Курсы: ІІІ семестрі: V тақырыбы

жүктеу/скачать 3,2 Mb.

бет	9/10
Дата	05.06.2017
өлшемі	3,2 Mb.
	#17823

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

12. Сабақты қорытындылау. 3 мин (10%)

13. Үйге тапсырма беру. Ағзаға суықтың және ыстықтың өтіп кетуінің клиникалық белгілері және суға кетіп қалудың түрлері мен кезеңдері

Н15, 65-66 беттер, Н 16, 181-186беттер 2 мин (5%)

Сабақтың тақырыбы: ТЖ ошағында хирургиялық профильде зақымданғандарды емдеу мен диагностикасының ерекшеліктері

(сағат саны: 8сағ -360мин; тәжірибе 8сағ-360мин)

№12 Сабақ: Ағзаға суықтың және ыстықтың өтіп кетуінің клиникалық белгілері және суға кетіп қалудың түрлері мен кезеңдері

1. Сағат саны: 45 мин (100%)

2. Сабақ түрі: тәжірибелік

3. Сабақтың мақсаты:

оқыту:

- ағзаға суықтың өтіп кетуінің клиникалық белгілерін ажырата білу;

- ағзаға ыстықтың өтіп кетуінің клиникалық белгілерін талдау;

- суға кетіп қалудың түрлері мен кезеңдерін талдау.

тәрбиелік:

- құрастырылған оқу жағдайларын бағдарлау және тиімді шешімді таба білу;

- алғашқы медициналық көмекті абдыраусыз көрсете алу

дамыту:

- студенттердің ой-өрісін кеңейту;

-оқылатын тақырыпқа қызығушылығын ояту.

- топ және топтар арасындағы қарым-қатынасты дамыту.
4. Оқыту әдісі: пікірталас, топтармен жұптасып жұмыс істеу, ақпаратпен жұмыс істеу, оқу, консультация, бақылау жұмысы.

5. Материалды-техникалық жабдықталуы:

а)техникалық құралдар: компьютер,мультимедиялық құрылғы.

ә)көрнекі және дидактикалық құралдар: презентация, кестелер, суреттер, кеспе қағаздары

б) оқыту орны: 116 аудитория.

6.Әдебиеттер:

Негізгі:(Н)

1. Баубеков С. Ж. Өмір қауіпсіздігі негіздерін оқытудың әдістемесі : оқу құралы: 0109000 - Тіршілік қауіпсіздік негіздері және валеология. - Алматы : Эверо, 2013.

2. Нәбиев Е. Н. Тіршілік қауіпсіздігі негіздері: оқу құралы. - Астана:Б.ж 2012.

3. Немеребаев М. Н. Тіршілік қауіпсіздігі: оқу құралы. - Алматы : Эверо, 2012.

4. Тайжанов С. Өмір қауіпсіздігі негіздері: оқу-әдістемелік құрал / С. Тайжанов. - Алматы : Эверо, 2010

5. Төтеншежағдайлардазардап шеккендерге алғашқы медициналық көмек көрсету жөніндегі халыққа арналған жаднама. 1 бөлім. Болуы ықтимал апат оқиғалары (Жер сілкінісі). Бір демалыс күнінің оқиғалары(Сәтсіз сапар) = Памятка населению по оказанию первой помощи пострадавшим в чрезвычайных ситуациях. Ч. 1 : жаднама. - Алматы : Б. ж., 2006.

6. Төтенше жағдайлардан зардап шеккендерге алғашқы медициналық көмек көрсету жөніндегі халыққа арналған жаднама. 2-бөлім = Памятка населению по оказанию первой помощи пострадавшим в чрезвычайных ситуациях. Ч. 2 : жаднама . - Алматы : Б. ж., 2006.

7. Төтенше жағдайларда алғашқы медициналық көмек көрсетудi ұйымдастыру : оқулық / О. Д. Дайырбеков [ ж. б.]. - Шымкент : ОөмМА баспаханасы, 2000.

8. Учебное пособие для студентов высших учебных заведений по курсу "Безопасность жизнедеятельности". Кн. 1: учеб.пособие / сост. А. А. Суровцев. - Алматы : Б. ж., 2005.

9. Учебное пособие для студентов высших учебных заведений по курсу "Безопасность жизнедеятельности.Кн. 2; учеб. пособие. - Алматы : Б. ж., 2005.

10. Фефилова, Л. К. Безопасность жизнедеятельности и медицина катастроф : учебник для студентов средних мед.учеб. заведений. - М. : Медицина, 2005.

11. АлдешевА. А. Введение в сестринское дело. Безопасная больничная среда. Инфекционная безопасность и контроль:учебное пособие / А. А. Алдешев. - Шымкент : Б. и., 2005.

12. Саудабеков К. Е. Безопасность жизнедеятельности и формирование здорового образа жизни: учебное пособие. - Алматы :КазГЮУ, 1999.

13. ҚР АҚ ұйымдастыру және жүргізу жөніндегі нұсқаулық – Алматы: 2000ж., 196 бет.

14. «Тіршілік қауіпсіздігі» курсы бойынша жоғары оқу орындары студенттеріне арналған оқу құралы, І кітап, Алматы: 2003ж. 240бет

15. «Тіршілік қауіпсіздігі» курсы бойынша жоғары оқу орындары студенттеріне арналған оқу құралы, ІІ кітап, Алматы: 2003ж. 240бет

16. Нәбиев Е. Н.Апат медицинасы: оқу құралы. - Астана : Б. ж., 2012.

17. ҚР Азаматтық қорғау республикалық оқу-әдістемелік орталығының тыңдаушыларына көмек ретінде ұсынылатын оқу құралы, Алматы: 2009ж.

Қосымша:(Қ)

1. ҚР ТЖМ Азаматтық қорғау республикалық оқу-әдістемелік орталығының тыңдаушыларына көмек ретінде ұсынылатын оқу құралы: оқу құралы. - Алматы : Б. ж., 2012.

2. Ұйымдардағы төтенше жағдайлар және Азаматтық қорғаныс бойынша сабақтарға арналған оқу құралы: оқу құралы. - Алматы : Б. ж., 2012.

3. Төтенше жағдайлар және азаматтық қорғаныс : энциклопедиялық анықтамалық / бас ред. Б. Ө. Жақып. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2011.

4.ТЖ және Ақ саласындағы басшылық құрамының біліктілігін арттырудың Республикалық курстарының тыңдаушыларына көмек ретінде ұсынылған оқулық: оқулық. - Алматы : Б. ж., 2008.

5.ТЖ-да зардапшеккендерге психологиялық көмек көрсету бойынша жаднама. 3-бөлім = Памятка населению по оказанию психологической помощи пострадавшим в ЧС. Ч. 3-і:жаднама. - Алматы : Б. ж., 2008.

6. Төтенше жағдайлар жүйесінде қолданылатын орысша - қазақша терминдер сөздігі = Русско - казахский словарь терминов, применяемых в системе чрезвычайных ситуаций : сөздік. - Алматы : Б. ж., 2006.

7. Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар саласындағы заңдары : заңдар. - Астана : Б. ж., 2005.

8.Эвакуациялық шараларын ұйымдастыру және өткізу жөніндегі нұсқаулық : нұсқаулық. - Алматы : Б. ж., 2003

9.Пособие в помощь слушателям Республиканских курсов повышения квалифиации руководящего состава в области ЧС и ГО : учеб.пособие. - Алматы : Б. ж., 2008

10.Вандышев, А. Р. Безопасность жизнедеятельности и медицина катастроф : учеб. пособие . - Ростов н/Д : Изд. центр " Март", 2006.

11.А.Жаханов, С.Садықов, Медициналық радиобиология негізі, оқулық; -Алматы; «Эворо», 2011ж. -276б.

7. Ұйымдастыру кезеңі: 3 мин (15%)

Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
Сабақтың мақсаты мен міндеті.

8. Тақырып бойынша білімін тексеру. 15 мин (30%)

Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Күннің өтуі туралы түсінік

2. Денеге ыстық тиюдің себептері

3. Күннің өтуі кезіндегі алғашқы меициналық көмек

4. Жалпы қатып қалу кезінде (гипотермия)

5. Жалпы қатып калу кезіндегі алғашқы медициналық көмек

6. Суға бату түрлері және оның патогенезі

7. Суға бату кезінде алғашқы медициналық көмек ұйымдастыру

9. Жаңа сабақты түсіндіру: 7 мин (20%)

10. Ақпараттық материалмен жұмыс
КҮНІҢ ӨТУІ

Ыстық күндері адамның басына ұзақ күн сәулесінің тікелей әсері ми қан тамырларының кеңеюіне әкеп соқтырады, соның нәтижесінде басқа қанның құйылуы байқалады (гиперемия). Беттің қызаруы және бастың қатты ауыруы күннің өтуінің алғашқы белгілері болып табылады. Сонан соң жүрек айниды, бас айналады, көз қарауытады және құсқысы келеді. Ауру естен танады, тыныс алу жиілей түседі, жүрек қызметі әлсірейді. Басты орамалмен жабу, сондай - ақ басқа суық су құю алдын алу шаралары болып табылады ыстық тию

Бүкіл организмге қоршаған ауаның ыстық температурасы (30 —40°) ұзақ әсер еткен кездегі орталық жүйке жүйелеріне ауыр зақым келтіретін ысыну ыстық тию деп аталады. Ол жоғары немесе әдеттегідей жылу реттегіштің қызметі кеміген немесе тоқтатылған кезде пайда болады.

Денеге ыстық тиюдің үш себебі:

1. Жоғарғы сыртқы температура

2. Дененің ылғалын жібермейтін қымталған киім

3. Ауыр жұмыс істеу.

Ыстық тию тек ыстық күндерде емес ол жылы және қапырық бөлмелерде, ыстық цехтарда, ұзақ жорық пен марштар кезінде болады. Ыстық тию әсіресе көрсетілген үш себептер қосылған кезде пайда болады.

Катты ысынған және терлеген кезде организм ылғалды жоғалтады, қан қоюланады, организмдегі тұздың мөлшері азаяды, осының нәтижесінде ыстық тию пайда болады. Бұл организмдегі әсіресе мидағы оттегі тапшылығына әкеп соқтырады.

Ыстық тиюдің алғашқы белгілері - аурудың әлсіздігі, қалжырағаңдығы, жүрегінің айнуы, басының ауыруы, айналуы. Дененің ысынып, температурасы 38- 40⁰ дейін көтерілген кезде ауру құсады, талықсиды, кейде құрысу пайда болуы мүмкін.

Алғашқы медициналық көмек

Зардап шегушіні суық жерге, көлеңкеге немесе жақсы желдетілетін орынға апарып, киімін шешіп, басын сәл көтеріп жатқызады. Зардап шетушіні тыныштықта қалдырып, басы мен жүрек төңірегін салқындатады (суық су құяды), тез және аяқ асты салқындатуға болмайды. Сырқатты ылғал матамен ораған дұрыс, олай ету суды буландырып, температураны төмендетеді. Сусын мен жеңіл тағам береді. Жүрек - тамыр қызметі әлсіресе, тыныс алу бұзылса, 1 мл 10 пайыз кофейн ерітіндісін, 1 мл кордиамин, 1 мл 10 пайыз лобелин ерітіндісін береді. Күн тиген кездегі алғашқы көмек ыстық тиген кездегідей.

Жалпы қатып қалу кезінде (гипотермия)

Қатып қалу айқын білінгенде (ступор және тырысу фазалары) біріншілік емнің басты міндеті - жылдам және белсенді жылыту жүргізу, ол адам денесітемпературасының қалыпты деңгейіне жеткен кездежүзеге асады.

Сонымен бірге дене температурасын аз ғана қыздыруға, яғни қызып кетуге жол бермеу керектігін білген жөн, өйткені ол соңынан ауыр жағдайға әкелуі мүмкін!Науқасты жылыту үшін ваннаға орналастыру керек.Ваннадағы судың бастапқы температурасы зардапшегушінің дене температурасымен сәйкес келуі қажет, бірақ22-24°С-тан төмен болмағаны дұрыс. 10-12 минут ішіндесудың температурасын 36-40°С-қа дейін жеткізіп, осыдеңгейде ұстап тұрады.Ваннаны дайындау мүмкін болмаса, зардап шегушінің денесін сумен жуады: алдымен суық сумен, содан соң қолмен уқалап немесе сәл массаж жасау арқылы судың температурасын жоғарылата отырып жуады.

Терісі қызарып, аяқ-қолдардың қатуы кеткен соң,науқастың тынысы минутына 12-15 жиілегенде, онываннадан шығарып, жасанды тынысты тыныс беретінаппараттың көмегімен немесе «ауыздан-мұрынға»,«ауыздан-ауызға» тәсілімен жүргізеді.

Осыдан кейін ағзаның ары қарай жылу шығаруын тоқтату үшін науқасты орап, жылытқышпен, солюкс шамымен жылытады (қыздырып жібермеу керек). Ыстық шәй, кофе беріледі (алкоголь беруге тыйым салынады!).

Суға бату түрлері және оның патогенезі

Суға бату жастар арасындағы өлімнің басты себептері болып табылады. Суға батудың бірнеше түрлері белгілі .

Суға бату түрлерінің ішінде шын суға бату өте жиі кездеседі (95% дейін).

Шын суға бату. Әдетте суға батып бара жатқан адам су бетіне малтып шығу үшін көп күш жұмсайды, уақыт өте оның бұлшықеттері шаршап, адам әлсірейді. Адам тіндерінде оттегі қоры таусылып, көмірқышқыл газдың үлесі артады. Осылай тіндердің оттегімен қамтамасызданбауы, тыныс алу орталығының шектен тыс тітіркенуі, қорқыныш сезімінің өршуі адамның тыныс алуын күрт бөгейді және ол зардап шегушінің су астында еріксіз дем тартуымсн аяқталады. Көмекейге жеткен судың алғашқы үлесі рефлекторлы бронхоспазм туғызады, ол адамның жағдайын күрт нашарлатады, гипоксияны одан әрі арттырады, тынысын жеделдетіп, көп мөлшерде судың аспирациясына әкеліп соғады.

Шын суға бату тұщы суда орын алса, тұщы гипотопиялық ерітінді болғандықтан, су 2-3 минут ішінде альвеолалар мен бронхтардан қан арнасына етіп, қан айналу жүйесіне енеді, ол айналымдағы қанның көлемін құрт көбейтеді, нәтижесінде эритроциттер гемолизі гиперкапния, гипонатриемия, гипокальциемия және гипохлоремия дамиды, кейде жүрек қарыншаларының фибрилляциясы пайда болады.

Теңіз суында шын суға бату кезінде, теңіз суы гипертониялық ерітінді екенін еске сақтау керек. Яғни альвеолаларға енген су өзіне қарай сұйықтар мен ақуызды сорып, кері қарай электролиттерді береді. Соның салдарынан альвеолаларға қанның сұйық бөлігі келіп түседі, қанайналымында гемоконцентрация мен гиповолемия дамиды. Артериялық қан қысымы мен орталық көктамырдағы қан қысымы төмендейді. Адам ағзасына теңіз суынан бір мезгілде калий, натрий, магний, кальций және хлор еніп, олардың қандағы концентрациясы бірнеше рет еседі. Өкпе ісінуі теңіз суында бірден дамиды, ал тұщы суда ол біртіндеп орын алады.

Шын суға батудың үш кезеңі белгілі:

1 кезең. Бастапқы кезең, адамның есі сақталған, онын су астында дем алмауға және өздігімен қозғалуға мүмкіндігі әлі бар, адамды құтқарғаннан кейін, онда уақытша қозу немесе тежелу орын алады. Тері қабаты цианозды, тынысы

шулы, жөтел байқалады, тахикардия брадикардиямен алмасады, жүрегі айнып, жұтқан су мен асқазан ішіндегісін құсып тастайды.

2 кезең, агониялық кезең, науқас есінен айрылған, жүрек соғысы мен тынысы сақталған, терісі суық, цианоз, Аузы бен мұрнынан қызғылт түсті көпіршік бөлінеді, рефлскстері тежелген.

3 кезең - клиникалық өлім.

Синкопальды суға бату. Осындай суға бату түрінде,кенеттен суға түскен адамда, суық судың және қорқыныштың әсерінен жүректің рефлекторлы тоқытауы дамиды. Олар көбінесе әйел адамдар мен балалар арасында жиі кездеседі. Сонымен бірге көмекейге бірден жеткен су ларингоспазм мен тыныстың тоқтауын тудырады. Осындай жағдайда су альвиолаларға жетпейді, ал адамның өлімі жүрек қызметі тоқтауы салдарынан дамиды. Клиникалық көрінісінде науқастың терісі күрт бозарған, тыныс және жүрек соғысы анықталмайды, көзінің қарашығы кең, жарыққа реакциясы жойылған.

Асфиксиялық суға бату. Аталған суға бату бас- ми жарақаты салдарынан немесе мас адамның өздігінен судан шыға алмаған кезде байқалады. Судың трахеяға енуі ларинго – бронхоспаз туындатады, соның салдарынан ауаның өкпеге ену мүмкіндігі тиылады.

«Крио-шок» температураның күрт төмендеуіне байланысты. Өте төмен температураның организмге әсерінен генерализацияланғантүйілу (спазм), мидың ишемиясы мен жүректің рефлекторлы тоқтауы дамиды. Осы шоктың дамуына адам денесінің суға түсер алдында қатты қызуы, қарқынды физикалық күш түсуі ықпал етеді, сонымен қатар алкогольден масаю және қатты шаршау шоктың дамуына себепкер болады.

Екіншілік суға бату, зардап шегушіні клиникалық өлімнен құрастырғаннан кейін, аурухана кезеңінде дамиды. Науқастың жалпы жағдайы өршіген жүрек қантамыр жеткіліксіздігі салдарынан өкпе ісінуі пайда болуына байланысты күрт нашарлайды және ол ауыр пневмониямен асқынады. Науқас кеудесінің ауырғанына шағымданады, цианоз, жөтел және қан қақыру байқалу мүмкін.

Алғашқы медициналық және дәрігерге дейінгі қөмек

-зардап шегушіні судан шығару;

Келесі орындалатын шаралар зардап шегушінің жағдайына байланысты:

- егер зардап шегуші есін жоғалтса, алайда тынысы менжүрек соғысы сақталған жағдайда, оны шұғылтүрде қатты жерге шалқасынан жатқызады, басын шалқайтып, астыңғы иегін алға қарай жылжытады, басын шалқайтып, астыңғы иегін алға қарай жылжытады, ауыз қуысын құтқарушы саусақтарымен тексеріп, тазалаған соң, науқастың басын төменқаратып, бір жанына жатқызады;

-егер зардап шегушінің есі, тынысы жоқ, бірақ жүрек соғысы сақталған болса, шұғылтүрде ауыз қуысынын тексеріп, тазалаған соң, бірден өкпені жасанды желдетуге кіріседі;

-егер зардап шегушінің жүрек соғысы анықталмаса, онда өкпені жасанды желдетумен қатар жүрекке жабық массаж жасайды;

-азқазандағы сумен аспирация және регургитацияны болдырмау мақсатында ауыз қуысын, жоғарғы тыныс жолдарын су мен көпіршіктерден тазалайды, содан кейін зардап шегушінің басын төмен салбыратып, құтқарушының бүгілген санына ішімен жатқызып (зардап шегушінің басы денесінен төмен орналасуы керек), кеудесінің төмен жағын, асқазан аймағын құтқарушы қолдарымен қатты қысуы керек, содан кейін ауыз қуысын, жоғарғы тыныс жолдарын су менкөпіршіктерден тағы тазалайды;

- егер зардап шегушіні судан шығарғандаоның есі,тынысы мен жүрек функциясы сақталса, оның басын төмен қаратып, қатты жерге жатқызады, содан кейін басын бір жанына қарай бұрады. Зардап шегушінің киімін шешеді, денесін орамалмен құрғатады, ішуге мүмкіндігі болса ыстық шәй, сусын береді.

-егер зардап шегушінің аузын ашу қиындық туғызса, құтқарушы сұқ саусақтарымен төменгі жақтың ауызды ашқан соңтілді дәкемен байлап мойынға бекітіп қояды;

- тыныс жолдарын судан тазалаған соң бірден өкпені жасанды желдетуге және жүрекке массаж жасауға кіріседі.

11. Жаңа тақырыпты бекіту. 15 мин (25%)

Бақылау жұмысы:

І нұсқа

1. Күннің өтуі туралы түсінік

2. Суға бату түрлері және оның патогенезі

3. Күннің өтуі кезіндегі алғашқы меициналық көмек

4. Жалпы қатып қалу кезінде (гипотермия)
ІІ нұсқа

1. Жалпы қатып калу кезіндегі алғашқы медициналық көмек

2. Денеге ыстық тиюдің себептері

3. Суға бату кезінде алғашқы медициналық көмек ұйымдастыру

4. Синкопальды суға бату
12. Сабақты қорытындылау. 3 мин (10%)

13. Үйге тапсырма беру. Ұзақ басылып қалу синдромының даму механизмі Н16, 35-37 беттер 2 мин (5%)

Сабақтың тақырыбы: Ұзақ уақыт басылып қалудың белгілері. Зақымданушыға көмек көрсетер кездегі медициналық тәсіл.

(сағат саны: 6сағ -270мин; тәжірибе 4сағ-180мин)

№13 Сабақ: Ұзақ басылып қалу синдромының даму механизмі

1. Сағат саны: 45 мин (100%)

2. Сабақ түрі: тәжірибелік

3. Сабақтың мақсаты:

оқыту:

- ұзақ бысылып қалу туралы түсінік қалыптастыру;

- ұзақ бысылып қалу синдромының даму механизмін талдау.

тәрбиелік:

- құрастырылған оқу жағдайларын бағдарлау және тиімді шешімді таба білу;

- алғашқы медициналық көмекті көрсете алу

дамыту:

- студенттердің ой-өрісін кеңейту;

-оқылатын тақырыпқа қызығушылығын ояту.

- топ және топтар арасындағы қарым-қатынасты дамыту.
4. Оқыту әдісі:ақпараттық материалмен жұмыс, үйрету, жаттығу, түсіндіру, оқу, консультация, бақылау жұмысы.

5. Материалды-техникалық жабдықталуы:

а)техникалық құралдар: компьютер,мультимедиялық құрылғы.

ә)көрнекі және дидактикалық құралдар: презентация, кестелер, суреттер, кеспе қағаздары

б) оқыту орны: 116 аудитория.

6.Әдебиеттер:

Негізгі:(Н)

2. Нәбиев Е. Н. Тіршілік қауіпсіздігі негіздері: оқу құралы. - Астана:Б.ж 2012.

3. Немеребаев М. Н. Тіршілік қауіпсіздігі: оқу құралы. - Алматы : Эверо, 2012.

4. Тайжанов С. Өмір қауіпсіздігі негіздері: оқу-әдістемелік құрал / С. Тайжанов. - Алматы : Эверо, 2010

13. ҚР АҚ ұйымдастыру және жүргізу жөніндегі нұсқаулық – Алматы: 2000ж., 196 бет.

16. Нәбиев Е. Н.Апат медицинасы: оқу құралы. - Астана : Б. ж., 2012.

Қосымша:(Қ)

7. Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар саласындағы заңдары : заңдар. - Астана : Б. ж., 2005.

8.Эвакуациялық шараларын ұйымдастыру және өткізу жөніндегі нұсқаулық : нұсқаулық. - Алматы : Б. ж., 2003

11.А.Жаханов, С.Садықов, Медициналық радиобиология негізі, оқулық; -Алматы; «Эворо», 2011ж. -276б.

7. Ұйымдастыру кезеңі: 3 мин (15%)

Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
Сабақтың мақсаты мен міндеті.

8. Тақырып бойынша білімін тексеру. 15 мин (30%)

Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Ұзақ жаншылу

2. Ұзақ жаншылып қалудың даму механизмі

3. Ұзақ жаншылу синдромы

4. Ұзақ жаншылу синдромының патогенезі

5. Ұзақ жаншылып қалу кезеңдері

6. Ұзақ басылып қалудың дәрежелері

9. Жаңа сабақты түсіндіру: 7 мин (20%)

10. Ақпараттық материалмен жұмыс
Ұзақ жаншылу синдромының патогенезі

ҰЖС патогенезі өте күрделі,оны 2 кезеңмен қарастырады.

1-ші – компрессия кезеңі.Патогенезінде басты орынды аяқ-қолдың компрессия салдарынан ұзақ уақыт бойындағы ишемиясы алады.Ишемия ұшраған тіндерде тотығу-қалпына келу процесі бұзылады,онда анаэробты гликолиз дамиді,жасушалардың ыдрауы орын алады,тіндерде зәттек алмасудың патологиялық өнімдері жиналады (токсиндер).Аяқ-қол неғұрлым көп уақыт жаншылса,тіндерге токсиндер соғұрлым көп бөлінеді,олар жалпы қанайналымына әлі түспейді,себебі аяқ-қолдың компрессиясынан,ондағы қанайналымы уақытша тоқтаған (тежелген).

2-ші – декомпрессия кезеңі.Зардап шегушіні үйіндінің астынан алып шығып, жаншылған аяқ-қолын босатқаннан кейін,ондағы қанайналымы ,лимфа ағымы қайта басталады,осы сәтте жасушалардың ыдырауөнімдері, уытты токсиндер бірден қанға сіңіп,эндотоксикозды тудырады.Ишемияға ұшыраған тіндер мөлшері неғұрлым көп болса,эндотоксикоз дәрежесі соғұрлым жоңары болады.Соның нәтижесінде өмірге маңызды ағзалар мен жүйелер жарақатқа ұшырайды, олардың функциялары бұзылады (жүрек, ми, өкпе, бауыр, бүйрек), сонымен қатар қан жүйесі зардап шегеді, онда гемопоэз күйреп, анемия дамиды.

Тіндердің ыдырауынан пайда болған уытты өнімдер (заттар) қанға сіңеді, жарақаттанған бұлшы еттерден меоглобин бөлініп ( қалыпты жағдай да қанда, зәрде меоглобин болмайды), қанға сіңеді, ал жарақаттанған жұмсақ тіндерден калийбөлінеді, оның қанға сіңуінен қандағы концентрациясы екі есе жоғарылайды. Сонымен қатар қанда кальций, фосфордеңгейі жоғарылайды. Меоглобин қышқылды ортада қанда ерімейтін түйіршіктер-тұзды қышқыл гемотинге айналады, ол бүйрек өзекшелерін бітейді, біртіндеп зәрдің шығуын тежейді, нәтижесінде бүйрек жеткіліксіздігі дамып, анурия, тіпті өлім жағдайын тудырады.

Токсин, кинин және гистамин тәрізді заттардың әсерінен қантамыр қабырғаларының тонусы төмендейді, олардың өткізгіштігі жоғарылайды, соның салдарынан қанның сұйық бөлігі ишемияға ұшыраған тіндерге өтеді, артериялық қан қысымы (АҚҚ) төмендейді, тіндерде ісік дамиды және қанның ұюы жоғарылайды. Заттек алмасудың тотыққан өнімдерінің жиналуынан (сүт, ацетон, сірке суы және т.б., қышқылдар) және олардың қанға сіңуінен қанның рН ортасы өзгереді, нәтижесінде ацедоз дамиды.

Жаншудан босаған аяқ-қолда қарқынды ісік пайда болады. Зерттеушілердің жасаған эксперименттік жұмыстары, ишемияға ұшыраған тіндерде ісік неғұрлым көп болса, ондағы лимфа, қанайналымы соғұрлым басылатынын көрсетті. Бұл бір жағынан, ал екінші жағынан алғанда ісік лимфа тамырларды және көк тамырларды жартылай жаншуынан қан арнасына уытты өнімдердің өтуін төмендетеді, яғни, ісік өз алдына қорғаушы рөлді атқарады. Осы сәтте ҰЖС кезінде алғашқы көмек көрсетуде қысып танғыш салу арқылы лимфа тамырларын басу, патогенетикалық негізделеген емшара болып табылады.

ҰЖС әдетте аяқ-қол 4 сағаттан көп уақыт бойы басылып қалғанда дамиды, уақыт өткен сайын синдромның ауырлық дәрежесі жоғарылай береді.

ҰЖС 4 дәрежесін бөледі: жеңіл, орташа, ауыр және аса ауыр дәрежелері.

3-4 сағат бойы компрессияда жеңіл дәрежесі, 5-6 сағат бойы – орташа, 7-8 сағат-ауыр және 8сағаттан көп уақытта аса ауыр дәрежесі дамиды.

11. Жаңа тақырыпты бекіту. 15 мин (25%)

Бақылау жұмысы

І нұсқа

1. Ұзақ жаншылу туралы түсінік

2. Ұзақ жаншылу патогенезінің бірінші кезеңі

3. Ұзақ жаншылу синдромы

ІІ нұсқа

1. Ұзақ жаншылып қалудың даму механизмі

2. Ұзақ жаншылып қалу патогенезінің екінші кезеңі

3. . Ұзақ басылып қалудың дәрежелері

12. Сабақты қорытындылау. 3 мин (10%)

13. Үйге тапсырма беру. Ұзақ басылып қалу синдромының клиникалық көрінісіН16, 37-40 беттер 2 мин (5%)

Сабақтың тақырыбы: Ұзақ уақыт басылып қалудың белгілері. Зақымданушыға көмек көрсетер кездегі медициналық тәсіл.

(сағат саны: 6сағ -270мин; тәжірибе 4сағ-180мин)

№14 Сабақ: Ұзақ басылып қалу синдромының клиникалық көрінісі

1. Сағат саны: 45 мин (100%)

2. Сабақ түрі: тәжірибелік

3. Сабақтың мақсаты:

оқыту:

- ұзақ басылып қалу синдромының клиникалық көрінісін талдау

тәрбиелік:

- құрастырылған оқу жағдайларын бағдарлау және тиімді шешімді таба білу;

- алғашқы медициналық көмекті абдыраусыз көрсете алу

дамыту:

- студенттердің ой-өрісін кеңейту;

-оқылатын тақырыпқа қызығушылығын ояту.

- топ және топтар арасындағы қарым-қатынасты дамыту.
4. Оқыту әдісі:жаттығу, пікірталас, ақпаратпен жұмыс, топтармен жұптасып жұмыс істеу,оқу, консультация, бақылау жұмысы.

5. Материалды-техникалық жабдықталуы:

а)техникалық құралдар: компьютер,мультимедиялық құрылғы.

