Нейроэндокриндік реттелудің сызбанұсқасы

1.Нейроэндокриндік реттелудің сызбанұсқасы.

3. Гормондардың жалпы қасиеттері.

4.Гормондардың рецепторлары, нысана-жасушалары.

5.Гормондардың әсер ету механизмдері (жалпы түсініктер).

6. Гормондардың әсер етуінің жасушаішілік делдалдары.

7. Гормондардың аденилатциклазды жүйе арқылы әсері.

8. Гормондардың гуанилатциклазды жүйе арқылы әсері.

9. Гуанилатциклазаның түрлері, олардың әсері.

10. цАМФ және цГМФ – химиялық табиғаты, бұл қосылыстардың гормондардың әсер ету механизмдеріндегі маңызы.

11. Гормондардың кальций-кальмодулин жүйесі арқылы әсері.

12. Гормондардың инозитолтрифосфат және ДАГ арқылы әсері.

13. Аденилатциклаза мен фосфодиэстераза катализдейтін реакциялар. Бұл реакциялардың гормондар әсер етуіндегі ролі.

14.Протеинкиназалар. Жалпы сипаттама, өкілдері. Олар қалай активтенеді?

15. Гормондардың ІІ механизм бойынша әсері.

16. Гормондардың ІІІ механизм бойынша әсері (мембраналардың өткізгіштігін жоғарылату арқылы).

17. Гипоталамустың гормондары, жалпы сипаттама, өкілдері, химиялық табиғаты туралы түсінік, нысана-жасушалары, әсер ету механизмі, физиологиялық әсері.

18. Эпифиздің гормондары, жалпы сипаттама, өкілдері, химиялық табиғаты туралы түсінік, нысана-жасушалары, әсер ету механизмі, физиологиялық әсері.

19. Гипофиздің гормондары, жалпы сипаттама.

20. Гипофиздің алдыңғы бөлімінің гормондары, өкілдері, химиялық табиғаты туралы түсінік, нысана-жасушалары, әсер ету механизмі, физиологиялық әсері.

21.Соматотропты гормон, соматомединдер, химиялық табиғаты туралы түсінік, нысана-жасушалары, әсер ету механизмі, организмге әсері.

22.Гипофиздің тиреотропты гормоны, химиялық табиғаты туралы түсінік, нысана-жасушалары, әсер ету механизмі, организмге әсері.

23.Гипофиздің гонадотропты гормондары, өкілдері, химиялық табиғаты туралы түсінік, нысана-жасушалары, әсер ету механизмі, физиологиялық әсері.

24. Гипофиздің артқы бөлімінің гормондары, өкілдері, химиялық табиғаты туралы түсінік, нысана-жасушалары, әсер ету механизмі, организмге әсері.

25. Қалқанша маңы бездерінің гормоны, химиялық табиғаты туралы түсінік, нысана-жасушалары, әсер ету механизмі, физиологиялық әсері, секрециясының реттелуі.

26.Кальцитонин, химиялық табиғаты туралы түсінік, нысана-жасушалары, әсер ету механизмі, физиологиялық әсері, секрециясының реттелуі.

27.Қалқанша безінің гормондары, жалпы сипаттама.

28. Тиреоидты гормондар: трийодтиронин және тетрайодтиронин, түзілуі. Химиялық табиғаты, нысана-жасушалары, әсер ету механизмі, физиологиялық әсері, секрециясының реттелуі.

29.Қалқанша безінің гиперфункциясы. Клиникалық белгілерінің биохимиялық негіздері.

30. Қалқанша безінің гипофункциясы. Ересектер мен балалардағы клиникалық белгілерінің биохимиялық негіздері.

31.Эндемиялық зоб, пайда болу себептері. Клиникалық белгілерінің биохимиялық негіздері.

32.Бүйрекүсті бездерінің қыртыс қабатының гормондары, жалпы сипаттама.

33.Глюкокортикостероидтар, өкілдері, химиялық табиғаты, нысана-жасушалары, әсер ету механизмі, заттар алмасуына әсері, секрециясының реттелуі.

34.Глюкокортикостероидтардың қабынуға қарсы және антиаллергиялық әсері.

35.Минералокортикостероидтар, химиялық табиғаты, нысана-жасушалары, әсер ету механизмі, физиологиялық эффектері, секрециясының реттелуі.

36.Альдостерон, химиялық табиғаты, нысана-жасушалары, әсер ету механизмі, заттар алмасуына әсері, секрециясының реттелуі.

37.Бүйрекүсті бездерінің милы қабатының гормондары, түзілуі, гормондардың рецепторлары, әсер ету механизмі.

38. Адреналин, норадреналин, нысана-жасушалары, әсер ету механизмі, физиологиялық эффектері, секрециясының реттелуі.

39. Ұйқы безінің гормондары, жалпы сипаттама.

40.Инсулин, түзілуі, химиялық табиғаты туралы түсінік, нысана-жасушалары, әсер ету механизмі, заттар алмасуына әсері, секрециясының реттелуі.

41.Глюкагон, химиялық табиғаты туралы түсінік, нысана-жасушалары, әсер ету механизмі, физиологиялық әсері, секрециясының реттелуі.

42.Қантты диабет, бұл патология кезіндегі биохимиялық өзгерістер.

43.Қантты және қантсыз диабет. Бұл аурулар қандай гормондардың секрециясының бұзылуымен байланысты. Бұл гормондарға қысқаша сипаттама.

44.Жыныс гормондары, химиялық табиғаты туралы түсінік, нысана-жасушалары, әсер ету механизмі, жалпы физиологиялық әсері, секрециясының реттелуі.

45. Әйелдердің жыныс гормондары (эстрогендер мен прогестерон), химиялық табиғаты туралы түсінік, әсер ету механизмі, гормондардың арнайы әсері.

46. Әйелдердің менструальды циклінің реттелуі.

47. Ерлердің жыныс гормондары (тестостерон), химиялық табиғаты туралы түсінік, әсер ету механизмі, гормондардың арнайы әсері.

48. Эйкозаноидтар (простагландиндер, лейкотриендер, тромбоксандар), жалпы сипаттама, өкілдері, химиялық табиғаты туралы түсінік, нысана-жасушалары, әсер ету механизмі, физиологиялық әсері.

49. Көмірсулар алмасуының реттелуі.

50. Белоктар алмасуының реттелуі.

51. Липидтер алмасуының реттелуі.

52. Су алмасуының реттелуі.

53. Натрий мен калий алмасуының реттелуі.

1. 
   Плешкова С.М. және басқалары «Заттар алмасуы және оның реттелуі», Алматы 2006, 193-262 бет.
   

1. 
   Плешкова С.М. және басқалары Биохимияны студенттердің өздігінен оқып-білуіне арналған оқу құралы 2 бөлім: Заттар алмасуы және оның реттелуі. – Алматы, 2009 ж.
   
2. 
   Т.С. Сейтембетов., Б.И.Төлеуов., А.Ж. Сейтембетова., Биологиялық химия., Қарағанды, 2007.
   
3. 
   Сеитов З.С. «Биохимия», Алматы, 2007 ж., 155-197, 483-493, 529-531 бет.
   
4. 
   У.Сайпіл, К.Қ.Өмірзақова “Заттар алмасуы”, Алматы, 2004 ж.
   
5. 
   Биохимиядан студенттердің өздігінен дайындалуына арналған тест сұрақтары.- Алматы, 2008ж.
   
6. 
   Плешкова С.М. және басқалары. “Практикум”, Алматы, 2004
   

1. 
   Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. “Биологическая химия”, Москва ,2004, с 582-585
   
2. 
   Николаев А.Я. “Биологическая химия”, Москва, 2007, с
   
3. 
   Северин Е.С. «Биохимия»,Москва, 2008, с.
   
4. 
   Плешкова С.М. и соавт. “Учебное пособие для самостоятельного изучениябиохимии ”, Алматы, 2009, 2 том.
   
5. 
   Плешкова С.М., Абитаева С.А., Булыгин К.А. – Биохимические основы действия витаминов и гормонов – Алматы, 2004 – С. 67-77, 114-121
   
6. 
   Аблаев Н.Р. “ Биохимия в рисунках и схемах ”, Алматы , 2005
   
7. 
   Марри Р. и др. «Биохимия человека», 2003
   
8. 
   Сеитов З.С. “Биологическая химия”, Алматы, 2000
   
9. 
   Зайчик А.Ш., Чурилов Л.П. «Основы патохимии» - Санкт-Петербург, 2000 – С. 458-523, 565-599
   
10. 
    Назаренко Г.И., Кишкун А.А. – Клиническая оценка результатов лабораторных исследований – М., Мед, 2002 – С. 394-411, 423-445, 455
    
11. 
    В.Дж. Маршалл – Клиническая биохимия – Москва, 1999 – С. 123-140, 174-186
    
12. 
    Потемкин В.В. «Эндокринология», 1999 – С. 145-149, 215-225
    
13. 
    Шарманов Т.Ш., Плешкова С.М. «Метаболические основы питания с курсом общей биохимии», Алматы,1998
    
14. 
    Балаболкин М.И. «Эндокринология», 1998 – С. 23-46
    
15. 
    Бышевский А.Ш., Терсенов О.А. «Биохимия для врача» 1994 – С. 149-153, 345-353
    
16. 
    Р.Марри, Д. Греннер, П.Мейес, В. Родуэлл – Биохимия человека (перевод с англ) – М., Мир: 1993 – том 2 – С. 170-185, 228-246; том 1 – С. 242-245
    

1. 
   Тақырыбы: Қан биохимиясы. Қан плазмасының органикалық құрамдас бөліктері: белоктар, қалдық азоттың заттары, азотсыз заттары. Қалыпты көрсеткіштері, қалыпты жағдайдан ауытқу себептері.
   
2. 
   Мақсаты:
   

1. 
   Студенттерде қан плазмасының негізгі органикалық қосылыстары, олардың қалыпты мөлшері және олардың мөлшерін анықтаудың диагностикалық маңызы туралы білім қалыптастыру;
   
2. 
   Жаңа түсініктер мен терминдер еңгізу;
   
3. 
   Кәсіби әдебиетпен жұмыс істеу кезінде студенттердің дағдылар мен талдай білу қабілеттерін қалыптастыру.
   

1. 
   Қан плазмасының химиялық құрамын және қанның атқаратын қызметтерін оқып-білу;
   
2. 
   Қан плазмасының органикалық заттарының қалыпты мөлшерін және оларды анықтаудың диагностикалық маңызын оқып-білу;
   
3. 
   Қан плазмасының органикалық заттарының қалыпты мөлшерден ауытқу түрлерін қарастыру;
   
4. 
   Гипер-, гипо-, дис- және парапротеинемия, индикаторлық, секреторлық, экскреторлық ферменттер, гиперазотемия, кетонемия, гипер-, дислипидемия, қанның қалдық азоты терминдері мен түсініктеріне анықтама беру;
   
5. 
   Студенттерді кәсіби әдебиеттерді оқып-білуге және Ғаламтордан ақпараттарды іздеу жұмыстарын жүргізуге ынталандыру.
   

1. 
   Қан плазмасының химиялық құрамы, оның қан сарысуынан айырмашылығы;
   
2. 
   Қан плазмасының белоктары, маңызы, өкілдері, қасиеттері, қалыпты мөлшері және патология кезінде өзгерістері.
   
3. 
   Гипер-, гипо-, дис- және парапротеинемия туралы түсініктер және олардың пайда болу себептері, түрлері.
   
4. 
   Қанның қалдық азоты, қалыпты жағдайдағы мөлшері, химиялық табиғаты, оларды анықтаудың диагностикалық маңызы.
   
5. 
   Гиперазотемияның түрлері және оның пайда болу себептері.
   
6. 
   Қан плазмасының азотсыз органикалық құрамдас бөліктері, өкілдері, олардың химиялық табиғаты, қалыпты мөлшері, патология кезіндегі өзгеруі.
   

Әдіс – құрамалау (комбинациялық): ауызша талдау, шағын топта жұмыс жасау, блиц-сұрақ, жазбаша сұрау.

1. 
   Қан плазмасының бейорганикалық құрамдас бөліктерінің маңызы.
   
2. 
   Қанның буферлік жүйелерінің қышқыл-сілтілі тепе-теңдікті (ҚСТ) тұрақты сақтауға қатысуы, бикарбонаттық буфері мысал ретінде олардың әсер ету механизмі.
   
3. 
   Ацидоздар: түрлері және пайда болу себептері, теңестіру механизмі.
   
4. 
   Алкалоздар: түрлері және пайда болу себептері, теңестіру механизмі.
   
5. 
   Макроэлементтердің (Na, K, Ca, Mg, Cl, S, фосфаттардың) маңызы. Қандағы қалыпты мөлшері, тағам көздері, адам ағзасындағы қоры, нормадан ауытқу себептері.
   
6. 
   Тірі ағза үшін кальцийдің маңызы. Кальцитониннің, кальцитриолдың және паратгормонның кальцийдің реттелуіндегі және алмасуындағы ролі.
   
7. 
   Тірі ағза үшін фосфордың маңызы. Кальцитониннің, кальцитриолдың және паратгормонның фосфордың реттелуіндегі және алмасуындағы ролі.
   
8. 
   Тірі ағза үшін судың маңызы. Судың түрлері. Вазопрессин менг натрий-уретикалық фактордың су алмасуының реттелуіндегі ролі.
   
9. 
   Альдестеронның натрий мен калийдің деңгейін реттелуіндегі ролі.
   
10. 
    Минерал заттар алмасуы туралы түсінік. Негізгі сатыларының қысқаша сипаттамасы.
    

2. 
   Шағын топта жұмыс жасау – Барлық топ 2-3 студенттен үш шағын топқа бөлінеді және әрбір топқа жағдайлық есеп беріледі. Әр топтың студенттіне есепті шешуге уақыт беріледі (2-3 мин), содан кейін топша ішінде талдау үшін 5 минут беріледі, кейін шағын топтың бір өкілі жалпы есептің шешуін айтады.
   

Уақыт болған жағдайда тест тапсырмаларына берілген жауаптары қарастырылады.

1. 
   Зерттелетін қан сарысуында қалдық азоттың мөлшері: 100 мМоль/л. Бұл жағдай қалай аталады? Қай кезде байқалады?
   
2. 
   Зерттелетін қан сарысуына күкіртқышқылды аммонийдің қаныққан ерітіндісі қосылған. Тұнба пайда болды. Қандай белок тұнбаға түсті?
   
3. 
   Науқастың қанында операцияның алдында қалдық азоттың мөлшері 50 мМоль/л болды, осы науқасқа операция жасауға бола ма? Неліктен?
   
4. 
   Қан сарысуын фракциялау кезінде төмендегі жайттар анықталды: қан сарысуындағы жалпы белоктың көрсеткіші қалыпты мөлшерде болғанымен, жеке белоктардың пайыздық құрамы (%): альбуминдер - 40, альфа-глобулиндер – 10, бета-глобулиндер – 10, гамма-глобулиндер -38. Бұл кімнің (науқастың немесе дені сау адамның) қан сарысуы? Не себепті бұлай ойлайсыз?
   
5. 
   Жер сілкінісінен кейін науқас ауыр заттың астында ұзақ уақыт қалып қойған, бұлшық етінің жаншылуы байқалады. Бұлшық ет зақымдануы кезінде қанда қандай ферменттердің мөлшері артады?
   
6. 
   Науқастың жүрек бұлшық етінің жедел зақымдануы (некроз - өліеттену немесе инфаркт) дамыған. Миокард инфаркты кезінде қанның құрамында қандай ферменттер мен белоктар артады?
   
7. 
   Ұзақ уақыт бойы дене еңбегімен айналысқан студенттің бұлшық етінде, әсіресе, балтырында ауырсыну байқалды. Ұзақ уақыт және ауыр дене еңбегімен айналысқанда неліктен бұлшық ет ауырады? Біраз уақыттан соң осы ауырсыну сезімі неліктен басылады?
   
8. 
   Қан сарысуында С-реактивті белоктың пайда болуы нені білдіреді?
   

3. 
   Жазбаша бақылау билеттер бойынша жүргізіледі (билеттер берілген).
   
4. 
   Қорытынды жасау – оқытушы студенттермен бірге тақырып бойынша қорытынды жасайды, бағалар қойылады.
   

1. 
   Абитаева С.А. «Биохимияның кейбір тараулары», Алматы, 2004ж.
   
2. 
   Сеитов З.С. «Биохимия», Алматы, 2007 жыл, 483-487 бет.
   
3. 
   Шарманов Т.Ш., Плешкова С.М. «Метаболические основы питания с курсом общей химии», Алматы, 1998 г., с. 5-35, 138-140.
   
4. 
   Николаев А.Я. «Биологическая химия», Москва, 2004 г., с. 488-502.
   
5. 
   Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. «Биологическая химия», Москва, 1998 г., с. 567-582.
   

1. 
   Плешкова С.М., Абитаева С.А., Булыгин К.А. «Основы частной биохимии», Алматы, 2004 г., с. 97-103.
   
2. 
   Плешкова С.М. және басқалары Биохимияны студенттердің өздігінен оқып-білуіне арналған оқу құралы 3 Бөлім. Биологиялық сұйықтықтар мен адам тіндерінің биохимиясы. - Алматы, 2009 ж., 7-29 бет.
   
3. 
   Плешкова С.М. и соавт. «Методические указания для самостоятельной подготовки студентов к лабораторным занятиям по биохимии (вопросы, упражнения и ситуационные задачи)», Алматы, 2003 г., с. 57-58.
   
4. 
   Аблаев Н.Р. «Биохимия в рисунках и схемах», Алматы, 2005 г, с. 270-310
   

1. Қан плазмасының проценттік құрамы:

1. 40-50%

2. 60-70%

3. 20-30%

4. 30-40%

5. 50-60%

2. Қанда кетон денелерінің көбеюі байқалады:

1. 
   майларды көп қабылдағанда
   
2. 
   бауыр ауруларында
   
3. 
   гемолитикалық сарғыштануда
   
4. 
   қантты диабетте немесе ұзақ ашыққанда
   

3. Қан плазмасының органикалық құрамына кірмейді:

1. фосфаттар, хлоридтер, бикарбонаттар

2. альбуминдер, фибриноген, глюкоза

3. белоктар, майлар, көмірсулар, олардың зат алмасу өнімдері

4. глюкоза, ХС, ПЖҚ, фибриноген, липопротеидтер

5. БМҚ, кетон денелері, белоктар, антиденелер.

4. Қалыпты жағдайда белоктар мөлшері құрайды:

1. 
   жалпы белок - 8-10 г/л, альбуминдер - 3- 5 г/л, глобулиндер - 5-6 г/л, фибриноген- 1-2 г/л
   
2. 
   жалпы белок -60-80 г/л, альбуминдер 35-45 г/л, глобулиндер- 20-30 г/л, фибриноген -3-5 г/л,белоктар-ферменттер
   
3. 
   жалпы белок - 1-2 г/л, альбуминдержәне глобулиндер 0,5-1,0 г/л-ден
   
4. 
   жалпы белок-65-80 г/л, альбуминдер - 35-40 г/л, глобулиндер 25-35 г/л, фибриноген -2-4 г/л, белоктар-ферменттер, жедел фазаның белоктары
   
5. 
   жалпы белок - 2-3 г/л, альбуминдер -1,5-2,0 г/л, глобулиндер- 0,5-1,0 г/л, белоктар-ферменттер
   

1. 
   артериалды қысымды төмендетеді, бронхтарды кеңейтеді, мембрана өткізгіштігін төмендетеді
   
2. 
   Қан тамырларын кеңейтеді, артериалды қысымды төмендетеді, бронхтарды тарылтады, мембрана өткізгіштігін жоғарлатады
   
3. 
   Қан тамырларын тарылтады, артериалды қысымды жоғарлатады, бронхтарды кеңейтеді, мембрана өткізгіштігіне әсер етпейді
   
4. 
   мембрана өткізгіштігін төмендетеді, бронхтарды тарылтады.
   
5. 
   мембрана өткізгіштігін жоғарлатады, артериалды қысымды жоғарлатады, бронхтарды кеңейтеді.
   

1. 
   белоктар азоты
   
2. 
   белок-ферменттердің азоты
   
3. 
   креатин мен и креатининнің азоты
   
4. 
   Белоктар алмасуының аралық өнімдері мен соңғы өнімдері
   
5. 
   аспарагин мен глутаминнің азоты
   

1. 
   диспротеинемия
   
2. 
   гипопротеинемия
   
3. 
   гиперпротеинемия
   
4. 
   полипротеинемия
   
5. 
   парапротеинмия
   

1. 
   құрылымдық, қорғаныш, тасымалдау, тыныс алу
   
2. 
   қанның онкотикалық қысымын қамтамасыз етеді, қан ұюына қатысады, тасымалдау рөл атқарады, қоректік, қорғаныш
   
3. 
   тасымалдау,қорғаныш,гомеостатикалық, тіректік
   
4. 
   құрылымдық, электротрансформациялық, тасымалдау, катализдік
   
5. 
   гомеостатикалық, липолитикалық, қанның онкотикалық қысымын қамтамасыз етеді, жиырылғыш
   

1. 
   альбуминдер оң зарядқа ие, молекулалық массасы глобулиндерге қарағанда жоғары, электрофорез кезінде глобулиндерден қалып қалады
   
2. 
   альбуминдерде молекулалық массасы азырақ, үлкен "-" заряды болады , қандағы мөлшері глобулиндерге қарағанда жоғары, олар суда ериді
   
3. 
   альбуминдер ферментативті қызмет атқарады, қан ұюына қатысады, тасымалдау және тыныс алу қызметін атқарады
   
4. 
   альбуминдер (NH₄)₂SO₄жартылай қаныққан ерітіндісімен тұздалады, үлкен теріс заряды болады, электрофорезде тезірек жылжиды
   
5. 
   альбуминдер электрофорезде баяулау жылжиды, жоғары молекулалық массаға ие, қоректік және тасымалдау қызметін атқарады
   

1 – күміс

2 – темір

3 – натрий

4 – калий

5 – магний

1. 
   Студентерде қан плазмасының бейорганикалық заттардың қышқыл-сілтілі тепе-теңдікті (ҚСТ) тұрақты сақтаудағы рөлі, ҚСТ бұзылыстары, осы күйді теңестіру жолдары туралы білім қалыптастыру.
   
2. 
   Студентерде ағзадағы негізгі макроэлементтерінің қызметтері туралы білімдерін қалыптастыру.
   
3. 
   Жаңа түсініктер мен терминдер еңгізу;
   
4. 
   Кәсіби әдебиетпен жұмыс істеу кезінде студенттердің дағдылар мен талдай білу қабілеттерін қалыптастыру.
   

1. 
   ҚСТ тұрақты сақтаудың механизмін талдау.
   
2. 
   Адам ағзасындағы негізгі макроэлементтерінің ролін, макроэлементтердің қандағы қалыпты мөлшерін, нормадан ауытқу себептерін оқып-білу.
   
3. 
   ҚСТ бұзылыстарын (ацидоз, алкалоз) тудыратын себептерді қарастыру.
   
4. 
   Осы күйлерді теңестірудің жолдарын көрсету.
   
5. 
   Метаболиттік және респираторлы ацидоз, метаболиттік және респираторлы алкалоз, су-және минерал заттар алмасуы терминдері мен түсініктеріне анықтама беру;
   
6. 
   Студенттерді кәсіби әдебиеттерді оқып-білуге және Ғаламтордан ақпараттарды іздеу жұмыстарын жүргізуге ынталандыру.
   

11. 
    Қан плазмасының бейорганикалық құрамдас бөліктерінің маңызы.
    
12. 
    Қанның буферлік жүйелерінің қышқыл-сілтілі тепе-теңдікті (ҚСТ) тұрақты сақтауға қатысуы, бикарбонаттық буфері мысал ретінде олардың әсер ету механизмі.
    
13. 
    Ацидоздар: түрлері және пайда болу себептері, теңестіру механизмі.
    
14. 
    Алкалоздар: түрлері және пайда болу себептері, теңестіру механизмі.
    
15. 
    Макроэлементтердің (Na, K, Ca, Mg, Cl, S, фосфаттардың) маңызы. Қандағы қалыпты мөлшері, тағам көздері, адам ағзасындағы қоры, нормадан ауытқу себептері.
    
16. 
    Тірі ағза үшін кальцийдің маңызы. Кальцитониннің, кальцитриолдың және паратгормонның кальцийдің реттелуіндегі және алмасуындағы ролі.
    
17. 
    Тірі ағза үшін фосфордың маңызы. Кальцитониннің, кальцитриолдың және паратгормонның фосфордың реттелуіндегі және алмасуындағы ролі.
    
18. 
    Тірі ағза үшін судың маңызы. Судың түрлері. Вазопрессин менг натрий-уретикалық фактордың су алмасуының реттелуіндегі ролі.
    
19. 
    Альдестеронның натрий мен калийдің деңгейін реттелуіндегі ролі.
    
20. 
    Минерал заттар алмасуы туралы түсінік. Негізгі сатыларының қысқаша сипаттамасы.
    

Әдіс – аралас (комбинациялық):

1. 
   Блиц-сұрақ,
   
2. 
   Дискуссия немесе шағын топта жұмыс жасау,
   
3. 
   Жазбаша сұрау.
   

1. 
   Ұйымдастыру бөлігі – студенттерді тексеріп, сабаққа келмеген студенттердің себебін білу, үйге тапсырма беріледі: «Қалыпты және патологиялық зәрдің физикалық-химиялық қасиеттері. Қалыпты зәрдің химиялық құрамы, физикалық-химиялық қасиеттері. Патологиялық жағдайда зәрдің қасиеттері мен құрамының өзгеруі»
   

1. 
   Қалыпты жағдайдағы және патология кезіндегі зәрдің мөлшері.
   
2. 
   Қалыпты жағдайдағы және патология кезіндегі зәрдің меншікті салмағы.
   
3. 
   Қалыпты жағдайдағы және патология кезіндегі зәрдің рН-ы.
   
4. 
   Қалыпты жағдайдағы және патология кезіндегі зәрдің иісі, түсі, мөлдірлігі.
   
5. 
   Дені сау адам зәрінің химиялық құрамы.
   
6. 
   Индикан және басқа да эфиркүкірт, эфирглюкурон қышқылдары, химиялық табиғаты, түзілуі, зәрдегі осы заттардың мөлшерінің арту себептері.
   
7. 
   Креатинурия, креатиннің құрылысы және оның түзілуі, креатиннің бүйрек шегі туралы түсінік, креатинурияның себептері.
   
8. 
   Несеп қышқылы, химиялық табиғаты, түзілуі, зәрдегі мөлшерінің арту себептері.
   
9. 
   Гиппур қышқылы, химиялық табиғаты, түзілуі, зәрдегі мөлшерінің арту және төмендеу себептері.
   
10. 
    Глюкозурия, түрлері және себептері.
    
11. 
    Протеинурия, түрлері және себептері.
    
12. 
    Кетон денелері – өкілдері, химиялық табиғаты және түзілуі, кетонурия – себептері.
    
13. 
    Тікелей емес және тікелей билирубин, химиялық табиғаты және түзілуі, билирубинурия – себептері.
    
14. 
    Гематурия – себептері. Эритроцитурия және гемоглобинурия туралы түсініктер. Осы күйлерді бір-бірінен қалай ажыратуға болады?
    
15. 
    Зәр диастазасы, түсінік, себептері.
    

1. 
   Ацидоз кезіндегі теңестіру механизмдері.
   
2. 
   Алкалаз кезіндегі теңестіру механизмдері.
   
3. 
   Темірдің алмасуы және маңызы, оның жетіспеушілігі (артық болуы) – себептері, метаболизмге әсері, теміржетіспеушілік жағдайлардың коррекциялаудың (түзетудің) мүмкін болатын жолдары.
   
4. 
   Ағзадағы су алмасуы және оның реттелуі.
   
5. 
   Фосфор және кальцийдің алмасуы және оның реттелуі.
   
6. 
   Калий және натрий – гипо- және гиперкүйлердің себептері, белгілері, түзетужолдары.
   

4. 
   Жазбаша бақылау билеттер бойынша жүргізіледі (билеттер берілген).
   
5. 
   Қорытынды жасау – оқытушы студенттермен бірге тақырып бойынша қорытынды жасайды, бағалар қойылады.
   

1. 
   Абитаева С.А. «Биохимияның кейбір тараулары», Алматы, 2004 ж.
   
2. 
   Сеитов З.С. «Биохимия», Алматы, 2007 жыл, 489-493 бет.
   
3. 
   Шарманов Т.Ш., Плешкова С.М. «Метаболические основы питания с курсом общей химии», Алматы, 1998 г., с..
   
4. 
   Николаев А.Я. «Биологическая химия», Москва, 2004 г., с.
   
5. 
   Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. «Биологическая химия», Москва, 1998 г., с. 582585.
   

1. 
   Плешкова С.М., Абитаева С.А., Булыгин К.А. «Основы частной биохимии», Алматы, 2004 г., с. 103-112.
   
2. 
   Плешкова С.М. и соавт. «Методические указания для самостоятельной подготовки студентов к лабораторным занятиям по биохимии (вопросы, упражнения и ситуационные задачи)», Алматы, 2003 г., с. 58-59.
   
3. 
   Аблаев Н.Р. «Биохимия в рисунках и схемах», Алматы, 2005 г, с. 277-310
   

1. Метаболиттік ацидоздың пайда болу себебі қанда қышқыл өнімдерініңжиналуы келесі процесс нәтитжесінде болады:

1. 
   тыныс алу орталықтың параличікезінде
   
2. 
   қан айналым жылдамдығы төмендегенде
   
3. 
   ағзағада заттар алмасуы бұзылғанда
   
4. 
   оттек жетіспегенде
   
5. 
   іш өту кезінде ағза сілтілік ас-қорыту сөлдерінен айырлғанда
   

1. 
   организмге сілтілі эквиваленттер көп түскенде (сода, сілтілі минералды су)
   
2. 
   қан ағу жылдамдығының баяулауы нәтижесінде
   
3. 
   қышқылдық қосылыстардың құсықпен жоғалуы нәтижесінде
   
4. 
   азайған НСI -ды толықтыру кезінде
   
5. 
   ағзадан ас қорыту сөлдерінің сілтілі өнімдерінің жоғалуы нәтижесінде
   

3. Респираторлық алкалоздың пайда болу себебі:

1. 
   гипервентиляция
   
2. 
   гипокапния
   
3. 
   организмге сілтілі эквиваленттер көп түскенде
   
4. 
   құсық
   
5. 
   ГКС секрециясы артқанда немесе оны енгізгенде
   

4. 
   Метаболиттік ацидоздың даму механизмінде рөл атқарады:
   

1. 
   СО₂ жоғарлауы
   
2. 
   О₂ артуы
   
3. 
   СО₂ төмендеуі
   
4. 
   [ОH^-] артуы
   
5. 
   [H⁺] артуы
   

1. 
   СО₂ жоғарлауы
   
2. 
   О₂ артуы
   
3. 
   СО₂ төмендеуі
   
4. 
   [ОH^-] артуы
   
5. 
   [H⁺] артуы
   

1. 
   [H⁺] төменденуі
   
2. 
   [ОH^-] артуы
   
3. 
   гипервентиляция
   
4. 
   бүйректе протондардың секрециясының және гидрокарбонаттардың реабсорбциясының артуы
   
5. 
   негіздерді бейтараптануы және [H⁺] артуы
   

7. Алкалоз кезінде қышқыл-сілтілі күйді теңестіруге кіреді:

1. 
   қанда [H⁺] төмендеуі
   
2. 
   қанда [ОH^-] артуы
   
3. 
   гиповентиляция
   
4. 
   бүйректе протондардың секрециясының және гидрокарбонаттардың реабсорбциясының төмендеуі
   
5. 
   негіздерді нейтрализациялау және [H⁺] артуы
   

8. Қан плазмасының бейорганикалық заттарына жатады:

1. 
   кетон денелері, қалдық азот, кальций тұздары
   
2. 
   ПЖҚ, лактат, аСl, фосфаттар
   
3. 
   Бикарбонаттық буфер
   
4. 
   АТФ, АДФ, АМФ, фосфор қышқылы
   
5. 
   Кальций, натрий, калий, магний катиондары, Сl, фосфор
   

1. 
   осмостыққысымды қамтамасыз етеді
   
2. 
   онкотикалыққысымды қамтамасыз етеді
   
3. 
   глобулиндердің еруін қамтамасыз етеді
   
4. 
   асқазан сөлінде тұз қышқылының түзілуіне
   
5. 
   сұйек тінінің минерализациялану процесіне
   

1. 
   гормондардыңәсер ету механизміне қатысу
   
2. 
   қанның онкотикалық қысымын реттеу
   
3. 
   бұлшық еттің жиырылуына қатысады
   
4. 
   қанныңұюына
   
5. 
   нерв импульсының берілуін қамтамасыз етеді
   

№14 (29) Сабақ

1. 
   Студенттерде бүйректің атқаратын қызметтері және ондағы метаболизм ерекшеліктері туралы түсінік қалыптастыру.
   
2. 
   Студенттерде қалыпты жағдайдағы және патология кезіндегі зәрдің физикалық-химиялық қасиеттері мен химиялық құрамы туралы білім қалыптастыру.
   
3. 
   Кәсіби әдебиетпен жұмыс істеу барысында студенттердің дағдылары мен талдай білу қабілеттерін қалыптастыру.
   
4. 
   Жаңа терминдер мен түсініктерді енгізу.
   

1. Бүйректің осмостық және артериялық қысымды реттеудегі роліне, ондағы заттар алмасуының ерекшеліктеріне студенттердің назарын аудару.

2. Қалыпты жағдайдағы зәрдің физикалық-химиялық қасиеттері мен химиялық құрамын және олардың патология кезіндегі өзгеруін қарастыру.

3. Диурез, полиурия, олигоурия, никтурия, анурия, энурез, уремия, изостенурия, гиперстенурия, гипостенурия, гиперхромурия, гипохромурия, урохром, уроэритрин, эритропоэтин, пиурия, протеинурия, глюкозурия, гематурия, билирубинурия, хилурия, кетонурия, зәр диастазасы, креатинурия, ламинин, энтактин терминдеріне анықтама беру.

4. Зәр құрамын талдау, ондағы өзгерістердің пайда болу себептерін көрсету.

5. Студентті кәсіби әдебиетті оқып білуге және ғаламтордан ақпарат табуға ынталандыру.

1. 
   Қалыпты жағдайдағы және патология кезіндегі зәрдің мөлшері.
   
2. 
   Қалыпты жағдайдағы және патология кезіндегі зәрдің меншікті салмағы.
   
3. 
   Қалыпты жағдайдағы және патология кезіндегі зәрдің рН-ы.
   
4. 
   Қалыпты жағдайдағы және патология кезіндегі зәрдің иісі, түсі, мөлдірлігі.
   
5. 
   Дені сау адам зәрінің химиялық құрамы.
   
6. 
   Индикан және басқа да эфиркүкірт, эфирглюкурон қышқылдары, химиялық табиғаты, түзілуі, зәрдегі осы заттардың мөлшерінің арту себептері.
   
7. 
   Креатинурия, креатиннің құрылысы және оның түзілуі, креатиннің бүйрек шегі туралы түсінік, креатинурияның себептері.
   
8. 
   Несеп қышқылы, химиялық табиғаты, түзілуі, зәрдегі мөлшерінің арту себептері.
   
9. 
   Гиппур қышқылы, химиялық табиғаты, түзілуі, зәрдегі мөлшерінің арту және төмендеу себептері.
   
10. 
    Глюкозурия, түрлері және себептері.
    
11. 
    Протеинурия, түрлері және себептері.
    
12. 
    Кетон денелері – өкілдері, химиялық табиғаты және түзілуі, кетонурия – себептері.
    
13. 
    Тікелей емес және тікелей билирубин, химиялық табиғаты және түзілуі, билирубинурия – себептері.
    
14. 
    Гематурия – себептері. Эритроцитурия және гемоглобинурия туралы түсініктер. Осы күйлерді бір-бірінен қалай ажыратуға болады?
    
15. 
    Зәр диастазасы, түсінік, себептері.
    

Әдіс – аралас (біріккен):

1. 
   Блиц-сұрақ
   
2. 
   Дискуссия немесе шағын топта жұмыс жасау
   
3. 
   Жазбаша бақылау
   

1. 
   Қандағы кальций мен фосфаттардың мөлшерін реттейтін гормондар. Түзілетін орны. Негізгі физиологиялық әсері. Секрециясының реттелуі.
   
2. 
   Негізгі алмасуды реттейтін гормондар. Түзілетін орны. Негізгі физиологиялық әсері. Секрециясының реттелуі.
   
3. 
   Су-минерал (су, натрий мен калий деңгейін) алмасуын реттейтін гормондар. Түзілетін орны. Негізгі физиологиялық әсері. Секрециясының реттелуі.
   
4. 
   Гипогликемиялық әсер көрсететін гормон. Түзілетін орны. Негізгі физиологиялық әсері. Секрециясының реттелуі.
   
5. 
   Контринсулярлы гормондар. Түзілетін орны. Олардың гипергликемиялық әсерінің механизмдері.
   
6. 
   Қантты диабет дамуының биохимиялық механизмдері.
   
7. 
   Гипертиреоз дамуының биохимиялық механизмдері.
   
8. 
   Гипотиреоз дамуының биохимиялық механизмдері. Ересектер мен балалардағы гипотиреоз. Эндемиялық зоб.
   
9. 
   Катехоламиндер. Түзілетін орны. Негізгі физиологиялық әсері. Секрециясының реттелуі.
   
10. 
    Анаболикалық эффект көрсететін гормондар. Түзілетін орны. Негізгі физиологиялық әсері. Секрециясының реттелуі.
    
11. 
    Әйел адамдардың жыныс гормондары. Түзілетін орны. Негізгі физиологиялық әсері. Секрециясының реттелуі.
    
12. 
    Ер адамдардың жыныс гормондары. Түзілетін орны. Негізгі физиологиялық әсері. Секрециясының реттелуі.
    
13. 
    Эйкозаноидтар. Олардың түзілетін орны. Эйкозаноидтардың негізгі өкілдерінің физиологиялық әсері.
    
14. 
    Гипофиз гормондары. Түзілетін орны. Негізгі физиологиялық әсері..
    
15. 
    Қан сарысуының белоктары мен белок фракциялары. Қалыпты жағдайдағы пайыздық мөлшері. Қағаздағы электрофорез әдісінің принципі.
    
16. 
    Белок электрофореграммасының түрлері, олардың диагностикалық маңызы.
    
17. 
    Қан плазмасының ферменттері, түрлері, диагностикалық маңызы.
    
18. 
    Гиперлипидемиялар, олардың диагностикалық маңызы.
    
19. 
    Мочевина және несеп қышқылы. Олар қайда түзіледі? Қан сарысуындағы қалыпты мөлшері. Оларды қанда және зәрде анықтаудың диагностикалық маңызы.
    
20. 
    Билирубиннің түрлері. Олар қайда түзіледі? Қан сарысуындағы қалыпты мөлшері. Қандағы және зәрдегі билирубинді анықтаудың диагностикалық маңызы
    
21. 
    Креатин және креатинин. Олардың түзілетін орны. Маңызы. Қандағы креатининнің қалыпты мөлшері. Қандағы креатинин мөлшерінің артуы нені көрсетеді? Креатинурия қандай жағдайда байқалады?
    
22. 
    Қан плазмасының азотсыз органикалық заттары. Олардың қалыпты жағдайдағы мөлшері. Оларды анықтаудың диагностикалық маңызы.
    
23. 
    Натрий және калий. Осы элементтердің қан плазмасы мен эритроциттердегі қалыпты мөлшері және организмдегі маңызы. Қандағы натрий мен калий деңгейін қандай гормон реттейді?
    
24. 
    Қалыпты зәрдің физикалық-химиялық қасиеттері және химиялық құрамы. Зәр құрамындағы заттардың тәуліктік қалыпты мөлшері.
    
25. 
    Зәрдің патологиялық компоненттері. Олардың зәрде пайда болуының негізгі себептері.
    
26. 
    Атеросклероз дамуының биохимиялық механизмдері.
    
27. 
    Қантты диабет кезіндегі қан және зәр құрамындағы биохимиялық өзгерістер.
    
28. 
    Орташа молекулалы пептидтер. Олардың диагностикалық маңызы.
    

№2кесте. Зәрдің химиялық құрамы

№3 кесте.Зәрдің патологиялық құрамдас бөліктері

4. 
   Жазбаша бақылау билеттер бойынша жүргізіледі (билеттер берілген).
   
5. 
   Қорытынды жасау – кестелер және билет сұрақтары бойынша берілген жауаптар тексеріледі, бағалар қойылады.
   

1. 
   Абитаева С.А. «Биохимияның кейбір тараулары», Алматы, 2004 ж.
   
2. 
   Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. «Биологическая химия» - М., 2004 – С. 608-625
   
3. 
   Николаев А.Я. «Биологическая химия» - М., 2007 – С. 380-399
   
4. 
   Сеитов З.С. Биологиялық химия, Алматы, 2007 ж.
   

1. 
   Тапбергенов С.О., Тапбергенова Т.С. Медицинская и клиническая биохимия – Павлодар, 2004
   
2. 
   Марри Р., Греннер Д., Мейес П., Родуэлл В. Биохимия человека – 2003 г
   
3. 
   Кольман Я., Рем К-Г Наглядная биохимия – М, Мир, 2004
   
4. 
   Биохимия тесты и задачи: учебное пособие для студентов медвузов, под ред. Чл.корр. РАН, проф. Е.С. Северина Е.С. – М, 2005
   
5. 
   Биохимия в вопросах и ответах под редчл.корр. НАН РК, д.х.н проф. Адекенова С.М., Астана, 2003
   
6. 
   Аблаев Н.Р. Биохимия в схемах и рисунках, Алматы, 2005
   

1. 
   Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. «Биологическая химия» - М., 2004 – С. 591-596; 645-661
   
2. 
   Николаев А.Я. «Биологическая химия» - М., 2007 – С. 432-452; 489-502; 518-531
   
3. 
   Северин Е.С. «Биологическая химия» - М., 2008 – С. 643, 674-708
   
4. 
   Тапбергенов С.О., Тапбергенова Т.С. Медицинская и клиническая биохимия – Павлодар, 2004
   

1. 
   Марри Р., Греннер Д., Мейес П., Родуэлл В. Биохимия человека – 2003 г
   
2. 
   Кольман Я., Рем К-Г Наглядная биохимия – М, Мир, 2004
   
3. 
   Биохимия тесты и задачи: учебное пособие для студентов медвузов, под ред. Чл.корр. РАН, проф. Е.С. Северина Е.С. – М, 2005
   
4. 
   Биохимия в вопросах и ответах под редчл.корр. НАН РК, д.х.н проф. Адекенова С.М., Астана, 2003
   
5. 
   Аблаев Н.Р. Биохимия в схемах и рисунках, Алматы, 2005
   

Берілген сабақтағы құзырлылыны бағалау әдістеріне кіреді:

1.Дені сау адам зәріне тән физикалық-химиялық қасиеттер:

1. белгілі мөлшері

2. түсі, иісі

3. меншікті салмағы

4. рН, мөлдірлігі

5. лайлылығы

4 дұрыс жауабын табыңыз

2. Келесі түсінік пен оның анықтамасы арасындағы сәйкестікті табыңыз:

1. олигурия а – диурездің артуы

2. никтурия б – диурездің төмендеуі

3. полиурия в – зәрдің бөлінбеуі

4. анурия г – түнгі диурездің күндізгіден артық болуы

3. Біріншілік зәр – бұл:

1. жаңа туылған нәресте зәрі

2. алғаш бөлінген 100мл зәр

3.бүйрек шумақтарында түзілген зәр

4. бүйректен шығарылатын зәр

5. қуықтағы зәр

4. Дені сау адам зәрінің рНы:

1.5,3-6,5

2. 1,0-2,5

3. 6,0-8,0

4. 6,8-7,2

5. 4,5-5,5

5. Изостенурия- бұл:

1. зәрдің меншікті салмағының қан рН-на сәйкес болуы

2. зәрдің меншікті салмағының диурезге тура пропорционалды тәуелділікте болуы

3. зәрдің меншікті салмағының диурезге кері пропорционалды тәуелділікте болуы

4. зәрдің меншікті салмағының диурезге және ішкен сұйықтық мөлшеріне тәуелсіз болуы

5. зәрдің меншікті салмағының жоғарылауы

6. Дені сау адам зәрінің түсі төмендегі пигменттердің болуына байланысты:

1. стеркобилин

2. урохро

3. уроэритрин

4. уробилин

5. урозеин

4 дұрыс жауабын табыңыз

7. Дені сау адам зәрі лайлы болады, егер:

1. ол жаңадан шығарылса

2. ірің болғанда

3. тұрған соң суиды

4. қан болғанда

5. тұрған соң ол сілтілі болады

2 дұрыс жауабын табыңыз

8. Дені сау адам зәрінің құрамына кіреді:

1. белоктар алмасуының соңғы өнімдері

2. глюкоза

3. липидтер

4. пептидтер

5. билирубин

9. Дені сау адам зәрінде кездесетін органикалық заттар:

1.мочевина

2. несеп қышқылы

3. креатин

4. гиппур қышқылы

5. индикан

4 дұрыс жауабын табыңыз

10. Зәрдің патологиялық заттарына жатады:

1. глюкоза

2. билирубин

3. амин қышқылдары

4. кетон денелері

5. белок

1. 
   «Гормондар. Қан және зәр биохимиясы» тақырыптарын оқу барысындағы студенттердің алған білімдерін бағалау.
   
2. 
   Жағдайлық есептерді шешу арқылы студенттердің тәжірибелік дағдыларын бағалау.
   
3. 
   Аралық бақылау билеттерінің жағдайлық есептері бойынша студенттермен әңгімелесу кезінде олардың коммуникативті дағдыларын бағалау.
   

1) Студенттерді өтілген материалды талдай алуға және кең көлемді теориялық білімнен клиникалық пәндерді оқуда септігі тиетін білімді бөліп алуға үйрету.

2) Студенттерді жағдайлық есептерді шешу барысында олардың алған теориялық білімдерін қан мен зәрдің биохимиялық анализінің нәтижелерін түсіндіру үшін қолдануға үйрету.

3) Студенттерді гормондар бойынша жағдайлық есептерді шешу барысында организмдегі гормондардың жеткіліксіз немесе артық мөлшерде бөлінуінің сол гормонның әсер етуінің биохимиялық механизмімен байланысын көрсете білуге үйрету.

4) Студенттерді аралық бақылау билетінің сұрақтары бойынша оқытушымен диалог жасай білуге баулу.

5)Студенттерді кәсіби әдебиетті оқып-білуге және Ғаламтордан ақпарат іздеуге ынталандыру.

1.Қандағы кальций мен фосфаттардың мөлшерін реттейтін гормондар. Түзілетін орны. Негізгі физиологиялық әсері. Секрециясының реттелуі.

2. Негізгі алмасуды реттейтін гормондар. Түзілетін орны. Негізгі физиологиялық әсері. Секрециясының реттелуі.

3.Су-минерал (су, натрий мен калий деңгейін) алмасуын реттейтін гормондар. Түзілетін орны. Негізгі физиологиялық әсері. Секрециясының реттелуі.

4.Гипогликемиялық әсер көрсететін гормон. Түзілетін орны. Негізгі физиологиялық әсері. Секрециясының реттелуі.

5.Контринсулярлы гормондар. Түзілетін орны. Олардың гипергликемиялық әсерінің механизмдері.

6.Қантты диабет дамуының биохимиялық механизмдері.

7. Гипертиреоз дамуының биохимиялық механизмдері.

8. Гипотиреоз дамуының биохимиялық механизмдері. Ересектер мен балалардағы гипотиреоз. Эндемиялық зоб.

9. Катехоламиндер. Түзілетін орны. Негізгі физиологиялық әсері. Секрециясының реттелуі.

10. Анаболикалық эффект көрсететін гормондар. Түзілетін орны. Негізгі физиологиялық әсері. Секрециясының реттелуі.

11.Әйел адамдардың жыныс гормондары. Түзілетін орны. Негізгі физиологиялық әсері. Секрециясының реттелуі.

12. Ер адамдардың жыныс гормондары. Түзілетін орны. Негізгі физиологиялық әсері. Секрециясының реттелуі.

13. Эйкозаноидтар. Олардың түзілетін орны. Эйкозаноидтардың негізгі өкілдерінің физиологиялық әсері.

14.Гипофиз гормондары. Түзілетін орны. Негізгі физиологиялық әсері..

15.Қан сарысуының белоктары мен белок фракциялары. Қалыпты жағдайдағы пайыздық мөлшері. Қағаздағы электрофорез әдісінің принципі.

16.Белок электрофореграммасының түрлері, олардың диагностикалық маңызы.

17.Қан плазмасының ферменттері, түрлері, диагностикалық маңызы.

18.Гиперлипидемиялар, олардың диагностикалық маңызы.

19.Мочевина және несеп қышқылы. Олар қайда түзіледі? Қан сарысуындағы қалыпты мөлшері. Оларды қанда және зәрде анықтаудың диагностикалық маңызы.

20.Билирубиннің түрлері. Олар қайда түзіледі? Қан сарысуындағы қалыпты мөлшері. Қандағы және зәрдегі билирубинді анықтаудың диагностикалық маңызы

21. Креатин және креатинин. Олардың түзілетін орны. Маңызы. Қандағы креатининнің қалыпты мөлшері. Қандағы креатинин мөлшерінің артуы нені көрсетеді? Креатинурия қандай жағдайда байқалады?

22.Қан плазмасының азотсыз органикалық заттары. Олардың қалыпты жағдайдағы мөлшері. Оларды анықтаудың диагностикалық маңызы.

23. Натрий және калий. Осы элементтердің қан плазмасы мен эритроциттердегі қалыпты мөлшері және организмдегі маңызы. Қандағы натрий мен калий деңгейін қандай гормон реттейді?

24.Қалыпты зәрдің физика-химиялық қасиеттері және химиялық құрамы. Зәр құрамындағы заттардың қалыпты мөлшері.

