76
Адыра қалғыр Көк Жайық
Садағын сала байланып,
Астана жұртын айланып,
Ерлерім
еңсеп
келген жер, –
деген жолдар бар. Осындағы
еңсеу
сөзі мен
Еділді көріп емсеген
деген
сөз бір деп танимыз. «Шора батыр» жырында:
Тауда өскен тас түлек
Еңсейді
де
жемсейді,
–
деп келеді. Қазақ тілінде
аңсау
вариантында айтылатын бұл сөз
өзге кейбір түркі тілдерінде, мысалы, қырғыз тілінде
еңсеу
түрінде
айтылады:
эңсе
- – қатты аңсау (сильно желать) (Юдахин, 956). Ал
аңсау
вариантының қырғыз тіліндегі негізгі мағынасы «шөлдеу,
сусау» (қазақ тіліндегі
аңқасы
кебу
дегенмен салыстырыңыз). Бұл
жерде
ң
мен
м
дыбыстарының алмасып келуі келесі тармақтағы
жемсеген
сөзіне ұйқасуынан болу керек. Өйткені бұл сөздің
еңсеу
варианты қазіргі қазақ тілі үшін түсініксіз: бейтаныстау сөздің
тұлғасын өзгерте салу – тілде бар құбылыс.
Келесі жолдағы
жемсеген
сөзінің түбірі –
жемсе
-. Ол
жем
сөзіне -
Достарыңызбен бөлісу: 
