Коммерциялық компаниялардың халыққа несие беруінің теориялық негіздері
Несиелеу шарттары мен әдістерінің сипаттамасы
жүктеу/скачать 2,23 Mb.
|
диплом Айдархан С
| 1.3 Несиелеу шарттары мен әдістерінің сипаттамасы
Несиелеу принциптері несиелеу жүйесінің негізгі элементін құрайды. Олар несие мазмұнын өндірістік қатынастардың бір түрі ретінде көрсетеді. Сондықтан принциптер объективті. Принциптердің объективтілігі компанияның жағдайынан көрінеді, несиенің мәнін біліп, несиелеудің тиімділігіне қамқорлық жасай отырып, несие саясатына нұқсан келтірместен осы немесе басқа принципті жоюға құқылы емес. Несиелеу принциптері қарызға алынған қаражаттың тұрақты қозғалысын қамтамасыз етуге арналған. Несиелеу принциптерін қолданудың субъективті жағы экономикалық категориялар туралы білім базасындағы міндеттеме олардың барлық түсіндірмелерін қалыптастыратындығында, олардың сақталуын және ең тиімді әрекетін қамтамасыз ететін іс-шараларды ұйымдастырушылық тұрғыдан анықтайтындығында көрінеді. Несиелеу принциптері тұрақты. Олар несиенің әлеуметтік мәніндегі өзгерістермен бірге ғана өзгереді. Принциптерді екі топқа бөлуге болады: жалпы экономикалық және несиенің мәнін көрсететін. Фокус принципі. Несие берудің мақсаты бүкіл несие беру процесін анықтайды. Несиелік қатынастардың мақсатынан туындайтын кәсіпорындарды несиелендірудегі әлеуметтік-экономикалық себептер экономикалық заңдармен анықталады. Несиенің мақсаты мен несиелеу мақсаты бірдей емес. Несиенің несие беру мақсатына қатысты мақсаты неғұрлым жалпы санат болып табылады; ол шаруашылық ұйымдарын несиелеудегі мақсаттарды анықтайды. Несие беру кезінде компания несиеге деген қажеттілігін мәлімдейтін нақты қарыз алушымен айналысады. Несиелеудің мақсаты қайтарым негізінде қосымша ақша қаражаттарында қанағаттану ретінде әрекет етеді. Күнделікті кредиттік практикада кредиттеудің мақсаты Қарыз алушының түрлі шаруашылық операцияларды жүзеге асыруымен байланысты: өнеркәсіпте, саудада, көлікте тауарлық-материалдық құндылықтардың жинақталуы, ауыл шаруашылығында өндіріс шығындары, машиналар мен механизмдерді сатып алу, негізгі қорларды жаңғырту және кеңейту. Компания мекемелерінің міндеті-қарыз алушының қосымша ақшалай қаражатқа деген қажеттілігін қанағаттандыра отырып, оларды қоғамдық өндірістің тиімділігін арттыру мақсатында ұтымды пайдалануды қамтамасыз ету. Саралау принципі. Бұл қағида компаниялардың қарыз алушының несиелік қабілеттілігіне байланысты кәсіпорындарды несиелендіруге деген әртүрлі тәсілдерін қамтиды. Несиені қайтарудың жеделдігі принципі. Несиені құнның жоспарлы қайтару қозғалысы ретінде сипаттау несиені пайдалану мерзімін анықтау қажеттілігін тудырады. Несиелеу мерзімінің экономикалық сипаты екі жақты. Біріншіден, бұл несие қаражаттың кері қозғалысына негізделген қатынастарды білдіретіндігімен байланысты. Бұл қайтарудың шарты берілген қаражатты қайтарудың жалпы талабы ғана емес, сонымен бірге нақты қайтару мерзімін анықтау болуы мүмкін. Екіншіден, несиелеу мерзімі несие есебінен қанағаттандырылатын қажеттіліктің сипатынан туындайды. Қарыз алушы өзінің уақытша қажеттіліктерін қанағаттандыратын қаражат жиынтығын алуға қызығушылық танытады. Несие мерзімі, бір жағынан, уақытша пайдалануға