылық әдісі және сапаны жедел және тікелей басқару әдісі.

Сапа жүйесі – сапаны жалпы басқаруды жүзеге асыруға қажетті ұйымдыќ құрылымдар, әдістемелер, процестер және ресурстардың сәйкестігі (ХС ИСО 8402). Қазіргі кезде өндірістік кәсіпорындарда «өнім сапасын басқарудың жиынтық жүйесі» қолданылады (ӨСБЖЖ).

Бұл «сапа жүйесі» кәсіпорын немесе фирма деңгейінде жұмыс істейді. Алғашында, сапаны басқару ғылыми-техникалық прогресті қамтамасыз ететін негізгі салаларға таралды, - машинажасау, радиотехникалық өндірісте; химиялық, электрондық, авиационды және әскери техника кәсіпорындарында.

Бұл жүйе орындаушының сапа және оның еңбегі үшін үлкен жауапкершілігін қарастырады. Бұйымды тексеруге бермейтін бұрын жұмысшы өзінің жұмыс қорытындысын жақсылап тексеруі қажет болатын. Бақылаушы өнімнің жарамдылығын жүзеге асырмауы қажет. Сапаға көрсетілген партия бұйымдарының біреуінде ақау табылатын болса, онда тексеру тоқтатылады және партия қайта өндірушіге жіберіледі. Жұмысшыға қайтарылған өнім бөлігінің есебімен, жүйеде оның еңбегінің сапасының бағасы қарастырылады.

Жүйенің жіберілген ақауларын қорытындылау үшін арнайы отырыстар ұйымдастырылады. Оны «сапа күні» деп атайды. Кәсіпорындарда сапа күні кәсіпорын басқарушысының қолдауымен жүргізіледі. Осы күндерде сапа - өнімді қайта-қайтару негізінде, техникалық бұзушылық болған жағдайда қарастырылады. Талқылау қорытындысы бойынша сәйкес шаралар ұйымдастырылады, қажет болған жағдайда ұйымдастыру жоспары қарастырылады. Осы шаралардың, жоспарлардың жүзеге асуы кәсіпорын басқарушысының бақылауымен жүзеге асады. Сапа күні кәсіпорын деңгейінде жүргізіледі. Оны директор немесе басты инженер өткізеді. Осы жиналыста өнімнің сапасын қамтамасыз ету жұмысының көрсеткіштері қарастырылады.

Мұнда кәсіптік деңгейді жоғарлатуға, ондағы жұмысшылардың жұмыс істеу деңгейі мен біліміне, инженерлі-техникалық жұмысшыларға көп көңіл бөлінеді. Кәсіпорындарда әрқашан техникалық оқытулар жүргізіледі, сапа мектебі сияқты сапаны жоғарлату үшін арнайы формалар қолданылады.

Қарастырылған жүйе ең алғаш рет өткен ғасырдың 50 жылдардың ортасында Саратовта машинажасау зауытында өңделген болатын. Сондықтан оны Саратовты өнімді дайындаудың ақаусыз жүйесі деп атайды. Бұл жүйе толығымен құжаттандырылған, онда өнеркәсіптің конструкторлық, технологиялық және нормативтік құжаттармен толықтырылған нормативті құжаттар қолданылады. Әрине бұл құжаттар өнімге тікелей әсер етеді және оларсыз өнімнің дайындалуы мүмкін емес.

60 жылдардың басында сапаны басқарудың саратовтық жүйесі және тағы басқалары біздің елімізде және батыста кәсіпорынның барлық өндіріс салаларында көптеп қолданыла бастады.

1962 жылдан бастап сапаны басқару жүйесі, ӨАЖ саратовтық жүйесі ГДР, АЌШ, ФРГ, Жапония сияқты елдерде қолданыла бастады.

АБССР жүйесі (КАНАРСПИ)– Алғашқы бұйымның сапасы, сенімділігі, ресурсы – Горьков атындағы авиационды зауытта өңделген болатын. Бұл жүйенің басты элементі - бұйым элементтерін жақсылап өңдеу, сонымен қатар техникалық үрдіс элементтерін өңдеу болып табылады. Осы жұмыстарды конструкторлар мен бірге инженерлі-техникалық жұмысшылар және зауыттың сериялы жұмысшылары атқарады. Жүйе конструкция элементтеріне және техникалық үрдіс элементтеріне және де ары қарай өнімді өңдеуге сынақ жүргізуді, осы сынақтың қорытындысының техникалық үрдісін қарастырады.