ә)көрнекі және дидактикалық құралдар: презентация, кестелер, суреттер, кеспе қағаздары

б) оқыту орны: 116 аудитория.

6.Әдебиеттер:

Негізгі:(Н)

2. Нәбиев Е. Н. Тіршілік қауіпсіздігі негіздері: оқу құралы. - Астана:Б.ж 2012.

3. Немеребаев М. Н. Тіршілік қауіпсіздігі: оқу құралы. - Алматы : Эверо, 2012.

4. Тайжанов С. Өмір қауіпсіздігі негіздері: оқу-әдістемелік құрал / С. Тайжанов. - Алматы : Эверо, 2010

13. ҚР АҚ ұйымдастыру және жүргізу жөніндегі нұсқаулық – Алматы: 2000ж., 196 бет.

16. Нәбиев Е. Н.Апат медицинасы: оқу құралы. - Астана : Б. ж., 2012.

Қосымша:(Қ)

7. Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар саласындағы заңдары : заңдар. - Астана : Б. ж., 2005.

8.Эвакуациялық шараларын ұйымдастыру және өткізу жөніндегі нұсқаулық : нұсқаулық. - Алматы : Б. ж., 2003

11.А.Жаханов, С.Садықов, Медициналық радиобиология негізі, оқулық; -Алматы; «Эворо», 2011ж. -276б.

7. Ұйымдастыру кезеңі: 3 мин (15%)

Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
Сабақтың мақсаты мен міндеті.

8. Тақырып бойынша білімін тексеру. 15 мин (30%)

Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Ұзақ жаншылу синдромының көрінісі

2. Ұзақ жаншылу кезеңдері

3. Компрессия кезеңі

4. Декомпрессия кезеңі

5. Декомприессия кезеңінің сатылары

9. Жаңа сабақты түсіндіру: 7 мин (20%)

10. Ақпараттық материалмен жұмыс
ҰЖС клиникалық көрінісі

Компрессия кезеңі, бұл кезеңде науқастың есі сақталған, кейде опатия, тежелу және ұйқышылдықпен көрініс береді. Кейбір науқастарда қозу пайда болуы мүмкін, олар орынсыз айқайлап, көмек көрсетуді талап етеді. Науқастардың басты шағымдарына жаншылған дене бөлігінің ауырғаны, аяқ-қолының кернелген тәрізді сезімі жатады. Аса ауыр компрессияда жарақаттық шок пайда болады.

Декомпрессия кезеңі, бұл кезең бірнеше сатыдан тұрады.

1-ші сатысы-ерте немесе эндогенді интаксикация кезеңі бұл кезең уытты өнімдердің интаксикациясымен тікелей байланысты, оның ұзақтығы 1-3 тәулік.

Осы кезең аса қатты ауырсынуды туындататын импульстар әсерінен және жаншылған аяқ-қолды босатқаннан кейін қан арнасына көп мөлшерде токсиндердің сіңуінен дамиды. Науқастың жағдайы шокқа ұқсас реакциямен сипатталады: артериялық қан қысымы күрт төмендейді, тахикардия дамиды, орталық нерв жүйесінде тежеліс пайда болады, аяқ-қолда қимыл-қозғалыстар шектеледі, науқастың терісі бозарады немесе мәрмәр түске өзгереді. Науқаста жіті бүйрек жеткіліксіздігі (ЖБЖ) дамиды, бастапқыда зәрі қызғылт түсті болса, кейіннен қошқыл-қоңырға алмасады. Зәрде көп мөлшерде лейкоциттер, ақуыз, анықталады, микроскопиясында – цилиндрлердің барлық түрі табылады. Қанда гемоконцентрация байқалады.

Жергілікті өзгерістер: жаншылған аймақтың түсі көкшіл-бозғылт түсті, тері бетінде мүшені басып қалған заттың таңбасы қалады, гематома, қанталау байқалады, терісі сыдырылады. Әсәк қарқындағанда эпидермис сыдырылып, ішінде сұйық толған көпіршіктер пайда болады, тері түсі бозданып, жылтырлайды. Аяқ-қолда перифериядағы қантамырларында тамырдың соғысы әлсірейді немесе анықталмайды. жарақаттанған жақтағы буындардың қимыл-қозғалысы шектеледі немесе мулде жойылады, сезгіштіктің барлық түрі төмендейді, тіпті жойылуы мүмкін.

2-ші кезең-аралық немесе жіті бүйрек жеткіліксіздігі кезеңі деп аталады, оның ұзақтығы 4тәуліктен 18тәулікке дейін. Көптеген науқастардың есі сақталады, ал аса ауыр түрінде олар есінен айырылады. Науқастарда әлсіздік, ұйқышылдық немесе қозк байқалуы мүмкін. Эндогенді интоксикация белгілері айқын көрінеді: құсу, ауыздың кебуі, артериялық қан қысымының жоғарылауы, тахикардия және ентігу. Дене температурасы 38⁰ дейін жоғарылайды. Науқаста полиорганды патология дамиды. ЖБЖ, жүрек-қантамыр жеткіліксіздігі, өанда гиперкалиемия, анемия, азотемия, ацидоз, гипергидратация дамиды. Гипергидротация олигоурия фонында инфузиялық емнің қарқынды болуынан орын алады, ол ісіну, цианоз АҚҚ 110-200 мм.сын.бағ., жоғарылауымен, өкпедегі ылғалды сырылдарымен бауырдың үлкеюімен, кейде мидың ісінуімен көрініс береді. Жіті бүйрек жеткіліксіздігі өршіп, анурия немесе өлім жағдайын туғызуы мүмкін. Өлім-жітім мөлшері 35% құрайды.

Жергілікті өзгерістер: іші сұйыққа толған көпіршіктер пайда болады, тіндердің ісігі одан әрі өршиді.

3-сатысы – қалпына келу,жарақатқа ұшраған ағзалардың функциясы ( жүрек-қантамыр,бауыр,бүйрек,өкпе,ақуыз алмасуы,электролиттер балансы және т.б.) біртендеп 3-5 апта бойы қалпына келе бастайды.

Атқарылған емшараның нәтижесінде ісіктер тарайды,ауырсыну симптомы азаяды.

Жергілікті өзгерістер:тіндерден некроздар бөлініп,жаралар пайда болуы мүмкін.Жаралардың іріңді қабынуы салдарынан уытты – резорбтивтік қызба,тіпті сепсиз,остеомиелит дамуы мүмкін.

4-ші сатысы– кейінгі зардаптардың сатысы.Осы кезеңде жарақаттан кейінгі қалдық зардаптары байқалады,оларға жататындар:аяқ-қол функциясының тұрақты бұзылуы, бұлшықеттердің атрофиясы, буын контрактуралары, десмогенды контрактуралар, невриттер, сіңір рефлексінің төмендеуі.

Төтенше жағдайлар кезінде келесілерді ажырата білу керек:

Айқын ишемиялық токсикоздың болмауымен сипатталатын (токсикоздың алдын алуға болады) компрессионді кезеңдегі жарақат (қысылудан босатқанға дейін);
Ишемиялық токсикоздың дамуымен сипатталатын,емі стационарлық бөлімшеде жүргізілетін декомпрессиондық жарақат(қысылудан босатқаннан кейін).

Зардап шегушілерге ауруханаға дейін көмек көрсетуде уақыт факторы басты рольді атқарады.

Компрессионды жарақаттың басталуы,яғни апаттың басталу уақыты жайлы құтқарушы қызметтеріне анық мәмлімет беру өте маңызды.Дәл осы сәттен зардап шегушінің өмірінде өте маңызды компрессиондық кезеннің ұзақтығының санағы басталады.