берілетін қаражатты босату кезеңіне байланысты. Екінші жағынан, несие мерзімі несие алушыда пайда болған уақытша қажеттіліктің болу кезеңімен анықталады. Несиелеудің жеделдігінің осы қосарланған сипатын есепке алу ғана несие берушінің Қарыз алушының уақытша пайдалануына берген қаражатының нақты қайтарылуына іс жүзінде ықпал ете алады. Несие мерзімі несие алынған сәттен бастап оның соңғы Өтелуіне дейін есептеледі. Несие мерзімі-бұл, шын мәнінде, несие берілетін тауарлық-материалдық құндылықтар мен шығындардың қозғалысына байланысты компания белгілейтін несиені пайдалану кезеңі. Несиелендіруді материалдық қамтамасыз ету принципі. Бұл қағидат несиелеудің материалдық процестерге - кәсіпорындардың өндірістік қорларының айналымы мен айналымына тығыз байланысын ашады. Мұнда несиелеудің материалдық шарты екі есе. Біріншіден, шаруашылықта уақытша пайдаланылмайтын нақты құндылықтар мен жинақтардың уақытша пайдалануға берілуі маңызды. Несиенің бағыты, екіншіден, материалдық несиенің құрылуы мен қозғалысына қызмет етуі керек. Бұл ретте материалдық құндылықтар әртүрлі сатыларда болуы мүмкін: қоймада, қайта өңдеуде, жеткізушіден алушыға дейінгі жолда, жабдықтау-өткізу қызметі саласында, саудада. Несиелендірудің ақылы принципі әрбір қарыз алушы төлеуі керек дегенді білдіреді компания, уақытша қажеттіліктерді жабу үшін несиені пайдаланғаны үшін белгілі бір төлем. Бұл принципті іс жүзінде жүзеге асыру несиелік пайыздық механизм арқылы жүзеге асырылады. Несиелік пайыздық мөлшерлеме-бұл несие бағасының бір түрі [19] Несие төлемінің деңгейі несие саясатын әзірлеу кезінде ескерілетін бірқатар факторлармен анықталады: 1.Тартылған қаражаттың шығындары; 2.Тәуекел дәрежесі; 3.Несиені өтеу мерзімі; 4.Несиені рәсімдеу және бақылау шығындары; 5.Басқа компанияларды қоса алғанда, бәсекелес қаражат көздерінің ставкасы; 6.Компания мен қарыз алушы арасындағы қатынастардың сипаты; 7.Қаражатты басқа активтерге инвестициялау кезінде алынуы мүмкін пайда нормасы. Қазіргі жағдайда объектіні, субъектіні және қамтамасыз ету сапасын ғана емес, сонымен қатар маржа деңгейін, несиелік операциялардың кірістілігін және тәуекелді азайтуды сенімді бағалауды талап ететін ұтымды несиелеу принциптері ерекше маңызға ие. Несиелеу технологиясын, несиелерді беру және өтеу ережелерін, несиелік операцияларды ағымдағы бақылау мен талдауды сақтау да маңызды болып табылады [20]. Компания іс жүзінде коммерциялық кәсіпорындар бола отырып, олардың несиелік қызметінің бүкіл жүйесіне коммерциялық сипат береді. Біріншіден, рентабельділік принципіне сүйене отырып компания, компания несиелері ақылы болып табылады. Бірақ бұл жай ғана емес. Компания, және сауда кәсіпорындары ретінде, ең алдымен, өз ресурстарымен сауда жасайды, оларды орналастырады несиелік операциялар. Бұл үшін, ең алдымен, ірі несиелік институттар ретінде әрекет ететін компаниялар үшін қалыпты (дағдарыссыз) экономикада несиелік қызметтен түсетін табыс негіз болып табылады. Несиелік өнімнің мөлшері тек өз қаражатының көлеміне ғана емес, сонымен бірге тартылған ресурстарға да байланысты. Қазіргі нарықтық жүйеде компания өз клиенттерінің қаражатын қосымша тартқан кезде ғана үлкен көлемдегі қаражатпен сауда жасауға болады. Компания ресурстарды өзі үшін емес, басқалар үшін тартатындықтан, несие өнімінің көлемі соғұрлым жоғары болады, ол ақша қайтарымының басында жинақталған масса соғұрлым көп болады [21]. Қазіргі заманғы несиелеу жүйесінің ерекшелігі оның тек меншікті және тартылған ресурстарға ғана емес, сонымен қатар клиенттерге несие беретін коммерциялық компаниялар үшін Ұлттық компания белгілейтін белгілі бір нормаларға тәуелділігінде. Қазіргі заманғы кредит беру жүйесінің маңызды белгісі оның шарттық негізі болып табылады. Бұрынғы жүйемен салыстырғанда, бұл туралы декларация соншалықты қарабайыр және қарапайым сәт болып көрінбейді. Ақшалай қаражатты бөлу тарихының белгілі кезеңдерінің бірінде компания клиенттермен келісім-шарт пайда болды. Өкінішке орай, олар ресми сипатта болды, олардың экономикалық маңыздылығы әлсіз болды. Тек коммерциялық ынталандыру пайда болған кезде, компания да, оның клиенттері де келісімді бұзудың салдарын сезінгенде және олардың арасында несиелік келісім-шарт несие берушінің де, қарыз алушының да жауапкершілігін күшейтетін күшке айналады. Өзінің барлық кірістілігімен экономикалық дағдарыс, өндірістің құлдырауы, кәсіпорындардың банкроттығы жағдайындағы несиелік операция ең қауіпті болып табылады. Жалпы, соңғы жылдары қазіргі заманғы несиелеу жүйесі дамудың маңызды жолын жасады. Шын мәнінде, банк философиясы ғана емес, несиелік операциялар технологиясы да өзгерді. Несиелеу шартымен несиелеудің негізгі элементтеріне – субъектілерге, объектілерге және несиені қамтамасыз етуге қойылатын талаптардың бір түрі түсініледі. Бұл дегеніміз, компания кез-келген клиентке несие бере алмайды. Несие алғысы келетіндер көп, бірақ олардың арасында оны беруге, сеніп тапсыруға және несие уақтылы қайтарылатынына және оны пайдаланғаны үшін несие пайызы төленетініне сенімді бола алатындарды таңдау қажет. Сондықтан компания қарыз алушымен несиелік қарым-қатынасқа оның несиелік қабілеттілігін, балансының өтімділігін бағалау, тауар өндірушінің өнім нарығын зерттеу, Менеджмент және шотты басқару деңгейі, онымен өткен жұмыс тәжірибесі негізінде түсуі таңқаларлық емес[22]. Несиелеу объектісінде де солай болады. Несие беру объектісі қарыз алушының кез-келген қажеттілігі бола алмайды, тек оның уақытша төлем қиындықтарымен байланысты өнім өндірісі мен айналымын дамыту қажеттілігінен туындайды. Несиелеу жүйесінің үшінші негізгі элементі ретінде қамтамасыз ету сапалы өнім болуы керек. Несиелеу несиелік мәміленің екі тарапының да мүдделерін білдіруі керек. Шаруашылық қажеттіліктерінің мүдделерінен туындайтын банктер клиенттің қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған. Несиелеудің мақсаты Қарыз алушының экономикасын, оның бәсекеге қабілеттілігі мен кірістілігін, өндіріс пен айналымның үздіксіздігін дамыту үшін алғышарттар жасау болып табылады. Сонымен қатар, тек клиенттің мүдделері несиелік операцияларды жүргізудің шешуші, басым факторы бола алмайды. Несиелеу шарттары екінші Тараптың – несие беруші компанияның мүдделерін сақтау болуы керек. Оның мүдделері клиенттердің мүдделерімен сәйкес келмеуі мүмкін. Компанияда әрқашан меншікті және жинақталған капиталды қайда салу керектігін таңдау мүмкіндігі бар. Оның мүмкіндіктері жиі шектеулі. Банктер қазіргі