Ағын деген не? Оны қалай табу керек?

Қосымша Чиксентмихай ағынның тағы үш ерекшелігін ажыратады.
• Сананы жоғалту – іс-қимыл мен сананың бірігуі.
• Тікелей жəне жедел кері байланыс (Жұмыс барысында сəттіліктер мен сəтсіздіктер айқын.
Сондықтан мінез-құлық өзгеруі мүмкін).
• Субъектінің қабілеттілігі мен тапсырманың күрделілігі арасындағы тепе-теңдік (оған
жұмыс тым оңай немесе қиын болмайды).
Бұл өзін-өзі жасаудан қанағаттану. Ағынды күйдегі адам өзіне деген
сенімділіктің пайда болғанын жəне əлемге ашылып жатқанын
сезінетін сияқты.
Wired журналына берген сұхбатында Чиксентмихай ол ағынды былай
сипаттайды: «Өз ісіне толықтай сіңісіп кету. Эгоның шетте қалуы.
Уақыттың зымырауы. Əрбір əрекет, қозғалыс, ойы алдыңғы оймен
ілесіп кетуі, мысалы, джаз ойнағандай. Сіздің бүкіл болмысыңыз іске
тікелей ат салысып жəне өз қабілетіңіздің шегіне дейін қолданыста
болуы».
Адам бір ағынды күйінде уақытты ғана емес, аштықты, əлеуметтік
рөлі мен тағы да басқа дүниелерді ұмытып кетеді.
«Ағын» кітабынан тағы бір үзінді:
Біздің өміріміздің ең жақсы сəттері демалып немесе қимылсыз
жай күйде тұрғанда келмейді. Дене мен ақыл-ойдың қиын жəне
құнды нəрсеге қол жеткізуге деген ұмтылыс кезінде келеді
екен.
Сол сəтте бастан кешіп жатқан оқиғалардың бақытты болуы
міндетті емес. Өз өмірін бақылауда ұстау оңай емес. Кейде
қиындықтармен қатар келіп қалады. Не дегенмен, мұндай
жағдайлар біздің бақытты болуымыздың алғышартары. Бұл
теория ағын тұжырымдамасына негізделген. Мұнда
белсенділік пен толық жұмысқа кірісу бар. Бұл кезде олар үшін
бар қиындық артта қалады. Ал процесстен қуаныш сезінудің
бағасы соншалықты қымбат болғандықтан, адамдар оны
төлеуге дайын тұрады.
Мен Чиксентмихайың не туралы айтып тұрғанын білемін. Мен де
жұмыс жасауға отырғанда жəне жазғанда ағынның барлық белгілерін
сезінемін.
• Уақыт тоқтап қалады. Назар толықтай жұмыста.
• Тапсырма оңай: Мен бұл істі жасай алатыныма сенімдімін. Ол үшін тырысуым керек екенін
білемін.
• Мен өзімнен жедел кері байланыс аламын: мен жақсы жазғанымды не жазбағандығымды
нақты білемін жəне оны түзете аламын.