Егер уақыт бойынша бағдар бұзылса,онда осы жарақаттын ағымы ерекшелігіне байланысты,зардап шегушіге көмек беру тиімсіз ғана емес,тіпті әр түрлі асқынулармен жүретін зиянын тигізеді.

Зақымдалған бұлшықет тіңі көлеміне,қысылу уақытына және басқада қосалқы зақымдарға байланысты стационарлық жағдайда ҰЖС диагнозінің жеңіл,орташа,ауыр және өте ауыр дәрежелеріне дейін әрі қарай талдау жүргізіледі,бұның емдеу амалын анықтаумен болжам жасауда маңызы зор.

11. Жаңа тақырыпты бекіту. 15 мин (25%)

Бақылау жұмысы

І нұсқа

1. Ұзақ жаншылу кезеңдері

2. Декомпрессия кезеңі

3. Компрессия кезеңі

ІІ нұсқа

1.Ұзақ жаншылу синдромының көрінісі

2. Декомприессия кезеңінің сатылары

3. Компрессия кезеңі

12. Сабақты қорытындылау. 3 мин (10%)

13. Үйге тапсырма беру. Үйінді астында, паналар мен паналау ғимараттарында қалған зардап шеккендерге көмек көрсетудің ерекшеліктері

Н16, 40-42 беттер 2 мин (5%)

Сабақтың тақырыбы: Ұзақ уақыт басылып қалудың белгілері. Зақымданушыға көмек көрсетер кездегі медициналық тәсіл.

(сағат саны: 6сағ -270мин; тәжірибе 4сағ-180мин)

№15 Сабақ: Үйінді астында, паналар мен паналау ғимараттарында қалған зардап шеккендерге көмек көрсетудің ерекшеліктері

1. Сағат саны: 45 мин (100%)

2. Сабақ түрі: тәжірибелік

3. Сабақтың мақсаты:

оқыту:

- үйінді астында қалған зардап шегушілерге алғашқы медициналық көмек көрсету;

- зардап шегушіге көмек көрсетудің реттілігі мен ерекшеліктерін ұғындыру

тәрбиелік:

- құрастырылған оқу жағдайларын бағдарлау және тиімді шешімді таба білу;

- алғашқы медициналық көмекті абдыраусыз көрсете алу

дамыту:

- студенттердің ой-өрісін кеңейту;

-оқылатын тақырыпқа қызығушылығын ояту.

- топ және топтар арасындағы қарым-қатынасты дамыту.
4. Оқыту әдісі:топтармен жұптасып жұмыс істеу, жаттығу, пікірталас, оқу, консультация, ситуациялық есептер шешу.

5. Материалды-техникалық жабдықталуы:

а)техникалық құралдар: компьютер,мультимедиялық құрылғы.

ә)көрнекі және дидактикалық құралдар: презентация, кестелер, суреттер, кеспе қағаздары

б) оқыту орны: 116 аудитория.

6.Әдебиеттер:

Негізгі:(Н)

2. Нәбиев Е. Н. Тіршілік қауіпсіздігі негіздері: оқу құралы. - Астана:Б.ж 2012.

3. Немеребаев М. Н. Тіршілік қауіпсіздігі: оқу құралы. - Алматы : Эверо, 2012.

4. Тайжанов С. Өмір қауіпсіздігі негіздері: оқу-әдістемелік құрал / С. Тайжанов. - Алматы : Эверо, 2010

13. ҚР АҚ ұйымдастыру және жүргізу жөніндегі нұсқаулық – Алматы: 2000ж., 196 бет.

16. Нәбиев Е. Н.Апат медицинасы: оқу құралы. - Астана : Б. ж., 2012.

Қосымша:(Қ)

7. Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар саласындағы заңдары : заңдар. - Астана : Б. ж., 2005.

8.Эвакуациялық шараларын ұйымдастыру және өткізу жөніндегі нұсқаулық : нұсқаулық. - Алматы : Б. ж., 2003

11.А.Жаханов, С.Садықов, Медициналық радиобиология негізі, оқулық; -Алматы; «Эворо», 2011ж. -276б.

7. Ұйымдастыру кезеңі: 3 мин (15%)

Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
Сабақтың мақсаты мен міндеті.

8. Тақырып бойынша білімін тексеру. 15 мин (30%)

Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Ұзақ уақыт басылуда болған кезде алғашқы медициналық көрсету

2. Ұзақ басылу нәтижесінде болған жарақаттардың жіктелісі

3. Емшаралардың орындалу реттілігі

4. Шокка қарсы емшаралар

9. Жаңа сабақты түсіндіру: 7 мин (20%)

10. Ақпараттық материалмен жұмыс
Алғашқы медициналық және дәрігерге дейінгі көмек.

Оқиға болған жерде зардап шегушіні үйіндінің астынан алып шыгады.Егер компрессияның ұзақтығы 8 сағаттан көп болып,ишемия контрактура дамыса,онда компрессиядан жоғары аймаққа байлам (жгут) салынады.

Ишемия дәрежесін тек дәрігер ғана анықтай алады.Ауруханаға дейінгі кезеңде көмек көрсетуде басты фактор уақыт болып саналады.

Компрессиядан кейін алғашқы 2 сағатта зардап шегушіні басып қалған заттың астынан босату,басқан заттың салмағына қарамастан тиімді нәтиже береді.Осы кезеңде барлық өзгерістер қайтымды,зардап шегушінін өміріне қауіп төнбейді.

Компрессия уақыты 2 сағаттан көп болса іс-шаралардың бағыты өзгереді.

Есте болған дұрыс,декомпрессия нәтижесінде ишемияға ұшыраған тіндер токсикоздың көзі болып табылады,ол полиорганды жеткіліксіздікті туындатып, науқастың қаза болуына акеліп соғуы мүмкін.

Осы тұрғыда медициналық көмектер 2 сағаттан артық ауыр комрессия кезінде ишемиялық токсикоз дамуының алдын алуға бағытталуы қажет және науқасты арнайы емдеу мекемесіне аутоинтоксикацияның аз белгілерімен жеткізу болып табылады.

Сонымен, компрессиядан кейін алғашқы 2 сағатта көмек бригадасының барлық күшін және құрылымдарын зардап шегушіні жаншудан босатуға жұмылдыру керек. Осы сәтте ишемиялық токсикоздың дамуы төмендейді.Аяқ-қолды басып қалған заттан босатқаннан кейін зардап шегушіге ауыру сезімін басатын дәрілер егіледі,сілті сусыны беріледі,содан кейін жарақаттанған аяқ-қолы иммобилизацияланады.Содан кейін жарақат аймағына суық басып ,науқас травматологиялық бөлімшеге эвакуацияланады.

1 сағаттан артық компрессия кезінде зардап шегушілерді 2 топқа бөледі – жеңіл және ауыр жарақаттар.Жарақаттың жеңіл түрі – қол ұшы,білек немесе қол ұшы мен білектің бірге жаншылуы,аяқ басының жаншылуы.Ауыр түрі – иық, қол,сан,сирақ,екі аяқтың жаншылуы.Жарақаттың жеңіл түрінде басып қалған затты босатқанда,ишемиялық токсикоз байқалмайды.