уақытта қолда бар ресурстар жиынтығымен, орталық компанияның экономикалық реттеу нормативтерімен айқындалатын нақты шекараларда жұмыс істейді. Клиенттерге берілуі мүмкін несиелер көлемі әрқашан меншікті және тартылған қаражаттың көлеміне, олардың арасындағы реттелетін пропорцияға, өтімділіктің ағымдағы нормативтеріне, активтер мен міндеттемелердің мерзімдер бойынша тепе-теңдік талаптарына, ұлттық компанияның орталықтандырылған резервтеріне аударылатын ақша ресурстарының мөлшеріне байланысты болады. Қарыз алушыға несие беру мүмкіндіктері көбінесе тәуекел дәрежесімен анықталады. Қарыз алушы несие алғысы келетіндей, бірақ егер компания үшін тәуекел өте үлкен болса және толық кепілдіктер болмаса, оған мұндай несие берілмеуі мүмкін. Клиент несие пайызын қоса алғанда, қарыздары бойынша төлеудің нақты мүмкіндігі мен тілегін көрсетуі керек. Кредиттеу шарттары Кредиттеу қағидаттарымен де байланысты-кредиттің нысаналы сипаты, жеделдігі және қамтамасыз етілуі. Егер клиент олардың біреуін бұзуы мүмкін болса, несиелік мәміле жасалмайды. Несиелеу процесінде осы принциптерді бұзған кезде компания өзінің мүдделерін, салымшыларының мүдделерін басшылыққа ала отырып, несиелік байланыстарды бұзады, несиені қайтарып алады, оны дереу қайтаруды талап етеді. Несиелеудің заманауи жүйесі кепіл құқығын іске асыру мүмкіндігіне, үшінші тараптардың кепілдіктері мен кепілгерліктерінің әртүрлі түрлерінің болуына негізделеді. Осы және басқа да нысандар кредиттік мәміленің сенімділігін, кредит беру қағидаттары бұзылған жағдайда кредитті қайтару мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Кепіл құқығын іске асыру компаниядан клиенттің әрекет қабілеттілігін жан-жақты талдауды, оның мүлкін бағалауды талап етеді, бұл банкке қажет болған жағдайда өзінің шығынсыз қызметін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Несиелеу компанияның коммерциялық мүдделері де сақталатын жағдайда жүзеге асырылады. Несиелеу ақылы негізде жүргізіледі. Төлем көбінесе несиелік тәуекелмен, компанияның дисконттау мөлшерлемесінің деңгейімен, нарықтағы несие сұранысы мен ұсынысының жалпы жағдайымен анықталады[23] Кредит қызметкерінің ұсынылған құжаттарды және компания басшысы қабылдайтын кредит беру туралы оң шешімді зерделегеннен кейін банк пен Қарыз алушы арасында 3 данада кредит шарты жасалады, онда: кредиттің мақсаты мен сомасы, оны беру және өтеу шарттары, қарыз алушының кредиттің қайтарымдылығын қамтамасыз ету жөніндегі міндеттемелері, кредит үшін пайыздық мөлшерлеменің мөлшері, кредит үшін және оны өзгерту шарттары, кредит бойынша негізгі борыш пен пайыздарды төлеу тәртібі, шарт бойынша тараптардың міндеттемелерін орындамағаны немесе ішінара орындағаны үшін Санкциялар, кредиттің нысаналы пайдаланылуын тексеру мүмкіндігі, есепті құжаттардың тізбесі және оларды ұсыну мерзімдері, сондай-ақ басқа да нақты шарттар. Кредиттік шарт пайдалану мерзіміне және кредит пен оған тиесілі пайыздар толық өтелгенге дейін жасалады және оған компания басшысы мен қарыз алушы қол қояды. Кредиттік шарт талаптарының өзгеруі тараптардың келісімімен қосымша ресімделеді. Ұзақ мерзімді несиелер ішінара берілген сомалар бойынша мөлшер, өтеу мерзімі, пайыздық мөлшерлеме несие шартының