• «Сана мен ішкі эго жоғалады». Чиксентмихай бұл туралы былайша жазады: «Жұмыс
барысында өзіңіздің болмысыңыз жоғалады. Бірақ ағынды сəт аяқталғаннан кейін ол
бұрынғыдан да күшейе түседі».
Менің достарымның көбісі өздеріне ұнайтын істі жасау кезінде осы
жағдайды сезінеді. Досым – кəсіби спортшы. Спорт залында жүргенде
ол да уақыттың қалай өткенін байқамай, эйфорияға түсетін сияқты.
Ол: «Жаттығудан кейін айнаға қарағанды ұнатамын. Əрдайым денемде
біршама жаңа өзгеріс болғанын байқаймын. Бұл маған рахат əкеледі».
Адам өзін бақытты сезінуі үшін қабілеттің артуына байланысты
тапсырмалар да қиындай түсуі керек. Сонда ғана бұл даму деп
аталады.
Менің ойымша, бұл жұмыс жерінде бір нəрсені қайталап жасай
беретін адамдардың көпшілігі неліктен бақытсыз екендігін нақты
көрсетеді. Күні бойы тауарды тексеретін дүкенші қалайша ағынды
күйге ене алады? Меніңше, өте өкінішті жағдай.
Дүкенші қатты қаласа, дами ала ма? Əрине. Мысалы, əр жаңа күнде ол
сауданы сапалы əрі тез жасай алады. Тұтынушылармен сауатты жəне
сыпайы түрде сөйлесуді үйренуіне болады, сонда барлығы тек сол
жерге барып, онымен сөйлескісі келеді.
Бірақ сіз осындай қаншама дүкеншіні білесіз?
Микроавтобус жүргізушісі туралы бір оқиғаны естіген едім. Ол күн
сайын адамдарға əртүрлі жолдармен таңертеңгісін тілек тілеп,
қызметін күн сайын жақсарта түсетін. Яғни, ол жай жүргізуші ғана
емес, сонымен бірге ол өзінің кемшіліктерімен жұмыс жасаған.
Нəтижесінде, ол қалада өте танымал болып, аяқ киім дүкендер
желісінде коммерциялық директор орнына жұмысқа шақырылды.
Жақсы ұсыныстар алудың қарапайым тəсілі
Толығымен қолға алған сүйікті ісіңді жасауға асыққанда, уақыт ұмыт
қалып, айналаңыз нағыз сиқырға толады. «Бүкіл əлем күте тұрсын»
деген күй болады.
Менің танысым – хирург. Ол қарт адам. Бұл жағдайды жақсы
суреттейді: «Скальпельмен жұмыс жасағанда өзімді нағыз суретшідей
сезінемін. Леонардо да Винчиден де кем емес. Мен сегіз сағаттық
операцияны қалай жасап бітіргенімді де байқамай қаламын. Жақсы
ұсыныстарды алуда өзімдік құпиям бар. Ең жақсы ұсыныстар мен
медициналық конференцияларда болғанда немесе өзімді

жарнамалаумен айналысқанда пайда болмады. Ең жақсы ұсыныстар
мен көп жұмыс істеп жəне əлемнен не ала алатыныма мəн бермеген
кезде келді».
Мұны сіз өзіңіз де байқаған шығарсыз: егер сіз өзіңіз жақсы көретін
нəрсеге құмар болсаңыз, оған толықтай кірісіп кеткен болсаңыз, сіз
кенеттен бəріне қажет бола бастайсыз. Сізді түскі асқа, таңғы асқа
жəне кешкі асқа шақырады, тұсаукесерге шақырады, көмек сұрайды
жəне т.б.
Өзің жақсы көретін дүниені жасағанда, өмірге: «Маған кəмпит бер,
кəмпит бер!» – деп жалынудың қажеті жоқ. Сіз толыққанды азамат
болған сəтте, əлем сізге кəмпиттермен өзі келеді.
Даму туралы бірер ауыз сөз
Жақында мен тамаша бір сөз естідім: «Айналаның бəрі өсуге
ұмтылады. Егер ағаштың тамырына өсуге кедергі келтіретіндей етіп
тас бастырып қойса не болар еді? Ағаш бүйірден өсе бастайды.
Адамдар да сол секілді. Деградация – ол да өсу. Тек бүйірге қарай».
Адам əрқашан өсуді қалайды. Түзу болсын, қисық болсын, оңға я
солға, бүйірге болса да өседі. Егер адам өспесе, рухани құлдырайды.
Нүкте.
Сондықтан сізге үнемі дамып отыру өте маңызды. Егер біз күн сайын
күш жұмсап, жоспарымызды күрделендірмесек, біртіндеп кері кете
бастаймыз.

жүктеу/скачать 0,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: