Кітап жоғары оқу орындарының филология факультеттерінің сту- денттеріне, мектеп мұғалімдеріне және көпшілік оқырманға арналған


-ым/-ім ( оқылым, қойылым );  -ма/-



Pdf көрінісі
бет249/267
Дата08.09.2023
өлшемі3,48 Mb.
#180532
түріБағдарламасы
1   ...   245   246   247   248   249   250   251   252   ...   267
Байланысты:
Рәбиға Сыздықова Сөздер сөйлейді

: -ым/-ім
(
оқылым, қойылым
); 
-ма/-
ме, -па/-пе)
(
сынама – проба, тежеме – тормоз, нұсқама – стрелка
), 
-гер
(
баспагер, бітімгерлер, мерейгер
) жұрнақтары.
-ым/-ім 
жұрнағы – етістіктен есім тудыратын аффикс, ал оның 
жандануына қимыл атауынан есім атауын жасау қажеттігі себепкер 
болды. Айталық, 
оқылу
сөзі қимылды атайды, ал есім 
оқылым
– осы 


391
қимылдың субстантивтенуі, әрекеттің заттық атауы, бұл неологизм 
парламент сияқты ресми орындарда белгілі бір заңның жобасын 
қабылдау үшін оның мәтіні оқылады, осы іс-әрекеттің заттық аталуы 
оқылым
болмақ. Бұрын мұндай морфологиялық трансформацияны 
тұйық етістік тұлғасы – 

жұрнақты пайдаланылушы еді. Бұл тұлғада 
да қимыл мағынасы (семасы) сақталатындықтан, енді номинация 
заңы бойынша әрбір зат, қимыл, сын өз атымен бөлек аталу талабы 
туып отыр, сондықтан «пәлен деген заң жобасы бірінші оқылуында 
қабылданды» демей, «бірінші оқылымда қабылданды» деп мәлімдеу 
ресми-кеңсе тілі стилін (нормасын) сақтау болмақ.
Осы үлгіде соңғы жылдарда баспасөз беттерінде орын алған 
жөнелтім
–«тауарды бір жерден, айталық, зауыттан немесе басқа бір 
елден екінші жерге жөнелту» деген жұмыстың (актінің) атауы (орыс-
ша – 
отправка
); 
ұшырылым
(орысша – 
запуск ракеты
), 
өтінім
– за-
явка, 
түсім
поступление
тіркелім
– прописка, 
ауысым
– смена, 
шығарылым
– выпуск, 
сайланым
– созыв (парламент сайланымы), 
өткізілім
реализация
тізілім
– реестр, 
қойылым
– постановка.
Жаңа сөз жасауда көбірек қолданылып жүрген жұрнақтардың 
тағы біреуі – 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   245   246   247   248   249   250   251   252   ...   267




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет