Кіріспе Зертханалық жұмыстар физика пәнінен студенттердің орындайтын оқу жұмысының маңызды түрі болып табылады және ол бағдарламада қарастырылған сағаттар көлемінде орындалады

1- кесте

4. r_m²=km сызықтық тәуелділігінің графигін салу керек. (2-суретті қараңыз)

5. График арқылы k бұрыштық коэфициентін анықтаңыз.

6. (6) формула арқылы линзаның қисықтық радиусын табыңыз.

7. k сенімділік интервалын және линзаның қисықтық радиусы үшін сенімділік интервалын есептеу керек:

R=(k/k) .

8. Қорытынды нәтижені түрінде жазып, қорытынды жазыңыз.

5. 
   Бақылау сұрақтары
   

1. Жарықтың табиғатын қалай түсіндіруге болады?

2. Интерференция құбылысын түсіндіріңіз?

3. Қандай сәулелер орнықты интерференциялық картина береді?

4. Табиғатта кездесетін интерференция құбылысына және осы құбылысты практикада қолданылуына мысал келтіріңіз.

5. Жарық сәулесінің оптикалық жол айырымына анықтама беріңіз

6. Оптикалық жол айырымының фазалар айырымына қандай байланысы бар?

7. Интерференцияның максимум және минимум шартын жазыңыз?

8. Ньютон сақинасын алу әдісін түсіндіріңіз?

9. Шағылған жарықта интерференциялық картинаның центрінде жарық дақ алуға болады ма?

10. Ньютон сақинасының көмегімен қандай линзаның қисықтық радиусын анықтауға болады.

11. Ньютон сақинасының көмегімен монохромат жарықтың толқын ұзындығын қалай анықтауға болады?

Ж

Егер толқынның жолына, тордың артқы жағына жинағыш линзаны орналастырсақ, онда жазықтықта дифракциялық көрініс бақыланады

(1-сурет).

Тор арқылы өткен сәулелерді тікелей көзбен көру арқылы дифракциялық көріністі бақылауға болады. Бұл жағдайда, линзаның ролін көз хрусталигі атқарады.

Тордың көршілес тесіктерінен шығатын сәулелердің оптикалық жол айырымы –  толқын ұзындығының бүтін санына тең болатын бағыттарда бас дифракциялық максимумдар пайда болады:

y=m.

1

2-сурет



3-сурет
-суреттен көретініміздей көршілес екі тесіктен  дифракция бұрышымен келетін сәулелердің оптикалық жол айырымы:

y=dsin. (1)

Сонымен, максимумдар бақылатын дифракция бұрышы келесі шарттан анықталады:

Мұндағы: m=0,1,2…- дифракциялық максимумдардың реті

(2)-ші формуладан шығатынындай, егер түсетін жарықта, бірнеше әр түрлі толқын ұзындығы болса, тор оны спектрге жіктейді (3-сурет).

Жарықтың бастапқы таралу бағытында (=0) нольдік ретті (m=0) максимумы пайда болады.

Оның оң және сол жағында әр түрлі реттегі тұтас немесе сызықтық спектрлер (m=1,2…) пайда болады. Әр спектрде қысқа толқын ұзындығындағы максимумдар орталық жолаққа жақын орналасады. Спектрлік құралдың D_ бұрыштық дисперсиясы деп, келесі шаманы айтады:

D_= ,

Мұндағы: d – жақын спектрлік сызықтардың арасындағы бұрыштық қашықтық d – осы спектрлік сызықтардың толқын ұзындықтарының айырымы.

мұндағы m – тордың көмегімен алуға болатын спектрдің максимал реті,

4-суреттен көретініміздей, аз  бұрыштарында: dl=fd, мұндағы f – линзаның бас фокустық қашықтығы. Онда:

мұндағы: L - экраннан дифракциялық торға дейінгі қашықтық;

(2) ші теңдеуге синустың мәнін қойып, d үшін келесі теңдеуді аламыз:

, (4)

1. 
   Жұмыстың орындалу реті
   

2. Сынап шамын «шамдардың қоректену бөлігіндегі» сынап шамы орнына орнатамыз. Сынап шамын қосып, тесікті немесе дифракциялық торды вертикаль бағытта қозғалта отырып, жарық шоғының дифракциялық торға түсуіне қол жеткізіңдер.

3. Дифракциялық тор арқылы шкаласы бар экранда сызықтық спектр түріндегі дифракциялық көріністі бақылаймыз. Тор мен тесіктің ара қашықтықтарын өзгерте отырып, 1 және 2 ретті спектрлердің анық кескінін алыңыздар.

1- кесте

L = мм
, нм	Спектрдің реті	Шкала бойынша есептеу			мм	, мм	, мм	, мм
		оңға , мм		солға , мм
күлгін 407,8	1
	2
көк (ашық) 435,8	1
	2
көгілдір 491,6	1
	2
жасыл (ашық) 546,1	1
	2
Сары 577,0	1
	2