Кіріспе. Пәннің мақсаты мен негізгі мәселелері «Квалиметрлеу»

3 Бақылау кезіндегі рөліне тәуелді нысанның сапасының жіктеуші және бағалау көрсеткіштері болады.

Сапаның жіктеуші көрсеткіштері нысанның жіктеуішінің таңдалған жүйесіндегі жіктеуші топталуына жатуын сипаттайды және типтің белгіленуін, өлшемін, нысанның қолдану саласы мен пайдалану шарттарын анықтайды.

Жіктеуші көрсеткіштерге келесі көрсеткіштер жатады:

1 Өнімнің параметрлік немесе типтік өлшемдік тегін белгілеу үшін қызмет ететін көрсеткіштер (мысалы, вольтметрдің өлшеуінің дәлдігі мен шегі);

2 Өнімнің қолдану саласы мен шарттарын анықтайтын өнімнің орындау көрсеткіштері (мысалы, газ ортасында пайдалану үшін);

3 Өнімнің оның функционалдық мүмкіншіліктерін анықтайтын қосымша құрылғылары немесе қасиеттерінің бар болу көрсеткіштері (мысалы, суға тұраќты).

Бағалау көрсеткіштер нысанның сапасын өндіру және пайдалану процесінде түзейтін қасиеттерін сандық сипаттайды. Олар нысанның сапасын нормалау, оның технологиялық деңгейін бағалау, нысанның сапасын тексеру, бақылау, сынау және сертификаттау үшін пайдаланады.

4 Сараптық әдіс - өнімнің сапасының көрсеткіштерінің мәнін сарапшылармен алу.

Сарапшы – берілген мәселені шешуге құзыретті маман. Зерттеу нысанына қатысты сарапшының құзыреттілігі – кәсіби құзыреттілік, ал зерттелетін мәселені сараптық шешімін қабылдау әдістемесіне қатысты – сараптық құзыреттілік болып бөлінеді.

Сараптық әдіс – сарапшы-мамандардың тәжірибесін және интуициясын пайдалануға негізделген есептерді шешу әдісі.

Сараптық әдіс сапа көрсеткіштерін өлшеу және көрсеткіштердің салмақтық коэффициенттерін анықтау үшін қажет.

Өнімнің сапа деңгейін бағалаудың сараптық әдісі сапа көрсеткіштерінің мәнін анықтауының басқадай объективті әдістерін қолдануѓа мүмкіншілік болмаған жағдайда пайдалануға болады.

Сараптық әдісті келесі жағдайларда қолданады:

өнімнің сапасын жалпы бағалау кезінде;

бағаланатын өнімді жіктеу кезінде;

бағаланатын өнімнің қасиеттерінің көрсеткіштерінің номенклатурасын анықтаған кезде;

өнімнің қасиеттерінің көрсеткіштерінің салмақтық коэффициентін анықтау кезінде;

өнімнің сапа көрсеткіштерін органолептикалық әдіспен бағалау кезінде;

базалық үлгілерді және сапаның базалық көрсеткіштерінің өлшемсіз мәнін таңдау кезінде;

жекеленген және кешенді көрсеткіштердің жиынтығынын негізінде сапаның қорытынды кешенді көрсеткішін анықтау кезінде;

өнімді аттестациялау және сертификаттау кезінде.

өнімнің сапасын сараптау кезінде балдық бағаларды кең қолданады.

Балдық бағалар сарапшылармен тікелей қойылады немесе бағалау процесін қорытындылау нәтижесінде алынады. Балдық бағаларды тікелей белгілеу сарапшылармен бір-бірінен тәуелсіз немесе талқылау процесінде іске асырылады.

Қабылданған балдық шкалада балдардың саны әртүрлі болуы мүмкін. Сапа көрсеткіштерін бағалау үшін 5-балдық, 7-балдық және 10-балдық шкалаларды пайдаланады.

Сапаның талдап қорытылған көрсеткішін барлық сарапшылармен қойылған бағаларының орташа арифметикалық мәні ретінде есептеледі.

Сараптық әдісті бірнеше кәсіпорындарымен тендерлік сайысқа ұсынған техниканы таңдау кезінде жиі қолданады.