Кітап жоғары оқу орындарының филология факультеттерінің сту- денттеріне, мектеп мұғалімдеріне және көпшілік оқырманға арналған
Талданатын (зерттелетін) материалдар
жүктеу/скачать 3,48 Mb. Pdf көрінісі
|
Рәбиға Сыздықова Сөздер сөйлейді
| Талданатын (зерттелетін) материалдар
Қазақтың өте бай ауыз әдебиеті мұралары: батырлар жырлары- нан, лиро-эпостардан, ертегілерден, аңыздардан, тұрмыс-салт жыр- ларынан және ХV-ХІХ ғасырларда жасап өткен ақын-жыраулардың толғау-жырларынан жиналды. Сондай-ақ тарихи тақырыптарға жазылған көркем шығармалар тілінен ерте кезеңдерде ата-бабалары- мыз қолданған қару-жарақтардың, әскери құрылымдардың, сауыт- саймандардың, күнделікті тіршілікке қатысты заттардың атаула- ры қамтылды. Мұндай атаулар қазіргі кезде еркін және жиі (актив) жұмсалмаса да, бүгінгі оқырмандар оқитын әр алуан әдебиеттерде кездесетіндіктен, олар (көне, ескірген сөздер) қазіргі қазақ тілінің ескіліктері статусында талданады: мағыналары түсіндіріледі, генезисі көрсетіледі. Мұндай бірліктер аса көп болмағанмен, жалпы тарихқа қатысты тақырыптарға жазылған ғылыми және ғылыми- көпшілік қолды шығармалардан да табылады. Лексикалық ескіліктердің сақталған тұстарының және бірі – мақал-мәтелдер мен тұрақты тіркестер болғандықтан, сөз қоймасының бұл түрлеріне де назар аударылды. Бірен-саран ескі эле- менттер ауызекі сөйлеу тілінде де сақталғандықтан, олар жергілікті (аймақтық) сөздер құрамынан да жиналды. Әрине, бұл аталған көздердегі зерттеу нысандарымыз сарқа жи- налды деуден мүлде аулақпыз. Бұл – бірер ізденушінің күшімен белгілі бір мерзім барысында орындала қалатын шаруа еместігі түсінікті. Осы іспетті ізденіс «Сөздер сөйлейді» атты еңбегімізде де жүргі- зілген болатын. Бұл еңбектің әр басылымында материалдар толық- тырылып отырды, өйткені көнерген, ескірген сөздерді жинасты- руды, талдау жұмыстарын үзбестен жүргізіп келеміз. Дегенмен 215 аталған жұмыс пен қазір ұсынып отырған еңбектің бір-бірінен айырмашылықтары бар: «Сөздер сөйлейді» – семасиологиялық- этимологиялық сөздік, ал мына ұсынылып отырған жұмыс – ғылыми- танымдық зерттеу және мұндағы талдаулар белгілі бір әдебиет үлгілеріне қарай (мысалы, «Едіге» жырын) немесе белгілі бір кезеңді қамтитын қазақ тілінің жүктеу/скачать 3,48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|