Көрсеткiштердiң туындыларының оның негiзiнде табылу мүмкiн
Көрсеткіш Анықтау әдісі
жүктеу/скачать 8,98 Mb.
|
экологиялық мониторинг каз (2)
Әрбiр суармалы жүйеде су- баланстық станциялардың және сулы тұзды стационарлардың белгілі саны болуы керек, негізгі міндеті - гидрогеологиялық және топырақ-мелиоративтік жағдайларды қалыптастыру үдерісстерiн, мезгілді, жылдық, көпжылдық режимдерінің деңгейлерінің және аэрация аймағындағы топырақызасулардың тұзды режимімен түйіскен ыза сулардың химиялық құрамының ерекшеліктерін жете зерттеу болып табылады. Топырақ қасиеттерінiң мониторингісін біршама қарапайым мелиоративтік және топырақтық жағдайлармен сипатталатын эксперименталдi бөлiмшелерде (мониторингінің полигондарына) өткiзу керек. Топырақ және гидрогеологиялық көрсеткiштердiң эволюциясы жылдамдатылған екпiнде жүретін жерлерге мониторинг полигондарын біршама күрделiрек мелиоративті жағдайлары бар бөлiмшелерде орналастыруды ұсынады. Топырақ үшін гидрологиялық сипаттамалардың өзгерiсi баяу өтетiн жерлерде полигондар үшiн орташа мелиоративтік жағдайлары бар бөлiмшелердi таңдау керек. Қалай айтсақ та кеңістікте өзінің қасиеттері бойынша топырақ жамылғысы бiртектi емес, сенiмдi мәлiметтердi алуы үшiн анықталатын көрсеткiштердiң кеңiстiктiк өзгеруiн есепке алу керек. Алған мәлiметтердi бағалау үшiн суармалы жерлердің мониторингісінің белгiлері берілген классификатор жасалған. Мысал үшiн Краснодарлық өлкенiң Славян ауданының «Черноерковское» АҚ-ның күрiш чектерiнде тұзды режимнің бақылауы нәтижелерiн келтiремiз (Сафронова, 2005). Топырағы - шалғынды - батпақты сазды (11.1 сурет). Сурет 11.1. № 23 тұрақты алаңда 0-30 см қабаттағы тұздардың қорлары бойынша бақылаулардың нәтижелері (КГМГУ берілгені) 0-30 см қабатта тұздар қорының біршама үлкен өзгерiстерi байқалады, тап осы қабат арқылы суармалы режим кезінде немесе бетіндегі буланған режим жағдайында топырақ ертіндісінде ылғалдың біршама үлкен мөлшері өтеді. Топырақ ылғалдылығының төмен ағысын туғызатын атмосфералық жауын-шашындар, сонымен бiрге ерiтiндiлердiң жоғарғы ағысына себепші болатын ыза сулардың булануы мен транспирациясы сор топырақтардың тұзды режимінің табиғи факторлары болып табылады. Топырақтардың тұздануы тамырда мекен ететін тұздардың жиынтығы мен шоғырлануының және әсiресе егiстiк қабаттарда өте азайған кезде топырақ ерiтiндiлердiң төмен бағыттағы жүрістерімен туады. Тұзды режимнің түрін бағалау үшін мезгілді аккумуляция коэффициентін, немесе тұздарды шығару коэффициентін (ТШК) қолдануға болады (Сафронова, 2005). ТШК белгілі топырақтың қабатындағы оңай еритiн тұздардың көктемдегi және күзгi құрам көрсеткiштер айырымасының көктемгі тұздардың құрамына бөлуiнуімен есептеледі: ТШКмаусым = ∑ көкт.- ∑ күз ∑көкт. ТШК вегетациялық кезең iшiнде топырақ профильінің сол немесе басқа бөлiктерiнде тұздар қорының үлкеюі қалай болғанын (және қандай мөлшерде) бағалауға мүмкiншiлiк бередi. Табиғи және шаруашылық жағдайларының, климаттың, ыза сулардың минералдану дәрежесi мен құйылу тереңдігінің, топырақтың өңдеу сапасының кешенiне байланысты тұздық режимінің жылдық айналымы әртүрлі соңғы нәтижелерге алып келедi. Егер топырақтың маусымды тұздалу мөлшері жуық шамамен маусымды тұздануға тең болса, онда топырақтағы тұздардың қоры жылдан жылға үлкеймейдi (тұзды режимнiң қайтымды түрi). Егер маусымды тұздалу маусымды тұдалғаннан асса, онда ондағы тұздардың қоры жылдан жылға өседi (қайтымсыз тұздалу). жүктеу/скачать 8,98 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||