талаптарына сәйкес келетіндей бөліктер арқылы берілуі мүмкін. Ұзақ мерзімді несиелер бойынша кредитті игеру мерзімі жеке тұрғын үйлердің, саяжайлардың, бақша үйлерінің, маусымдық тұруға арналған үйлердің құрылысына кредит берілген күннен бастап екі жылдан және тұрғын үйлерді, саяжайларды, бақша үйлерін реконструкциялауға және күрделі жөндеуге және бақша учаскелерін абаттандыруға бір жылдан аспауға тиіс. Кредит бойынша негізгі борышты және пайыздарды өтеу төлемдерінің күнтізбелік кестесін 3 данада жасайды, оған басшы, компанияның бас бухгалтері және қарыз алушы қол қояды. Компания кепілге кредиттің қайтарылуын қамтамасыз ету ретінде кепіл берушіге меншік құқығында тиесілі және ҚР заңнамасымен кепіл берушіден иеліктен шығарылуы мүмкін заттарды, жоғары өтімді бағалы қағаздарды және өзге де мүліктік құқықтарды қабылдай алады. Мүлікті кепілге алған кезде компания оны қарыз алушының есебінен сақтандыруды талап ете алады. Кредит Банктің кепілге қойылған мүлікті өткізу мүмкіндіктерін ескере отырып, шарт негізінде Банк және кепіл беруші айқындайтын кепіл құнының 70% - нан аспайтын мөлшерде беріледі. Компанияның мүлікке кепіл құқығы қарыз алушы шартты бұзған жағдайда, банкке кепілге қойылған мүліктің құнына қанағаттану құқығын беретін кепіл шартымен ресімделеді. Мүлік кепілі мемлекеттік тіркеуге жатады. Несиенің қайтарымдылығын және тиесілі пайыздарды қамтамасыз ету ретінде несиені сақтандыру шарты болуы мүмкін. Кредит қызметкері барлық қажетті құжаттарды алып, азаматтардың кепілгерліктерін, кепіл шартын ресімдеудің дұрыстығын, ол болған кезде қажетті анықтамалар мен басқа да құжаттарды тексереді. Қарыз алушының сұралған мақсатқа бұрын алынған кредит бойынша берешегі жоқ екеніне көз жеткізеді. Қарыз алушының төлем қабілеттілігін айқындайды, несие бойынша негізгі борыштың төлем сомасын белгілейді және оларды қарыз алушының төлем кестесіне қояды, қарыз алушыға кредитті пайдалану, өтеу шарттарын және кредитті пайдаланғаны үшін пайыздарды есептеу әдістерін және оның қабылданатын міндеттемелерді орындамағаны үшін жауапкершілігін түсіндіреді. Қарыз алушымен кредитті және ол бойынша пайыздарды өтеу тәртібі келісіледі, қарыз алушымен бірге кредиттік шартты және төлем кестесін ресімдейді, шарттың бірінші данасына және төлем кестесіне бұрыштама қояды, кредиттік шарттың барлық даналарында компания басшысының қолымен кредит беруге рұқсат алады, Ф-13 алфавиттік карточкаларын ресімдейді, несие бойынша дербес шотты ресімдейді, дербес шот нөмірін қояды алфавиттік карточкадағы шоттар және несие шарты. Компания басшысының және несие қызметкерінің қолымен несие беру үшін операциялық қызметкерге өкім ресімдейді[25]. Кредиттеудің шарты банк пен Қарыз алушы арасында кредиттік келісім жасасу болып табылады. Кредит беру кредиттік мәміленің әрбір тарапының белгілі бір міндеттемелері мен құқықтарын, Тараптардың экономикалық жауапкершілігін көздейтін шарттық негізде негізделеді. Банктік несие шарты бойынша бір Тарап-компания (қарыз беруші) екінші Тарапқа – ұйымға (қарыз алушыға) ақшалай қаражат береді, ал қарыз алушы алынған соманы келісілген мерзімде қайтаруға және несиені пайдаланғаны үшін белгіленген пайыздарды төлеуге міндеттенеді. Несиелік шарттың негізгі ерекшелігі оның субъективті құрамы болып табылады: мұндай шарттың бір жағы-тиісті лицензиясы бар компания немесе басқа несиелік мекеме. Қарыз шарты бойынша қарыз алушыға тек ақша ғана емес, сонымен қатар туу белгілерімен анықталған заттарды да беруге болады. Банктік несие шарты бойынша белгілі бір ақша сомасын ғана меншікке (шаруашылық жүргізуге немесе жедел басқаруға) беруге жол беріледі. Банктік несие шарты, әдетте, қарыз қаражатын пайдалану мақсатын көрсетеді [26]. Несиелеу әдістері және несиелік шот нысандары. Несиелеу әдістерін несиелеу принциптеріне сәйкес несиені беру және өтеу әдісі деп түсіну керек. Мұндай үш әдіс бар: 1.Айналым бойынша кредиттеу әдісі; 2.Баланс бойынша несиелеу әдісі; 3.Айналым-сальдо әдісі. Айналым бойынша кредиттеу кезінде кредит кредиттеу объектісінің қозғалысы, айналымы бойынша жүреді. Несие қарыз алушының шығындарын оның ресурстары босағанға дейін алдын-ала алады. Несиенің объективті қажеттілігі артқан сайын несие мөлшері артады және бұл қажеттілік азайған сайын өтеледі. Бұл әдіс үздіксіз қамтамасыз етеді, қажеттіліктің азаюына немесе ұлғаюына байланысты несиенің синхронды қозғалысы үздіксіз жаңартылатын процесс болып табылады. Баланс бойынша несие беру кезінде несие несиеге деген қажеттілікті тудырған тауарлық – материалдық құндылықтар мен шығындардың қалдықтарымен өзара байланысты. Мысалы, кәсіпорын өзіне қажетті құндылықтарды өзінің қаржылық көздері есебінен сатып ала алады, содан кейін ғана компанияға оларды қамтамасыз ету үшін несие алу үшін жүгінеді, осылайша жұмсалған шығындарды өтейді. Бұл жағдайда несие қажетті материалдарды сатып алуға жұмсалған шығындарды аванстау емес, өтемақы тәртібімен тауарлық-материалдық құндылықтардың қалдығымен беріледі. Көбінесе баланстық несиелеу, әдетте, объектілердің бірін зерттей отырып, несие беру объектілерінің кішігірім шеңберін қамтиды, ал айналым бойынша несиелеу жеке, жеке емес, жиынтық несие беру объектісінің қозғалысымен байланысты. Іс жүзінде айналым бойынша несиелеу және баланс бойынша несиелеу біріктіріліп, айналым – сальдо әдісін құра алады, мұнда бірінші кезеңде несие оған қажеттілік туындаған кезде беріледі, ал екінші кезеңде ол қатаң белгіленген мерзімде өтеледі, бұл босатылған ресурстардың көлеміне сәйкес келмеуі мүмкін. Бірінші кезеңде кредит тауарлық – материалдық құндылықтар мен шығындар айналымының бастапқы кезеңінде беріледі; екінші кезеңде клиенттердің банк алдындағы мерзімді міндеттемелерінің қалдықтары негізінде өтеледі. Несиенің ұйымдық қозғалысы (оны беру және өтеу) клиенттің компания ашқан несиелік шоттарында көрінеді. Несиелік шот-бұл клиенттің банкке алынған несиелер бойынша қарызы (қарызы), несиелерді беру және өтеу туралы есеп беретін шот. Барлық несиелік шоттар олардың жалпы дизайнымен сипатталады: несие беру дебет бойынша, өтеу несие бойынша, клиенттің банкке берешегі әрдайым несиелік шоттың сол жағында, дебеттік жағында болады. Қарызды көрсету, несиені беру және өтеу схемасының жалпы бірлігінде несиелік шоттар бір-бірінен ерекшеленуі мүмкін: 1.Ашылу мақсаты бойынша; 2.Айналыммен байланысы бойынша. Ашу мақсаты бойынша несие шоттары клиент банкте депозитке салынған меншікті қаражаты таусылған кезде белгілі бір мөлшерде несие алуға құқылы болған кезде депозиттік несие бола алады. Көбінесе мұндай несиелік шоттарды өз жинақтарын шоттарда жинақтайтын және қажет болған жағдайда компанияның несиесін пайдалануға мүмкіндік алатын халық пайдалана алады. Ол депозиттен несиеге айналады, егер ондағы сальдо дебетке айналса. Несиелік шоттар тек несие валютасын жұмсау мақсатында ашылуы мүмкін. Бұл несиелік айналым шоттарының бір түрі, дебеттік сальдо төмендейді, оны кейіннен пайдалану мақсаттары үшін бір реттік несие және несиені біртіндеп өтеу. Сол сыныпта несие бойынша қаражаттың қозғалысын да, шоттың дебетін де біріктіретін жинақтаушы – Шығыс несиелік шоттары бөлінеді. Мысалы, клиенттің депозиті жаңа жинақтар есебінен жүйелі түрде толықтырылуы мүмкін, бірақ олардың жұмсалуы әрдайым түсімдерден асып түседі, осыған байланысты шоттағы сальдо дебеттік болып қала береді [27]. Айналымға байланысты несиелік шоттардың үш түрі болуы мүмкін: 1.Айналым-Төлем; 2.Сальдо-өтемақы; 3.Айналым-сальдо. Несиелік шоттардың үш түрі негізінен несиелеудің үш әдісіне сәйкес келеді: айналым бойынша, баланс бойынша, айналым - сальдо әдісі. Айналым-Төлем несиелік шотын ашқан кезде клиент төлем құжаттарын әр түрлі талаптар бойынша төлеуге мүмкіндік алады: тауарлар мен қызметтерге арналған шоттар, жалақы бойынша чектер, несиелік берешекті өтеуге арналған төлем тапсырмалары, қолма-қол ақша және басқа төлемдер. Барлық осы төлемдер үшін бір айналым-Төлем немесе айналым – сальдо шоты болуы жеткілікті, оған қалыптасқан несие берешегін өтеуге белгілі бір төлемдер түседі. Барлық төлемдерді жасау үшін клиент сальдо – өтемақы шотын пайдалана алады, бірақ содан кейін ол осындай қажеттіліктер туындағанша оларды ашуы керек. Клиенттің жеке несие беру объектілері сияқты көптеген шоттары болуы мүмкін. Бұл несиелік шот алдыңғы екі шотпен салыстырғанда икемді емес, көп техникалық ресімдеуді қажет етеді, сонымен бірге несиенің мақсатты мақсаты айқын көрінеді. Іс жүзінде айналым – Төлем және айналым – сальдо несие шоттары қарқынды төлем айналымы кезінде, өнеркәсіптің маусымдық салаларында, саудада, ауыл шаруашылығында, дайындаушы ұйымдарда тауарлық – материалдық құндылықтарды үздіксіз жеткізуде, шығындарда қолданылады. Айналым-Төлем несиелік шоттарының ерекше түрі контокоррент болып табылады, онда кәсіпорындардың барлық төлемдері көрсетіледі; онда негізгі өндірістік қызмет бойынша да, негізгі құралдарды кеңейту және жаңғырту бойынша да шығындар өтеді. Несиелік шоттың бұл нысаны ең сыйымды болып табылады, оны бірінші дәрежелі несиелік қабілеті бар қарыз алушылардың жоғары санаты ашады. Контокорренттік шот клиенттің банкте банктік кредиттің басқа түрлерін (негізінен орта және ұзақ мерзімді) ресімдеуін жоққа шығармайды, олар қарапайым несиелік шоттардан беріледі, бірақ не контокорренттік шоттың кредитіне есептеледі немесе тікелей жеткізушілердің төлеміне жіберіледі. Несиелеудің қазіргі тәжірибесінің ерекшелігі, ұйымдық тұрғыдан алғанда, ол бірыңғай шаблон бойынша емес, көп вариантты негізде құрылады. Компанияның клиенті несие берудің қай формасы оған сәйкес келетінін, несиені беру мен өтеудің қай режимін орнату пайдалы екенін өзі таңдайды [28] жүктеу/скачать 2,23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|