Босатқаннан соң шокқа қарсы емшаралар жүргізіледі:

• Науқасқа ауырсынуды басатын дәрілерді егу (1 мл 2 промедол немесе 1 мл морфий ерітінділері);

• Науқасқа сілті сусынын ішкізу (ацидозға қарсы) және белсенді көмір таблеткаларын (детоксикация) беру;

• Жарақаттанған аяқ-қолға иммобилизация жасау;

• Жараға асептикалық таңғыш салу;

• Жарақат аймағына суық,мұз басу;

• Мүмкіндік болса асқазанды жуу және сифонды клизма жасау;

• Зардап шегушіні абайлап жатқан қалпында зембілге жатқызып,травматология бқлімшесіне тасымалдау;

Егер зардап шегуші компрессия астында 2 сағаттан артық болса және жаншылған аймақта тіндер көп жарақатталса,ол ҰЖС ауыр түрін көрсетеді.Оларға емшаралар келесі бағытта орындалады:

• Науқасқа ауырсынуды басатын дәрілерді егу;

• Науқасқа сілті сусынын ішкізу (1 л суға 1 шәй қасық ас содасын араластырып беретін ерітінді);

• Компрессиядан жоғары жерге байлам (жгут) салу;

• Компрессияны босату;

• Мүшені эластикалық дәкемен байлау;

• Байламды шешу;

• Жарақаттанған аяқ-қолға иммобилизация жасау;

• Сіреспеге қарсы суды егу;

• Гистаминге қарсы дәрілерді егу.

11. Жаңа тақырыпты бекіту. 15 мин (25%)

Ситуациялық есептер шешу

І топ –Компрессия уақыты 2 сағаттан көп болса іс-шаралар
ІІ топ – Босатқаннан соң шокқа қарсы емшаралар
ІІІ топ – Егер зардап шегуші компрессия астында 2 сағаттан артық болса іс-шаралар

12. Сабақты қорытындылау. 3 мин (10%)

13. Үйге тапсырма беру. ТЖ ошағында ұзақ уақыт басылып қалған кезде медициналық көмек көрсету ережелері Н16, 42-43 беттер 2 мин (5%)

Сабақтың тақырыбы: Ұзақ уақыт басылып қалудың белгілері. Зақымданушыға көмек көрсетер кездегі медициналық тәсіл.

(сағат саны: 6сағ -270мин; тәжірибе 4сағ-180мин)

№16 Сабақ: ТЖ ошағында ұзақ уақыт басылып қалған кезде медициналық көмек көрсету ережелері

1. Сағат саны: 45 мин (100%)

2. Сабақ түрі: тәжірибелік

3. Сабақтың мақсаты:

оқыту:

- ТЖ ошағында басылып қалудың ерекшеліктерімен таныстыру;

- ұзақ басылып қалған кезде медициналық көмек көрсетудің ережелерін білу

тәрбиелік:

- құрастырылған оқу жағдайларын бағдарлау және тиімді шешімді таба білу;

- алғашқы медициналық көмек көрсете алу

дамыту:

- студенттердің ой-өрісін кеңейту;

-оқылатын тақырыпқа қызығушылығын ояту.

- топ және топтар арасындағы қарым-қатынасты дамыту.
4. Оқыту әдісі: жаттығу, пікірталас, оқу, консультация, түсіндіру, оқып-үйрету, бақылау жұмысы.

5. Материалды-техникалық жабдықталуы:

а)техникалық құралдар: компьютер,мультимедиялық құрылғы.

ә)көрнекі және дидактикалық құралдар: презентация, кестелер, суреттер, кеспе қағаздары

б) оқыту орны: 116 аудитория.

6.Әдебиеттер:

Негізгі:(Н)

2. Нәбиев Е. Н. Тіршілік қауіпсіздігі негіздері: оқу құралы. - Астана:Б.ж 2012.

3. Немеребаев М. Н. Тіршілік қауіпсіздігі: оқу құралы. - Алматы : Эверо, 2012.

4. Тайжанов С. Өмір қауіпсіздігі негіздері: оқу-әдістемелік құрал / С. Тайжанов. - Алматы : Эверо, 2010

13. ҚР АҚ ұйымдастыру және жүргізу жөніндегі нұсқаулық – Алматы: 2000ж., 196 бет.

16. Нәбиев Е. Н.Апат медицинасы: оқу құралы. - Астана : Б. ж., 2012.

Қосымша:(Қ)

7. Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар саласындағы заңдары : заңдар. - Астана : Б. ж., 2005.

8.Эвакуациялық шараларын ұйымдастыру және өткізу жөніндегі нұсқаулық : нұсқаулық. - Алматы : Б. ж., 2003

11.А.Жаханов, С.Садықов, Медициналық радиобиология негізі, оқулық; -Алматы; «Эворо», 2011ж. -276б.

7. Ұйымдастыру кезеңі: 3 мин (15%)

Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
Сабақтың мақсаты мен міндеті.

8. Тақырып бойынша білімін тексеру. 15 мин (30%)

Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Ұзақ уақыт қысылып қалу синдромы болғанда істелінетіндер

2. Алғашқы дәрігерлік көмектің көлемі.

3. Ұзақ басылып қалу кезіндегі алғашқы медициналық көмек көрсету

9. Жаңа сабақты түсіндіру: 7 мин (20%)

10. Ақпараттық материалмен жұмыс
Ұзақ уақыт қысылып қалу синдромы болғанда істелінетіндер:

зақымданған аяқ – қолдың айналасына суық қойыңыз;
зақымданған қол – аяқты дәкемен қысып байлап тастаңыз;
мол етіп жылытылған сұйықтық ішкізіңіз;
ауырғанын басатын дәрі – дәрмек;
зақымданған жердің жоғары жағынан шендеуіш қойыңыз;
аяқ – қолды босатыңыз;
қысып тұратын таңғышпен байлаңыз;
аяқты шапқа дейін қысып байлаңыз;
қолды қолтыққа дейін қысып байлаңыз;
сонымен бірге шендеуішті босатыңыз;
аяқ – қолды шендеуішпен қозғалмайтын етіп қысып байлаңыз;
қол – аяқтың айналасына қайталап суық қойыңыз;
жылытылған сұйықтықты көп беріңіз;
дәрігерлік мекемеге жеткізіңіз.

Қысылып қалған аяқ – қолды қорғап тұратын бұрауды қоймас бұрын босатуға болмайды. Қысылып қалған аяқ – қолды жылытуға болмайды,

Ауырғанын басатын дәрі беру, тыныштандыратын су, шай, кофе беру керек.

Алғашқы дәрігерлік көмектің көлемі.

• Шокқа қарсы инфузиялық емді көктамыр ішіне енгізу арқылы орындау (плазма,Рингер-Лок,дисоль,ацесоль,трисоль,гемодез,натрий гидрокарбонат ерітінділері және т.б.);

• Жарақаттанған аяқ-қолды суық су,мұз басып салқындату;

• Бұлшықеттің ішіне кең спектрлі антибиотиктерді егу;

• Антигистаминді дәрілерді егу (2 мл 2мл димедрол, 2 мл 2.5мл пипольфен және т.б.);

• Тыныс аналептиктері мен жүрек гликозидтерін егу;

• Ауырсынуды басатын дәрілерді егу;

• Жаншылған аймақтан проксимальды жерге новокаин блокадаларын жасау (футлярлы немесе айландыра);

• ҰЖС ауыр дәрежесінде екі жақты паранефральды блокада жасау;

• Тіндердің ісінуі қарқындаса,көрсетілімі бойынша ақ немесе қолға ұзына бойы фасциотомияны орындау,оның мақсаты кернеген ісікті азайту,тіндерде екіншілік некрозды болдырмау;

• Диурезді қарқындату (15мл маннитол 200 мл және 60-80 мл фурасемид бір тәулікте) және детоксикация (гемодез,реополиглюкин,глюкоза мен новокаиннің қоспасы) жүргізу;

• Эритроциттер агрегациясын және қанның тамыр ішінде ұюының алдын алу мақсатында гепарин 2500 бірлік тәулігіне 4 рет,дезагреганттар (трентал,курантил) тағайындалады;

• Заманға сай емдеу мекемелерінде гемосорбция,плазмафорез жасалады.

11. Жаңа тақырыпты бекіту. 15 мин (25%)

Бақылау жұмысы

І нұсқа

1.Ұзақ уақыт басылып қалу синдромы

2. Ұзақ уақыт басылып қалу синдромы болғанда істелінетін іс әрекеттер

3. Ұзақ уақыт басылып алу кезіндегі шокқа қарсы іс-әрекеттер

ІІ нұсқа

1. Ұзақ уақыт басылып қалудың уақыты бойынша медициналық көмек көрсетудің ерекшеліктері

2.Ұзақ уақыт басылып қалуда алғашқы дәрігерлік көмектің көлемі

3.Ұзақ уақыт басылып қалу синдромы болғанда істелінетін іс әрекеттер

12. Сабақты қорытындылау. 3 мин (10%)

13. Үйге тапсырма беру. ТЖ ошағында зардап шегушіге және зақымдалушыға реанимациялық іс-шара жасауН16, 193-194 беттер 2 мин (5%)

Сабақтың тақырыбы: ТЖ ошағында зардап шегушіге және зақымдалушыға реанимациялық іс-шара жасау

(сағат саны: 4сағ -180мин; тәжірибе 4сағ-180мин)

№17 Сабақ: ТЖ ошағында зардап шегушіге және зақымдалушыға реанимациялық іс-шара жасау

1. Сағат саны: 45 мин (100%)

2. Сабақ түрі: тәжірибелік

3. Сабақтың мақсаты:

оқыту:

- реанимациялық іс шаралар жүргізудің ерекшеліктерімен танысу;

- ТЖ ошағында зардап шегушіге реанимациялық іс-шаралар өткізу тәртібін үйрену;

тәрбиелік:

- құрастырылған оқу жағдайларын бағдарлау және тиімді шешімді таба білу;

- алғашқы медициналық көмекті көрсете алу

дамыту:

- студенттердің ой-өрісін кеңейту;

-оқылатын тақырыпқа қызығушылығын ояту.

- топ және топтар арасындағы қарым-қатынасты дамыту.
4. Оқыту әдісі: түсіндіру, оқып-үйрену,жаттығу, ақпаратпен жұмыс істеу, оқу, консультация, сұрақ-жауап.

5. Материалды-техникалық жабдықталуы:

а)техникалық құралдар: компьютер,мультимедиялық құрылғы.

ә)көрнекі және дидактикалық құралдар: презентация, кестелер, суреттер, кеспе қағаздары

б) оқыту орны: 116 аудитория.

6.Әдебиеттер:

Негізгі:(Н)

2. Нәбиев Е. Н. Тіршілік қауіпсіздігі негіздері: оқу құралы. - Астана:Б.ж 2012.

3. Немеребаев М. Н. Тіршілік қауіпсіздігі: оқу құралы. - Алматы : Эверо, 2012.

4. Тайжанов С. Өмір қауіпсіздігі негіздері: оқу-әдістемелік құрал / С. Тайжанов. - Алматы : Эверо, 2010

13. ҚР АҚ ұйымдастыру және жүргізу жөніндегі нұсқаулық – Алматы: 2000ж., 196 бет.

16. Нәбиев Е. Н.Апат медицинасы: оқу құралы. - Астана : Б. ж., 2012.

Қосымша:(Қ)

7. Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар саласындағы заңдары : заңдар. - Астана : Б. ж., 2005.

8.Эвакуациялық шараларын ұйымдастыру және өткізу жөніндегі нұсқаулық : нұсқаулық. - Алматы : Б. ж., 2003

11.А.Жаханов, С.Садықов, Медициналық радиобиология негізі, оқулық; -Алматы; «Эворо», 2011ж. -276б.

7. Ұйымдастыру кезеңі: 3 мин (15%)

Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
Сабақтың мақсаты мен міндеті.

8. Тақырып бойынша білімін тексеру. 15 мин (30%)

Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Реанимация ұғымы

2. Реанимациялық шаралардың мақсаты

3. ТЖ ошағында зақымданушыларға және зардап шегушілерге қолданылатын реанимациялық шаралар.

4. Жүрек және өкпе реанимациясы

9. Жаңа сабақты түсіндіру: 7 мин (20%)

10. Ақпараттық материалмен жұмыс
ТЖ ошағында зақымданушыларға және зардап шегушілерге қолданылатын реанимациялық шаралар.
Шок, кома жедел тыныс алу жеткіліксіздігі кезінде өмірге қауіпті бұзылыстардың коррекциясы түрінде (гиповолемия,тұз-су дизбалансы,интоксикация) қарқынды ем жүргізіледі.

Жағымсыз ағымында өмірде қауіпті жағдайлар терминальды жағдайларға ауысады,оларға артериялық қысымның күрт төмендеуі (50 мм.сын.бағ. төмен), газ алмасу және метаболизимнің терең бұзылыстары және клиникалық өлім – жүрек және тыныс алу функциясының тоқтауымен жүретін критикалық деңгейдегі өмір сүру бұзылыстары жатады.

Реанимациялық шаралардың мақсаты – жүрек және тыныс алу,сонымен қатар ми функцияларын қалпына келтіру.Сондықтан реанимациялық шаралар жүрек-өкпе-ми реанимациясы деп те аталады.Алайда жүрек–өкпе реанимациясы деген түсінік дұрыс болады,себебі ми қыртысының қалпына келуі,тек қанайналымы мен тынысы қалпына келгенде ғана орын алады.

Реанимация деген сөз латынның reanimatio – тірілту деген сөзінен шыққан,ол организмнің өмірге маңызды функциясын қалпына келтіруге бағытталған,терминальды жағдай мен клиникалық өлімде орындалатын шаралар жиынтығы.

Жүрек және өкпенің қызметі тоқтағанда организмдегі заттек алмасу күрт төмендейді,алайда анаэробты гликолиз механизмінің арқасында ол толық тоқтамайды.Сондықтан клиникалық өлім қайтымды жағдай,ал оның ұзақтығы қанайналымы мен тынысы толық тоқтаған жағдайда ми қыртысының өмір сүру уақытымен анықталады.Солай бола тұрса да клиникалықөлімнің қайтымдылығы тиімді жасалған реанимациялық шараларда ғана мүмкін.

Гипоксияға ми жасушалары сезімтал болғандықтан терминальды,агония алдындағы жағдайда науқас есін жоғалтады,содан кейін гипоксия өршіген сайын көз қарашығы кеңейеді,қасаң ұабықтың (раговица) рефлексі жойылады,қантамырды қозғаушы және тыныс алу орталықтары күйрейді.Ми қыртысының жасушалары қанайналымы болмаған жағдайда 3-5 минуттан кейін өледі.

11. Жаңа тақырыпты бекіту. 15 мин (25%)

Сұрақ-жауап:

1. Реанимация ұғымы

2. Реанимациялық шаралардың мақсаты

3. ТЖ ошағында зақымданушыларға және зардап шегушілерге қолданылатын реанимациялық шаралар.

4. Жүрек және өкпе реанимациясы
12. Сабақты қорытындылау. 3 мин (10%)

13. Үйге тапсырма беру. Жүрек-өкпе реанимациясы

Н16, 194-210 беттер2 мин (5%)

Сабақтың тақырыбы: ТЖ ошағында зардап шегушіге және зақымдалушыға реанимациялық іс-шара жасау

(сағат саны: 4сағ -180мин; тәжірибе 4сағ-180мин)

№18 Сабақ: Жүрек-өкпе реанимациясы

1. Сағат саны: 45 мин (100%)

2. Сабақ түрі: тәжірибелік

3. Сабақтың мақсаты:

оқыту:

- жүрек-өкпе реанимациясы туралы түсінік қалыптастыру;

- жүрек-өкпе реанимациясын жүргізу реттілігін үйрену;

- ТЖ жағдайында зардап шегушілерге жүрек-өкпе реанимациясын жүргізуді үйрету;

жүктеу/скачать 3,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10