Лекция 0 cағат Практикалық сабақ 15 сағат ожсөж- 45 сағат CӨЖ 45 сағат Емтихан семестрде
Ауру қоздырғыштарының таралу жолдары
жүктеу/скачать 3,49 Mb.
|
| Ауру қоздырғыштарының таралу жолдары
Жұқпалы аурулар көбіне мынадай жолдармен тарайды: ауа ағысымен (желмен) – анемохория; сумен – гидрохория; жануарлармен – зоохория; адамдардың көмегімен – антропохория. Ауа ағынымен негізінен саңырауқұлақтардың споралары тарайды. Олар ауа ағынымен бернеше километрге дейін биіктікке көтеріліп, мыңдаған километр қашықтыққа дейін тасымалданады. Споралардың инфекцияға (ауруды таратуға) қабілеттілігі олардың тіршілікке қабілеттілігіне, сондай-ақ ауаның температурасы мен ылғалдығына, күн радиациясына және басқа да бірқатар факторларға байланысты. Мысалы, дәнді дақылдардың сабақтатының жаздық споралары тіршілікке қабілеттілігін ұзақ мерзім сақтайды, ал картпотың фитофтороз ауруы қоздырғышының зооспорангийлері тіршілікке қабілеттілігін тез жоғалтады. Фитопатогенді бактериялар ауа ағынына өсімдіктің залалданған ткандерінің ұсақ бөлшектерімен енеді. Алайда олар ұзақ қашықтыққа тасымалданбайды. өсімдіктерді суарғанда, жауын-шашынмен саңырауқұлақтар мен баутериялар қоздыратын аурулар тарайды – бір қатар өсімдіктердің фузариозды солуы, бактериоздар. Насекомдар, кенелер, нематодалар, жабайы және үй жануарлары вирус және бактериялардық патогендерді тасымалдайды. Кейбір фитопатогенді вирустар мен микоплазмалар үшін насекомдардың бойында жетілуі биологиялық даму циклінің бір бөлігі болып табылады. Бактериялар насекомдар бойында немесе денесіның бетінде болуы мүмкін. Мысалы, шыртылдақ қоңыз личинкалары – сым құрттар, өсімдік ткандерімен қоректеніп, картоптың бактериялар қоздыратын шеңберлі шірік және қара сирақ ауруларының қоздырштарын таратады. Насекомдар саңырауқұлақ спораларын да таратады. Бұған қара бидайдың қастауыш ауруының конидиялық кезеңіндегі таралуы мысал бола алады. Қастауыш конидиялары түзілген кезде масақша жатындарында «бал шығы» деп аталатын тәтті сұйық шығады. Насекомдар осы сұйықпен қоректеніп, үстіне спораларды жұқтырып алады, сосын оларды қара бидайдың басқа гүлдеріне таратады. Өсімдік ауруларын адамдардың таратуы өсімдіктерді күтіп-баптау кезінде болады. Сонымен қатар тұқыммен немесе өніммен бірге басқа тараптарға таралуы мүмкін. жүктеу/скачать 3,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|