Көрсеткiштердiң туындыларының оның негiзiнде табылу мүмкiн
Қауіптің интегралдық көрсеткіші Rj
жүктеу/скачать 8,98 Mb.
|
экологиялық мониторинг каз (2)
- Бұл бет үшін навигация:
- Топырақ ластануының қатері
- Экожүйелік нормалау
Экологиялық қауіп концепциясының негiзiнде нормалау тәжiрибеге тікелей шыға алады, өйткенi кадастрлық құнын есептеу кезінде топырақтардың ластану қауiп-қатерін есептеуге мүмкiндiк бередi, бұл кезде жердің ластану қауіпі неғұрлым жоғары болса, соғұрлым оның құны төмен болады. Экожүйелік нормалау Қазіргі уақытта топырақтардағы химиялық элементтер құрамының нормалануы тәсiлдерінде бәрінен көбiрек таратылуды экожүйелік бағыттылық алады. Экожүйелік нормалаудың басында экологиялық сараптама бойынша жұмыс жүргізілу қойылған, негiзгi міндет нақты өлкедегі қоршаған ортаның жағдайына техногендiк әсердiң нақты түрінің бағасы болып табылады. Экологиялық нормалаудың қазiргi концепциясы экожүйе тәсiлдерiне арқа сүйейдi. Бұл концепцияда барынша мүмкін сандар туралы, ағзалардің жағдайының өзгерiстерінде шамалаулық туралы ұғымдар жоқ. Экожүйеда шамалаулық жоқ. Шамалаулықсыз модель қарастырлады. Экожүйенің жағдайы тек қана экожүйенің тұтастығын сақтау кезінде, экожүйеде барлық химиялық элементтердiң биогеохимиялық айналымдарын сақтауды қамтамасыз ету кезінде қалыпты болуы мүмкін болатындығы туралы тезис басты болып табылады. Экожүйе - бұл экологиялық қуыстың тығыздалып қапталған тiркесі сияқты көрсетуге болатын күрделі ұйымдасқан жүйе. Жаппай бір ағзалардің зақымдану кезінде, олардың іс әрекеттерінің белсенділігін төмендету кезінде босаған қуыс біршама толерант түрлермен толтырылады. Бұл әсердiң әсерісін жазуға, шамалаулықтың алуына әкеледі. Экологиялық нормалау патологиялық қана емес, патология алдылық өзгерістерді де болдырмайды. Экологиялық нормалаудың мақсаты барлық тірі ағзалардің тіршілік етуіге бірдей құқықтары болғанда қоршаған ортаны барынша сол қалпында сақтап қалудан тұрады. Бұндай тәсіл адамды (индивидті, популяцияны) экожүйенің бөлшегі ретінде сақтап қалуды қамтамасыз етеді. Адамның басқа ағзалардан айырмашылығы, ол трофикалық тізбектің соңғы консументі болып табылуында. Экожүйеге кез келген антропогендік әсерлерден осы зат құрамының флуктация ішінде, оның құрамының табиғи жағдайларда деңгейі сол қалыпта сақталуын немесе одан тыс шығып кетуін тексеру міндеті болып табылады. Экожүйелік нормалау теориясы сатылап жүреді, бірақ оның әдістері әлі толық жасалмаған. Экожүйеде мәнді және мәнсіз өзгерістер туралы түсініктер жазылмаған. Кейбір ұсыныстар әлі талқылануда. Экожүйеге максималды әсер ету мүмкіндігін анықтау үшін алдымен барлық әсерлердің ішінен экожүйеге ең жаман әсер беретінін анықтау қажет. Бұл құбылысқа негізінен химиялық ластану жатады. Экожүйеде, оған сыртқы техногендік әсерлердің орнын толтыруға қаблетті, барлық күшін есепке алуды талап етеді. Оны бағалау кезінде «әлсіз тұс» принципі қолданылады. Ол күрделі экожүйеде шектеуші факторлар туралы ұғымға негізделген. Әсер ету күшінің экожүйенің дамуын шектеуші әсер түріне мән берген жөн. Бұл экожүйенің ең әлсіз компоненті үшін мүмкін жүктеме, тұтас алғанда жүйе үшін де мүмкін ретінде қабылданады. Бірақ экологиялық нормативтер дифференциялданған болуы қажет, оның көрсеткіштерін анықтау кезінде аймақты немесе бассйнді тәсілдерге жетеді. Экожүйелі тәсіл кезінде химиялық заттарға тек улы әсерлерді ғана қарастыру қажет емес. Сонымен қатар экожүйедегі басқа өзгеріс түрлерін де бағалау қажет, мысалға түр әртүрлілігінің қысқаруы, биотадағы жекеленген топтардың өзгеріске ұшырауы, экожүйеден доминант түрлердің тысқары қалуы, өнімділік мөлшерінің өзгеруі, трофикалық тізбектің қысқаруы, экожүйенің ассимиляциялық сыйымдылығының азаюы және оның экожүйенің өзін өзі қорғауға, бұзуға қабілетінің төмендеуі секілді. Ассимиляциялық сыймдылық деп, заңдылықтардың бұзушылыққа ұшырамай оның жұмыс істеуін жүйе қабылдауға (ассимилияциялауға) қабілетті поллютанттар санын түсінеді. Оны есептеу кезінде заттардың барлық ағындары көңілге алынады: оның әр түрлі жерлерден келуі, жүйеден тысқары қалуы, топырақ компоненттерімен сорбциялануы, биотикалық және абиотикалық деструкциясы және т.б. Сандық қана емес, эксперименталдық та (оның ішінде зертханалық) мәліметтерді қолдану, экожүйелердің құрлысы мен жұмыс жасауы жағынан ұқсас келетін, экстраполяция және интерполяция нәтижелерін қолдану рұқсат етіледі. Тек қана биогендік көрсеткіштерді ғана емес, сонымен қатар абиогендік көрсеткіштерді (мысалға, геохимиялық) де қарастырған жөн. Экожүйелік нормалау кезінде жүргізілген бақылаудың көрсеткіштерін таңдау экожүйелер ұыймдасуының қандай деңгейде бағалануындағы өзгерістерге байланысты болады. Мысалға, экожүенің экологиялық жағдайының критерилері ретінде фитоценоз көлденең және тік құрлыстарының сақталу көрсеткіштерін, зат айналымының аяқталу көрсеткіштерін (соңғы көрсеткіші ретінде топырақтың құнарлығы болып табылады) пайдалану ұсынылады Экожүйенің сақталуының көрсеткіші ретінде топырақтағы қарашіріктің тепе-теңдігін пайдалануға болады. Сонымен қатар экожүйедегі жүктемені мүмкін деп есептеуді ұсынады, егер топырақта қарашіріктің оң тепе-теңдігі өлшенсе, бұл биосферадағы олардың жұмыс істеуі топырақпен орындалатыны туралы болғандығын растайды. Экожүйенің сақталуы мен тұтастығындағы бұзылуының белгісі қылып техногендік әсер аймағында шірімеген төсеніштердің жинақталуын есептеуге болады деген ұсыныс бар, бұл көміртегі айналымының аяқталмағандығын растауы мүмкін. жүктеу/скачать 8,98 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||