25.Зәрдің патологиялық компоненттері. Олардың зәрде пайда болуының негізгі себептері.

26.Атеросклероз дамуының биохимиялық механизмдері.

27.Қантты диабет кезіндегі қан және зәр құрамындағы биохимиялық өзгерістер.

28.Орташа молекулалы пептидтер. Олардың диагностикалық маңызы.

Жағдайлық есептер (тәжірибелік дағдыны қабылдау)

1.Науқас белок мөлшері төмен диетада. Оның қан сарысуын зерттегенде мочевина мөлшері 11,83 мМоль/л болды. Науқас қандай ауруға шалдыққан деп болжауға болады?

2.Зерттелетін қан сарысуындағы креатин мөлшері 1,2 мМоль/л. Осы жағдай қай органның қызметі бұзылғанда байқалады?

3.Науқаста кіші буын артриті байқалады. Оның қанында несеп қышқылы мөлшері артқан. Қандай ауру деп болжауға болады? Несеп қышқылы неден түзіледі?

4. Пациенттің бауыр тұсы ауырады, склерасы мен терісі сарғайған. Нәжісі түссіз, зәрі – сыра түсті (қоңырлау). Осы күйді қандай патология тудырады? Осы пациент қандай анализ тапсыруы керек? Нәжістің түссізденуін қалай түсіндіруге болады? Зәр түсінің өзгеруі қандай қорытынды жасауға мүмкіндік береді? Осы патологияда тікелей және тікелей емес билирубин арақатынасы өзгереді ме?

5. Операция алдында науқастың қанындағы қалдық азот мөлшері жоғарылаған (50мМоль/л). Оған операция жасауға болады ма? Неліктен?

6. Қан сарысуындағы глюкоза мөлшері 10мМоль/л. Бұл күй қашан байқалады? Зәрде глюкоза пайда болады ма?

7. Қан сарысуы белоктарының электрофорезі кезінде қан сарысуындағы жалпы беклок мөлшері қалыпты, ал жеке белок фракцияларының проценттік арақатынасы: альбуминдер – 40, α-глобулиндер – 10, β-глобулиндер – 10, γ-глобулиндер-38 құрады. Бұл дені сау адамның, әлде науқастың қан сарысуы ма? Неліктен олай ойлайсыз?

8. Науқаста тырыспа байқалады. Қан сарысуын тексеру барысында кальций мөлшері 1,2 мМоль/л болды. Осы күй қалай аталады? Қашан байқалады?

9. Науқастың қан сарысуында калий мен магний мөлшері артқан. Бұл қай кезде байқалады?

10.Қан сарысуындағы кальций мөлшері нормадан көп (6 мМоль/л). Қандай горомн секрециясы артқан? Неліктен?

11. Науқастың тілі ісінген, үлкейгендігі сонша аузына сыймайды, тілінің үстінде тістің іздері қалады. Бұл ауру қандай эндокринді бездің қызметі бұзылғанда байқалады? Ісінудің биохимиялық механизмі.

12. Базедов ауруымен ауыратын науқастардың дене температурасы неліктен қалыптыдан жоғарырақ болады?

13. Зәрде 17-окси- және 17-кетостероидтар, альдостерон мөлшері төмендеген. Қысым төмендеген. Сусыздану, гипогликемия байқалады. Бұл қай бездің гипофункциясы кезінде байқалады және неліктен?

14. 10 жастағы бала бойының неліктен аласа екенін анықтау үшін ауруханаға келді. Оның бойы өзімен жасты балалардан аласа болатын, ата-анасы оның 7 жасар інісінен аласа болғанына мазаланып, дәрігерге әкеледі. Ол екі жылда 3 см-ге ғана өсті. Қандай горомн жеткіліксіздігі деп болжауға болады? Бұл жайт баланың ақыл-ойына әсер етуі мүмкін бе?
5.Оқыту мен сабақ беру әдістері:

Әдіс – біріккен (комбинациялық):

Аралас сұрау (жазбаша сұрау, әңгімелесу).

• 
  Жазбаша сұрау аралық бақылау билеттері бойынша (билет келтірілген).
  
• 
  Аралық бақылау билеттерінің жағдайлық есептері бойынша студенттермен әңгімелесу.
  
• 
  Аралық бақылауды қорытындылау: студенттерді алған бағаларымен таныстыру.
  
• 
  Емтиханға жіберу рейтингін есептеу.
  

1. 
   Плешкова С.М. және басқалары «Заттар алмасуы және оның реттелуі», Алматы 2006, 193-262 бет.
   
2. 
   Абитаева С.А. «Биохимияның кейбір тараулары», Алматы, 2004
   
3. 
   Плешкова С.М. және басқалары Биохимияны студенттердің өздігінен оқып-білуіне арналған оқу құралы 2 бөлім: Заттар алмасуы және оның реттелуі. – Алматы, 2009 ж.
   
4. 
   Плешкова С.М. және басқалары Биохимияны студенттердің өздігінен оқып-білуіне арналған оқу құралы 3Бөлім. Адам ағзасындағы сұйықтықтар мен тіндер биохимиясы. – Алматы, 2009 ж.
   

1. 
   Т.С. Сейтембетов., Б.И.Төлеуов., А.Ж. Сейтембетова., Биологиялық химия., Қарағанды, 2007.
   
2. 
   Сеитов З.С. «Биохимия», Алматы, 2007 ж., 155-197, 483-493, 529-531 бет.
   
3. 
   У.Сайпіл, К.Қ.Өмірзақова “Заттар алмасуы”, Алматы, 2004 ж.
   

1. 
   Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. Биологическая химия, М., 1998 – С. с 582-585; 661-680
   
2. 
   Северин Е.С. «Биологическая химия» - М., 2008 – С. 674-708
   
3. 
   Николаев А.Я. «Биологическая химия» - М., 2007 – С. 432-452
   
4. 
   Плешкова С.М., Абитаева С.А., Булыгин К.А. «Основы частной биохимии», Алматы, 2004 – С. 44-57
   
5. 
   Бышевский А.Ш., Терсенов О.А. «Биохимия для врача» 1994 – С. 173-189, 325-340
   
6. 
   Р.Марри, Д. Греннер, П.Мейес, В. Родуэлл – Биохимия человека (перевод с англ) – М., Мир: 1993 – том 2 – С. 299-318, 332-351
   
7. 
   В.Дж. Маршалл – Клиническая биохимия – Москва, 1999 – С. 212-229
   
8. 
   Кольман Я., Рем., К-Г., «Наглядная биохимия»., М.: Мир,2004
   
9. 
   Биохимия . Тесты и задачи: учебное пособие для студентов медвузов, под ред. член-корр., РАН, проф .Е.С. Северина.- М.,2005
   

Бұл сабақта білім, тәжірибелік дағдылар, коммуникативті дағдылар бағаланады:

ОҚЫТУШЫНЫҢ БАҚЫЛАУЫМЕН АТҚАРЫЛАТЫН СТУДЕНТТІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫНА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР

КУРС: 2
ПӘН: БИОЛОГИЯЛЫҚ ХИМИЯ

ҚҰРАСТЫРҒАНДАР: кафедраның профессор-оқытушылар құрамы

2012 ж.

Кафедра мәжілісінде талқыланды

Хаттама №1 29 тамыз 2012 ж.

Бекітілді

Кафедра меңгерушісі

Профессор ____________________________ Плешкова С.М.

№ 1 ОСӨЖ

1.Тақырыбы: Белоктар. Белоктардың жалпы қасиеттері және атқаратын қызметтері. Белоктарға түсті реакциялар: жалпы және жеке амин қышқылдарын ашуға арналған реакциялар.

2. Мақсаты:

1. 
   Белоктардың атқаратын функциялары мен жалпы қасиеттері туралы студенттердің алған білімдерін бекіту.
   
2. 
   Кәсіби әдебиетпен жұмыс жасауда және жағдайлық есептерді шешуде студенттерде дағдылар мен талдай алу қабілеттерін дамыту.
   

3. 
   Оқыту міндеттері:
   

1. 
   Оқытушының жетекшілігімен тақырып бойынша берілген жағдайлық есептер мен жаттығуларды шешу.
   
2. 
   «Белок зарядының орта рН-ына тәуелділігі» кестесін толтыру.
   
3. 
   Кәсіптік әдебиеттерді оқып білуге және интернеттен ақпаратты іздеуге студенттерді ынталандыру.
   
4. 
   Өткізу формасы:
   

1. 
   Студенттер қойған сұрақтар бойынша кеңес беру
   
2. 
   Оқытушының жетекшілігімен студенттің өзіндік жұмысы (кесте толтыру және жағдайлық есептер мен жаттығуларды шешу).
   

1)Кесте толтыру: «Белок зарядының орта рН-ына тәуелділігі»

Негізгі:

2. Плешкова С.М. және басқалары Биохимияны студенттердің өздігінен оқып-білуіне арналған оқу құралы 1Бөлім. Белоктар, ферменттер, витаминдер. – Алматы, 2009 ж.

1. 
   Сеитов З.С. Биологиялық химия, Алматы, 2007 ж. - 125-127; 167; 193-195; 798 б.
   
2. 
   Тапбергенов С.О. Медициналық биохимия.-Павлодар.-2008.
   
3. 
   Сейтембетова А.Ж.., Лиходий С.С., Биологиялық химия, 1994.
   
4. 
   Биохимия сұрақтары мен жауаптары. ҚР ҰҒА корр., проф. С.М. Адекеновтің ред. басшылығымен.-Астана, 2003 ж.
   
5. 
   Плешкова С.М., т.б. Биохимия пәнінен студенттердің жеке дайындығына арналған тесттік сұрақтар. – Алматы, 2007 ж.
   

1. 
   Северин Е.С. «Биохимия», 2007 г.стр10-17
   
2. 
   Николаев А.Я. “Биологическая химия” – Москва, 2004г., с. 16 - 59
   
3. 
   Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. “Биологическая химия” – Москва , 2004г., с. 20-74
   
4. 
   Учебное пособие для самостоятельного изучения биохимии «Белки, ферменты, энергетический обмен, витамины», часть 1 – Алматы, 2009.
   
5. 
   Строев Е.А. “Биологическая химия” – Москва, 1986г., с. 24-51; 55-58.
   
6. 
   Аблаев Н.Р. «Биохимия в схемах и рисунках», 2005г.
   
7. 
   Сеитов З.С. “Биологическая химия”, Алматы, 2000, с. 85 – 134
   
8. 
   Плешкова С.М., Абитаева С.А., Ерджанова С.С. Петрова Г.И. Практикум по биохимии – Алматы, 2003
   

№2 ОСӨЖ

Белоктардың жалпы қасиеттері. Тұнбаға түсу реакциялары. Белоктардың жіктелуі (жай және күрделі белоктар). Жай глобулярлы белоктар.

1) Белоктардың жалпы қасиеттері және жіктелуі туралы білімдерін бекіту.

2) Жай глобулярлы белоктар туралы білімдерін бекіту.

3) Кәсіптік әдебиеттерді оқып білуге және интернеттен ақпаратты іздеуге студенттерді ынталандыру.

1.Оқытушының жетекшілігімен тақырып бойынша жағдайлық есептер мен жаттығуларды шешу.

2. «Белок молекуласының құрылымдары және оларды тұрақтандыратын байланыстар» кестесін толтыру.

3. Студенттерді кәсіптік әдебиеттерді оқып білуге және интернеттен ақпаратты іздеуге ынталандыру.

1.Белоктардың жалпы қасиеттері:

3. 
   Белоктардың коллоидты қасиеттері. Белоктың ерітіндідегі тұрақтылығы, тұрақтылық факторлары.
   
4. 
   Белоктарды тұнбаға түсу реакциялары және тұздалуы. Осы реакциялардың медицинадағы маңызы.
   
5. 
   Белок молекуласының құрылымдары (структуралары). Денатурация, ренатурация.
   

3. Альбуминдер мен глобулиндердің, протаминдер мен гистондардың химиялық қасиеттері, ролі мен табиғатта таралуы

Аралас әдіс:

1. 
   Оқытушының жетекшілігімен студенттің өзіндік жұмысы (кесте толтыру және жағдайлық есептер мен жаттығуларды шешу).
   
2. 
   Жазбаша бақылау (билеттер келтірілген).
   

Үй тапсырмасы:

Белоктарға түсті реакциялар және тұнбаға түсу реакцияларын демонстрациялау және алынған нәтижелерді талдау.

4. 
   Биохимияға кіріспе.
   
5. 
   Белоктардың атқаратын қызметтері.
   
6. 
   Белоктардың жалпы қасиеттері:
   

11. 
    белоктардың элементтік құрамы,
    
12. 
    жоғары молекулалық массасы,
    
13. 
    белок молекуласының көлемі мен пішіндері,
    
14. 
    ыдырау өнімдерінің ұқсастығы;
    
15. 
    белок молекуласындағы байланыс түрлері және олардың белок молекуласын тұрақтандыруға қатысуы;
    
16. 
    белоктарға түсті реакциялар: жалпы және жеке амин қышқылдарына арналған реакциялар. Осы реакциялардың медицинадағы маңызы.
    
17. 
    Белоктардың амфотерлік қасиеті. Орта рН-ының белок зарядына әсері.
    
18. 
    Белоктардың коллоидты қаситтері. Белоктың ерітіндідегі тұрақтылығы, тұрақтылық факторлары.
    
19. 
    Тұнбаға түсу реакциялары және белоктардың тұздалуы. Осы реакциялардың медицинадағы маңызы.
    
20. 
    Белок молекуласының құрылымдары (структуралары). Денатурация, ренатурация.
    

5. Альбуминдердің, глобулиндердің, протаминдердің, гистондардың және склеропротеиндердің (коллагендердің, эластиндердің, кератиндердің) химиялық қасиеттері, олардың ролі мен табиғатта таралуы

6. Гликопротеиндер, құрылысы, қасиеттері, маңызы, жіктелуі. Нағыз гликопроетиндердің протеогликандардан ерекшелігі, негізгі өкілдері.

7.Хромопротеиндер, жіктелуі: гемопротеиндер, магнийпорфириндер, пигменттер, құрылысы, маңызы.

8.Нуклеопротеиндер, құрамы, қасиеттері. Нуклеин қышқылдары – құрылымдары, құрылысы, ролі.

9. Металлопротеиндер, липопротеиндер, фосфопротеиндер – құрылысы, өкілдері, ролі.

10.АҚ-нан ди-, три-, тетрапептидтер құрастыра білу.

11. ДНҚ-ның, РНҚ-ның 1-реттік құрылымын 2 нуклеотидті өзара фосфодиэфирлік байланыстпен байланыстырып, көрсете алу.

Негізгі:

2. Плешкова С.М. және басқалары Биохимияны студенттердің өздігінен оқып-білуіне арналған оқу құралы 1Бөлім. Белоктар, ферменттер, витаминдер. – Алматы, 2009 ж.

Сеитов З.С. Биологиялық химия, Алматы, 2007 ж. - 125-127; 167; 193-195; 798 б.

Сеитов З.С. Биологиялық химия, Алматы, 2007 ж. - 125-127; 167; 193-195; 798 б.

3. Сейтембетов Т.С., Төлеуов Б.И., Сейтембетова А.Ж.. Биологиялық химия.-Қарағанды, 2007.

Қосымша:

1. Тапбергенов С.О. Медициналық биохимия.-Павлодар.-2008.

2.Сейтембетова А.Ж.., Лиходий С.С., Биологиялық химия, 1994.

3. Биохимия сұрақтары мен жауаптары. ҚР ҰҒА корр., проф. С.М. Адекеновтің ред. басшылығымен.-Астана, 2003 ж.

4. Плешкова С.М., т.б. Биохимия пәнінен студенттердің жеке дайындығына арналған тесттік сұрақтар. – Алматы, 2007 ж.

Орыс тілінде:

1. 
   Северин Е.С. «Биохимия», 2007 стр.19-27
   
2. 
   Николаев А.Я. “Биологическая химия”, Москва, 2004г., с. 16 - 59
   
3. 
   Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. “Биологическая химия”, Москва ,2004, с. 20 - 74
   
4. 
   Учебное пособие для самостоятельного изучения биохимии «Белки, ферменты, энергетический обмен, витамины», часть 1 – Алматы, 2009.
   
5. 
   Строев Е.А. “Биологическая химия” – Москва, 1986г., с. 24-51; 55-58.
   
6. 
   Аблаев Н.Р. «Биохимия в схемах и рисунках», 2005г.
   
7. 
   Сеитов З.С. “Биологическая химия”, Алматы, 2000, с. 85 – 134
   

№3 ОСӨЖ

Түсті реакциялардың кейбір амин қышқылдары мен белоктар үшін және тұнбаға түсу реакцияларының медицинадағы маңызы.

2) Кәсіптік әдебиеттермен жұмыс істеу және жағдайлық есептерді шешу арқылы дағдыландыру

2. Студенттерді кәсіптік әдебиеттермен жұмыс ітеуге және интернеттен жаңа ақпараттарды табуға ынталандыру.

1. Белоктар, атқаратын қызметтері, жалпы қасиеттері

2. Белоктардың жіктелуі.

3.Жай белоктардың өкілдері (альбуминдер, глобулиныдер, протаминдер, гистондар,

коллагендер, эластиндер, кератиндер), қасиеттері, құрылысы, маңызы.

4.Күрделі белоктардың өкілдері (фосфо,- глико,- хромо,- метало,- липо- және

нуклеопротеиндер), құрылымы, қасиеттері, маңызы.

5.Нуклеин қышқылдары, түрлері, бір-бірінен айырмашылықтары, құрылымы, қасиеттері, маңызы.

6. Түсті реакциялардың жіктелуі, принциптері, тәжірибелік маңызы.

7. Түсті реакциялар арқылы ертіндіден құнсыз белоктарды қалай анықтауға болады?

8. Белоктарды тұнбаға түсіру және тұздалу реакцияларының медицинада қолдану принциптері.

9. Қан сарысуындағы белоктардың гидролиздену дәрежесін биурет реакциясы және аммоний сульфатымен тұздалу реакциялары арқылы қалай анықтауға болады?

Аралас-әдіс:

1. 
   Видеоәдіс
   
2. 
   Жағдайлық есептерді шығару
   

Ферменттердің жалпы қасиеттері және әсер ету механизмдері. Ферменттердің активтілігін реттеу. Ферменттердің жіктелуі мен номенклатурасы. Гидролазалар: жіктелуі, түзілу орны және жеке өкілдерінің каталитикалық әсері.

1. 
   Ферменттер туралы түсінік.
   
2. 
   Бейорганикалық катализаторлар мен ферменттердің әсер ету ұқсастықтары
   
3. 
   Ферменттердің жалпы қасиеттері.
   
4. 
   Ферменттердіңхимиялық табиғаты.
   
5. 
   Ферменттердің құрылымы. Жай (бір компонентті) және күрделі (екікомпонентті) ферменттер.
   
6. 
   Ферменттің активті орталығының құрылымы, оның рөлі.
   
7. 
   Ферменттің аллостерикалық орталығы деген не , оның рөлі.
   
8. 
   Ферменттердің әсер ету механизмі
   
9. 
   Ферменттердің арнайылығы: а) субстратты б) арнайылық әсері.
   
10. 
    Субстраттыарнайылықтың түрлері.
    
11. 
    Ферменттердің әсер ету қуаттылығы.
    

13. Ферменттердіңактивтіліктеріне әсер етуші факторлар (температура, ортаның рН, фермент және субстрат концентрацияларының эффекторлары).

14. Ферменттердіңактивтіліктерін ингибирлеушілер:

а. конкурентті (бәсекелес)

б. бәсекелес емес ингибирлеушілердің және активтеушілердің типтері.

15. Ферменттердіңжіктелуі және номенклатурасы.

16. Гидролазалар, жалпы сипаттамасы. Негізгі топшалары: эстеразалар, гликозмдазалар,

пептидгидролазалар

17. Эстеразалардың негізгі топшалары: карбон қышқылдары түзетін күрделі эфирлік байланыстарды үзетін эстеразалар (липазалар, А₁,А₂фосфолипазалар), фосфоэстеразалар (С, Д фосфолипазалар, АТФ-азалар, глюкозо-6-фосфтатаза) шоғырлануы, каталитикалық әсері.

18. Гликозидазалардың негізгі өкілдері: α-амилаза, γ-амилаза, мальтаза, лактаза, сахараза, шоғырлануы, каталитикалық әсері.

19. Пептидгидролазалар: эндопептидазалар (пепсин, трипсин, химотрипсин, катепсиндер) және экзопепетидазалар (карбоксипептидазалар, аминопептидазалар, дипептидазалар), шоғырлануы, каталитикалық әсері.

2. Тақырып және берілген тапсырмалар бойынша кеңес беру:оқытушы студенттерден түсінбеген қиын сұрақтарды біліп, оған кеңес береді ОСӨЖдің оқу жолынтүсіндіреді.

3. Видеоәдіс – «Белоктар және нуклеин қышқылдары» тақырыптарына анимациялық фильм көрсетіледі – биохимия кафедрасының видеотекасын қараңыз.

4.Жазбаша сұрау– жағдайлық есептері бар билеттер бойынша жүргізіледі.

5. ОСӨЖдің қорытындысы – оқытушы студенттермен бірге тақырып бойынша қорытынды жасайды, баға қойып оны студенттерге айтады.
6. Әдебиеттер:

Қазақ тілінде

Негізгі:

2. Сеитов З.С. Биологиялық химия, Алматы, 2007 ж. – 6-66; 405-449 б.

3. Сейтембетов Т.С., Төлеуов Б.И., Сейтембетова А.Ж.. Биологиялық химия.-Қарағанды, 2007.

4.Шарманов Т.Ш., Плешкова С.М. “Метаболические основы питания с курсом общей биохимии”, Алматы, 1998г., с. 35 - 66; 161 - 192

5. Биохимия кафедрасының оқытушылары: «Биохимияны студенттердің өздігінен оқып-білуіне арналған оқу құралы», Алматы, 2009ж, 1-бөлім, 13-87б.

6. Биохимия кафедрасының оқытушылары: Биохимия пәнінен әдістемелік нұсқаулар, Алматы,2003, 3-47б.

7.Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф.“Биологическая химия”,Москва,2004,с.78– 88; 90 - 111

8. Северин Е.С. «Биохимия», 2007 стр.10-17, стр.19-27, стр.44,50,59-65, стр.141-149

9.. Николаев А.Я. “Биологическая химия”, Москва, 2004г., с. 37; 101 - 117
Қосымша:

1. Тапбергенов С.О. Медициналық биохимия.-Павлодар.-2008.

2. Биохимия сұрақтары мен жауаптары. ҚР ҰҒА корр., проф. С.М. Адекеновтің ред. басшылығымен.-Астана, 2003 ж.

3. Плешкова С.М., т.б. Биохимия пәнінен студенттердің жеке дайындығына арналған тесттік сұрақтар. – Алматы, 2007 ж.

4. Плешкова С.М. және басқалары «Биологиялық химиядан практикум», Алматы, 2004ж.

7. Бақылау билеттерге жауаптар берілуі арқылы жүргізіледі.

Бұл сабақтағы құзырлылылық әдістер қамтиды:

4. 
   Белоктардың атқаратын қызметтері, атап шығу, мысалдар келтіру
   
5. 
   Белоктардың элементік құрамы, молекулалық массасы, молекулаларының мөлшері және пішіні.
   

4. 
   Глобулярлы және фибриллярлы белоктар, олардың пішіндері және атқаратын қызметтері.
   

6. 
   Белок молекулаларындағы байланыс түрлері, олардың белок құрылымдарын түзудегі рөлдері.
   

5. 
   Гидролиз, түрлері. Белок гидролизінің соңғы өнімдері.
   
6. 
   Белоктардың амфотерлігі. Белоктардың заряды, изоэлектрлік жағдайы және изоэлектрлік нүктесі-ИЭН туралы түсініктер.
   

1. 
   Тақырыбы: Ферменттер. Ферменттердің жалпы қасиеттері және әсер ету механизмі. Ферменттердің активтілігінің реттелуі. Ферменттердің жіктелуі мен номенклатурасы. Гидролазалар: жіктелуі, түзілетін орны және жеке өкілдерінің катализдік әсері.
   
2. 
   Мақсаты:
   

1. 
   Ферменттердің активтілігіне әсер етуші факторлар, ферменттердің жіктелуінің тәртібі, гидролазалардың өкілдері туралы алған білімдерді бекіту.
   
2. 
   Кәсіби әдебиетпен жұмыс істегенде дағдылар мен аналитикалық қабілеттерді қалыптастыру.
   

3. 
   Оқытудың міндеттері:
   

1. 
   Оқытушының жетекшілігімен жағдайлық есептер және жаттығуларды шешіп шығару.
   
2. 
   «Гидролазалар класының негізгі өкілдері» кестесін толтыру.
   
3. 
   Студенттерді кәсіби әдебиетті зерттеуге (оқуға) және ғаламторда ақпарат (мәліметтер) ізденуге ынталандыру.
   

3. 
   Тақырыптың негізгі сұрақтары:
   

1. 
   Ферменттердің активтілігіне әсер етуші факторлар:
   
2. 
   Ферменттердің әсер етуінің реттелуі. Активаторлар мен ингибиторлар. Арнайлығы бар және арнайлығы жоқ эффекторлар.
   
3. 
   Гидролазалар, жалпы сипаттамасы. Негізгі топтары: эстеразалар, гликозидазалар, пептидгидролазалар.
   

Әдіс – аралас: оқытушының жетекшілігімен студенттердің өз бетінше атқаратын жұмыстары (кестені толтыру және жағдайлық есептер мен жаттығуларды шешу).

1. 
   Ұйымдастыру бөлігі –оқытушы студенттерді ОСӨЖ-дың мақсаты мен оқу міндеттерімен ианыстырады, келесі ОСӨЖ-ге тапсырма береді: «Ферменттер. Лиазалар. трансферазалар».
   

1. 
   Трансферазалар – жіктелуі, жалпы сипаттама.
   
2. 
   Аминотрансферазалар, метилтрансферазалар, фосфотрансферазалар ацетилтрансфераза-лар – құрылысы, катализдік әсері.
   
3. 
   Лиазалар – құрылысы, жалпы сипаттама.
   
4. 
   Кетоқышқылдарының және амин қышқылдарының декарбоксилазалары –құрылысы, катализдік әсері.
   
5. 
   Карбангидразалар – құрылысы және катализдік әсері.
   

2. 
   Тақырып және тапсырмалар бойынша видеоәдіс («Гидролазалар») арқылы кеңес беру:
   

3. 
   Оқытушының жетекшілігімен студенттердің өз бетінше атқаратын жұмыстары: студенттер шағын топтарда жағдайлық есептер мен жаттығуларды шығарады және «Гидролазалар класының негізгі өкілдері» кестесін толтырады.
   

1. 
   Ашытқыны 0С+4С температурасы тоңазытқышқа салып қойды. Бір тәуліктен кейін ашытқыны глюкозаның ерітіндісіне қосты да, +37С-тағы термостатқа қойды. Глюкозаның ашуы байқала ма? Неге? Ал егер қайнатса?
   
2. 
   Белгісіз ерітіндіге оптималды температурада амилаза ерітіндісі қосылды. Ерітіндіге Люголь ерітіндісін қосқанда сұйық сары түске боялды. Пробиркада қандай ерітінді болды? Қандай өнім түзілді? Дәлелдеңіз.
   
3. 
   Ерітіндінің температурасы 60С. Бұл жағдайда амилазаның активтілігін тексеруге болады ма?
   

Негізгі:

1. 
   Плешкова С.М. және т.б. «Белоктар. Ферменттер. Энергия алмасуы. Витаминдер.» - Биохимияны студенттердің өздігінен оқып-білуіне арналған оқу құралы. 1 бөлім – Алматы, 2009 ж, 90-111 бет.
   
2. 
   У. Сайпіл, Абитаева С.А. « Ферменттер, энергия алмасуы, витаминдер»., Алматы 2000ж., б. 4-48, 73-92.
   
3. 
   Сейтембетов Т.С., Төлеуов Б.И., Сейтембетова А.Ж.. Биологиялық химия.-Қарағанды, 2007.
   
4. 
   Сеитов З.С. Биологиялық химия, Алматы, 2007 ж..
   

1. 
   Тапбергенов С.О. Медициналық биохимия.-Павлодар.-2008.
   
2. 
   Сейтембетова А.Ж.., Лиходий С.С., Биологиялық химия, 1994.
   
3. 
   Биохимия сұрақтары мен жауаптары. ҚР ҰҒА корр., проф. С.М. Адекеновтің ред. басшылығымен.-Астана, 2003 ж.
   

4. 
   Плешкова С.М., т.б. Биохимия пәнінен студенттердің жеке дайындығына арналған тесттік сұрақтар. – Алматы, 2007 ж.
   
5. 
   Строев Е.А. “Биологическая химия”, Москва,1986г.
   
6. 
   Николаев А.Я. “Биологическая химия”, Москва, 2004г.
   
7. 
   Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. “Биологическая химия”, Москва ,2004.
   

2) Кәсіптік әдебиеттермен жұмыс істеу және жағдайлық есептерді шешу арқылы дағдыландыру

2. Студенттерді кәсіптік әдебиеттермен жұмыс ітеуге және интернеттен жаңа ақпараттарды табуға ынталандыру.

2)кесте толтыру

3) Жағдайлық есептерді және жаттығуларды шығару

Оқыту құралдары: дәрістің электронды нұсқасы, , силлабус.

Оксидоредуктазалар, құрылысы, каталитикалық әсері.

1. Ферменттер дегеніміз не?

2.Фермент пен бейорганикалық катализаторлардың ұқсастықтары.

3.Ферменттердің жалпы қасиеттері. 4. Ферменттердің химиялық табиғаты. 5. Ферменттердің құрылыс. Жай ( бір компонентті ) және күрделі (екі компонентті) ферменттер.

6. Ферменттің активті орталығының құрылысы, ролі. 7. Ферменттің аллостериялық орталығы дегеніміз не? Ролі.

8. Ферменттердің әсер ету механизмі. 9. Ферменттердің арнайлығы: а) субстраттық, б) әсер ету арнайлығы.

10. Субстраттық арнайылықтың түрлері.

11. Ферменттердің әсер ету қуаттылығы 12.Изоферменттер, олардың диагностикалық маңызы 13. Мультиферменттік комплекстің түрлері,маңызы. 14. Фермент активтілігіне әсер ететін факторлар. 15.Фермент активтілігіне температураның әсері. Қайтымды және қайтымсыз инактивация.

16. Фермент активтілігіне орта рН-ң әсері.

17. Фермент активтілігіне субстрат концентрациясының әсері.

18. Фермент активтілігіне эффекторлардың әсері. Арнайылығы бар және арнайылығы жоқ эффекторлар.

19.Фермент активтілігінің тежелу түрлері:

а) бәсекелес;

б) бәсекелес емес.

20.Ферменттердің аллостериялық активтенуі мен ингибирленуі. 21.Ферменттердің номенклатурасы мен жіктелуі. 22.Гидролазалар. Жалпы сипаттама. Негізгі топтары: эстеразалар, гликозидазалар, пептидгидролазалар. 23.Эстеразалардың негізгі топшалары: карбон қышқылдарынан түзілген күрделі эфирлік байланысты үзетін эстеразалар (липазалар, фосфолипазалар А1, А2), фосфоэстеразалар (фосфолипаза С және Д, глюкозо-6-фосфатаза), кездесетін орны, катализдік әсері.

24.Гликозидазалар негізгі өкілдері: α-амилаза, γ-амилаза, мальтаза, лактаза, сахараза, кездесетін орны, катализдік әсері.

25. Пептидгидролазалар эндопептидазалар (пепсин, трипсин, химотрипсин, катепсиндер) және экзопептидазалар (карбоксипептидазалар, аминопептидазалар, дипептидазалар), кездесетін орны, катализдік әсері.

26.Трансферазалар,жалпы сипаттамасы, негізгі топтары және олардың катализдейтін реакцияларының түрлері.

27.Аминотрансферазалар, құрылысы, коферментінің химиялық табиғаты, катализдік әсері.

28.Қан сарысуында аминотрансферазаларды (АЛТ, АСТ ) анықтаудың маңыздылығы. 29. Метилтрансферазалар, В_с және В₁₂ витаминдерінің құрылысы туралы түсінік, олардың ролі. Катализдейтін реакциялары (мысал келтіру)

30 Ацетилтрансферазалар. НSKoA-ның құрылысы ( В₃ вит.) және ролі. Катализдейтін реакциялары.

31. Фосфотрансферазалар, құрылысы, катализдік әсері.

32.Лиазалар, жалпы сипаттамасы, негізгі топтары және олардың катализдейтін реакцияларының түрлері.

33.Кетоқышқылдарының декарбоксилазалары, Мультиферменттік комплекстің құрамы, коферменттердің (В_1, В₅, В₃ витаминдерінің ), ферменттің каталитикалық әсері.

64. Ферментті және ферментті емес антиоксиданттар

8. 
   Мына реакцияны қандай фермент тездетеді? Қай класқа жатады?
   

9. 
   Мына реакцияны атаңыздар, қандай фермент қатысады, қай зат реакцияға түседі?
   

10. 
    Креатин + АТФАДФ + креатинфосфат
    

11. 
    COOH- (CH₂)₂- CHNH₂COOH COOH- (CH₂)₂- CHNH₂+ СО₂
    

12. 
    ПЖҚ-ң тотығудан декарбоксилдену реакциясын жазыңыз. Реакцияға қатысатын негізгі ферменттерді атаңыз.
    
13. 
    В₆ витамині қандай ферменттің құрамына кіреді? Осы ферменттердің қатысуымен өтетін реакцияларды жазыңыз.
    
14. 
    Пируватдегидрогеназа деген не? Қандай реакцияға қатысады?
    

1. Пробиркаларда a-аланин мен a-кетоглутар қышқылының қоспасы бар: бірінші пробиркаға - бауыр гомогенаты, екіншісінде – алдын ала қайнатылған бауыр гомогенатын қосты. Пробиркаларды оптимальды температуралық жағдайда 30-минут уақытқа қойды. Қай пробиркада қандай реакция өтеді? Қандай өнім түзіледі? Реакция теңдеуін жазыңыз. Неліктен басқа пробиркада реакция жүрмейді? Түсіндіріңіз.

2. ПЖҚ-ң декарбоксилденуі кезінде бір жағдайда сірке альдегиді, ал екінші жағдайда – ацетил-КоА түзіледі. Декарбоксилдену реакцияларының айырмашылығы неде?

3. Амилаза ерітіндісінің үш pH мәні әртүлі буферлі ерітінділерге құйылады: бірінші пробиркада – 1,5; екіншісінде – 6,8; үшіншісінде – 8,0. Содан кейін барлық пробиркаларға крахмал ерітіндісі қосылды, бөлме температурасында қалдырады. Люголь түсті реакция өткізді. 1-ші және 3- ші пробиркада қою – көк түс пайда болады, 2-ші пробиркада қызыл – қоңыр. Бұл нені көрсетеді.

Негізгі:

1. 
   Плешкова С.М. және т.б. «Белоктар. Ферменттер. Энергия алмасуы. Витаминдер.» - Биохимияны студенттердің өздігінен оқып-білуіне арналған оқу құралы. 1 бөлім – Алматы, 2009 ж, 90-111 бет.
   
2. 
   У. Сайпіл, Абитаева С.А. « Ферменттер, энергия алмасуы, витаминдер»., Алматы 2000ж., б. 4-48, 73-92.
   
3. 
   Сейтембетов Т.С., Төлеуов Б.И., Сейтембетова А.Ж.. Биологиялық химия.-Қарағанды, 2007.
   
4. 
   Сеитов З.С. Биологиялық химия, Алматы, 2007 ж..
   

1. 
   Тапбергенов С.О. Медициналық биохимия.-Павлодар.-2008.
   
2. 
   Сейтембетова А.Ж.., Лиходий С.С., Биологиялық химия, 1994.
   
3. 
   Биохимия сұрақтары мен жауаптары. ҚР ҰҒА корр., проф. С.М. Адекеновтің ред. басшылығымен.-Астана, 2003 ж.
   

4. 
   Плешкова С.М., т.б. Биохимия пәнінен студенттердің жеке дайындығына арналған тесттік сұрақтар. – Алматы, 2007 ж.
   
5. 
   Строев Е.А. “Биологическая химия”, Москва,1986г.
   
6. 
   Николаев А.Я. “Биологическая химия”, Москва, 2004г.
   
7. 
   Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. “Биологическая химия”, Москва ,2004.
   

№6 ОСӨЖ

2. Кәсіби әдебиетпен жұмыс жасауда және жағдайлық есептерді шешуде студенттерде дағдылар мен талдай алу қабілеттерін дамыту.

1. Оқытушының жетекшілігімен тақырып бойынша берілген жағдайлық есептер мен жаттығуларды шешу.

2.Кәсіптік әдебиеттерді оқып білуге және интернеттен ақпаратты іздеуге студенттерді ынталандыру.

4.Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Ферменттер туралы түсінік. Фермент пен бейорганикалық катализаторлардың ұқсастықтары.

2. Ферменттердің жалпы қасиеттері. 3. Ферменттердің химиялық табиғаты. 4. Ферменттің активті орталығының құрылысы, ролі. 5. Ферменттің аллостериялық орталығы дегеніміз не? Ролі.

6. Ферменттердің әсер ету механизмі. 7. Ферменттердің арнайлығы: а) субстраттық, б) әсер ету арнайлығы.

8. Ферменттердің әсер ету қуаттылығы 9. Изоферменттер, олардың диагностикалық маңызы 10. Мультиферменттік комплекстің түрлері,маңызы. 11. Фермент активтілігіне әсер ететін факторлар. 12. Фермент активтілігіне температураның әсері. Қайтымды және қайтымсыз инактивация.

13. Фермент активтілігіне орта рН-ң әсері.

14. Фермент активтілігіне субстрат концентрациясының әсері.

15. Фермент активтілігіне эффекторлардың әсері. Арнайылығы бар және арнайылығы жоқ эффекторлар.

16.Фермент активтілігінің тежелу түрлері:

а) бәсекелес;

б) бәсекелес емес.

17.Ферменттердің аллостериялық активтенуі мен ингибирленуі. 18.Ферменттердің номенклатурасы мен жіктелуі. 19.Гидролазалар. Жалпы сипаттама. Негізгі топтары: эстеразалар, гликозидазалар, пептидгидролазалар. 20.Эстеразалардың негізгі топшалары: карбон қышқылдарынан түзілген күрделі эфирлік байланысты үзетін эстеразалар (липазалар, фосфолипазалар А1, А2), фосфоэстеразалар (фосфолипаза С және Д, глюкозо-6-фосфатаза), кездесетін орны, катализдік әсері.

21.Гликозидазалар негізгі өкілдері: α-амилаза, γ-амилаза, мальтаза, лактаза, сахараза, кездесетін орны, катализдік әсері.

22. Пептидгидролазалар эндопептидазалар (пепсин, трипсин, химотрипсин, катепсиндер) және экзопептидазалар (карбоксипептидазалар, аминопептидазалар, дипептидазалар), кездесетін орны, катализдік әсері.

23.Трансферазалар,жалпы сипаттамасы, негізгі топтары және олардың катализдейтін реакцияларының түрлері.

24.Аминотрансферазалар, құрылысы, коферментінің химиялық табиғаты, катализдік әсері.

25.Қан сарысуында аминотрансферазаларды (АЛТ, АСТ ) анықтаудың маңыздылығы. 26. Метилтрансферазалар, В_с және В₁₂ витаминдерінің құрылысы туралы түсінік, олардың ролі. Катализдейтін реакциялары (мысал келтіру)

27. Ацетилтрансферазалар. НSKoA-ның құрылысы ( В₃ вит.) және ролі. Катализдейтін реакциялары.

28. Фосфотрансферазалар, құрылысы, катализдік әсері.

29.Лиазалар, жалпы сипаттамасы, негізгі топтары және олардың катализдейтін реакцияларының түрлері.

30.Кетоқышқылдарының декарбоксилазалары, Мультиферменттік комплекстің құрамы, коферменттердің (В_1, В₅, В₃ витаминдерінің ), ферменттің каталитикалық әсері.

31.Амин қышқылдарының декарбоксилазалары,витаминдердің құрылысы және коферменттік функциясы. Каталитикалық әсері, биогенді аминдер туралы түсінік. 32. Карбоангидраза. СО₂ тасымалдаудағы ролі,құрылысы, катализдейтін реакциялары. 33.Оксидоредуктазалар, жалпы сипаттама, жіктелуі. 34. Дегидрогеназалар, өкілдері, құрылысы, каталитикалық әсері. 35. Пиридинферменттердің коферменттерін атаңыз. 36. НАД және НАДФ, кездесетін орны ,құрылысы мен биологиялық роліндегі айырмашылықтары. 37. Флавинферменттерің коферменттерін атаңыз. 38. ФМН, ФАД кездесетін орны ,құрылысы мен биологиялық роліндегі айырмашылықтары. 39. Витаминдер, коферменттерінің құрамына кіретін дегидрогеназалар. 40. Убихинон,химиялық табиғаты, кездесетін орны, құрылысы мен биологиялық тотығудағы ролі. 41. Цитохромдар, жіктелуі, жалпы сипаттамасы. 42. Цитохром В, өкілдері, гемнің құрылысы,тотығу-тотықсыздану реакцияларына қатысуы. 43. Цитохром С, өкілдері, гемнің құрылысы,тотығу-тотықсыздану реакцияларына қатысуы. 44. Цитохром А, өкілдері, гемнің құрылысы,тотығу-тотықсыздану реакцияларына қатысуы. 45. Энергия алмасуы туралы түсінік. 46. Энергия алмасуының сатылары. 47. 1сатысы- көмірсулардың, липидтердің, белоктардың арнайы (бастапқы) жолдары арқылы актівті сірке қышқылына дейін ыдырауы. 48. Үш карбон қышқылдарының циклі (ҮКЦ), мәні, маңызы, реакциялардың сатылары. 49. Биологиялық тотығу (БТ), түсінік, маңызы. БТ сатылары, БТ тізбегіндегі сутегі мен электрондарды тасымалдауға қатысатын ферменттер. 50. Тотығу-тотықсыздану потенциалы (ТТП) дегеніміз не? Ол неге тәуелді? 51. БТ кезінде энергияның бөлінуі. БТ тізбегіндегі ферменттердің белгілі бір ретпен орналасуы немен байланысты? 52.Тотығудан фосфорлану (ТФ), мәні, маңызы, Р/О коэффициенті.

53.БТ мен ТФ қабысу нүктелері.

54 Электрондардың тасымалдану тізбегінің реттелуі. Тыныс алуды бақылау.

55. ТФ мен БТ ажырауы

56. Ферменттік ансамбльдер (немесе ферменттік комплекстер).

57. Оксидазды тотығу, маңызы, осы үрдіске қатысатын ферменттер, соңғы өнімдері.

58. Оксигеназды тотығу, осы үрдіске қатысатын ферменттер, соңғы өнімдері, маңызы.

59. Пероксидазды тотығу, маңызы, осы үрдіске қатысатын ферменттер, соңғы өнімдері.

60. Пероксидті тотығу (бос радикалды тотығу), осы үрдіске қатысатын ферменттер, соңғы өнімдері, маңызы. Оттектің активті түрлерінің түзілуі.

61. Ферментті және ферментті емес антиоксиданттар

Аралас әдіс:

Оқытушының жетекшілігімен студенттің өзіндік жұмысы (кесте толтыру және жағдайлық есептер мен жаттығуларды шешу). А)студенттер №1кестені «Оксидоредуктазалар» толтырады.

№1кесте - Оксидоредуктазалар

Негізгі:

2. Плешкова С.М. және басқалары Биохимияны студенттердің өздігінен оқып-білуіне арналған оқу құралы 1Бөлім. Белоктар, ферменттер, витаминдер. – Алматы, 2009 ж.

6. 
   Сеитов З.С. Биологиялық химия, Алматы, 2007 ж. - 125-127; 167; 193-195; 798 б.
   
7. 
   Тапбергенов С.О. Медициналық биохимия.-Павлодар.-2008.
   
8. 
   Сейтембетова А.Ж.., Лиходий С.С., Биологиялық химия, 1994.
   
9. 
   Биохимия сұрақтары мен жауаптары. ҚР ҰҒА корр., проф. С.М. Адекеновтің ред. басшылығымен.-Астана, 2003 ж.
   
10. 
    Плешкова С.М., т.б. Биохимия пәнінен студенттердің жеке дайындығына арналған тесттік сұрақтар. – Алматы, 2007 ж.
    

9. 
   Северин Е.С. «Биохимия», 2007 г.стр10-17
   
10. 
    Николаев А.Я. “Биологическая химия” – Москва, 2004г., с. 16 - 59
    
11. 
    Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. “Биологическая химия” – Москва , 2004г., с. 20-74
    
12. 
    Учебное пособие для самостоятельного изучения биохимии «Белки, ферменты, энергетический обмен, витамины», часть 1 – Алматы, 2009.
    
13. 
    Строев Е.А. “Биологическая химия” – Москва, 1986г., с. 24-51; 55-58.
    
14. 
    Аблаев Н.Р. «Биохимия в схемах и рисунках», 2005г.
    
15. 
    Сеитов З.С. “Биологическая химия”, Алматы, 2000, с. 85 – 134
    
16. 
    Плешкова С.М., Абитаева С.А., Ерджанова С.С. Петрова Г.И. Практикум по биохимии – Алматы, 2003
    

1. Белгісіз ерітінділері бар екі пробиркаға сахаразаның ерітіндісі құйылды. Пробиркаларды 37°С-та 15 минутке термостатқа орналастырды. Содан кейін бірінші пробиркаға Селивановтың түсті реакциясын, ал екінші пробиркаға- Фелинг реакциясын жасады. Екі реакция да оң болды. Қандай пробиркадағы реакция сахаразаның абсолюттік арнайылығын көрсетті? Пробиркада қандай субстрат бар болды? Абсолюттік арнайылық деген не? Оның әсерін тоқтату үшін ерітіндісі бар кез келген ферментке қандай реактив қосуға болады. Ингибирлену жағдайын қалай түсіндіруге болады?

4. Белгісіз ерітіндіге оптималды температурада амилаза ерітіндісі қосылды. Ерітіндіге Люголь ерітіндісін қосқанда сұйық сары түске боялды. Пробиркада қандай ерітінді болды? Қандай өнім түзілді? Дәлелдеңіз.

. 5.Пробиркаларда альфа- аланин мен альфа – кетоглутар қышқылының қоспасы бар: бірінші пробиркаға – бауыр гомогенаты, екіншісіне- алдын ала қайнатылған бауыр гомогенатын қосты. Пробиркаларды оптимальды температуралық жағдайларға 30-минут уақытқа орналастырады. Қай пробиркада қандай реакция өтеді? Қандай өнім түзіледі? Реакция теңдеуін жазыңдар. Неліктен басқа пробиркада реакция өтпейді? Түсіндіріңіз.
6.Жарақатталған жерді сутек асқын тотығын жаққанда газдар бөлінбеді. Бұл құбылыс қандай ауруда байқалады?

7.Феррицитохром с₁–ді қандай фермент тотықтырады?

10.Коэффициент Р/О = 2. Бұл нені білдіреді?

№7 ОСӨЖ

2. 
   Мақсаты:
   

1. 
   Студенттердің майда еритін витаминдердің құрылысы, қасиеттері және ролі туралы алғаг білімдерін бекіту.
   
2. 
   Студенттердің «Витаминдер» тақырыбын оқу кезінде алған білімдерінің тереңдігін анықтау.
   

3. 
   Оқыту міндеттері:
   

1. 
   Оқытушының жетекшілігімен тақырып бойынша жағдайлық есептер мен жаттығуларды шешу.
   
2. 
   Студенттерді кәсіптік әдебиеттерді оқып білуге және интернеттен ақпаратты іздеуге ынталандыру.
   

1. Студенттерді майда еритін витаминдердің биологиялық ролі мен авитаминоздарының клиникалық белгілері арасындағы байланысты көрсете білуге үйрету.

2. Студенттерді витаминдер-антиоксиданттардың әсер ету механизмдерімен таныстыру.

3. Витамин тәрізді заттарды және олардың жануар организміндегі ролін қарастыру.

4. Студенттерді витаминдердің құрылысы мен ролі туралы алған білімдерін пәннің келесі тақырыптарын түсіну үшін қолдануға үйрету.

5. Студенттердің тақырыпты меңгеру тереңдігін тексеру, витаминдердің тәуліктік қажеттілігі туралы алған білімдерін бекіту.

Аралас әдіс:

3. 
   Оқытушының жетекшілігімен студенттің өзіндік жұмысы (кесте толтыру және жағдайлық есептер мен жаттығуларды шешу).
   

8. 
   Метаболизм, оның негізгі сатылары.
   
9. 
   Тағам көмірсулары, олардың жіктелуі, маңызы.
   
10. 
    Көмірсулардың қорытылуы.
    
11. 
    Жекелеген моносахаридтердің сіңірілу механизмдері мен жылдамдығы.
    
12. 
    Гликогеногенез, түсінік, осы үрдістің биологиялық ролі.
    
13. 
    Гликогенолиз, гликогенолиз жолдары, маңызы.
    
14. 
    Бауырдың глюкостатикалық қызметі.
    

1. 
   Е витаминінің тіндік тыныс алуға және липидтер алмасуына әсері қандай?
   
2. 
   В₁ авитаминозы кезінде неліктен көмірсулар алмасуы бұзылады?
   
3. 
   А витаминінің авитаминозы кезінде неліктен ксерофтальмия байқалады?
   
4. 
   Д₃ витаминінің активті алмасу формаларының құрылысын жазыңыз.
   
5. 
   Қандай витамин жеткіліксіз түссе, қан ұюының бұзылуы байқалады?
   
6. 
   Қандай витаминдер жануар организмінде өте аз мөлшерде синтезделуі мүмкін.
   
   
   

1. 
   Науқас сәбидің басы үлкен, еңбегі қатпаған, қарны қампиған, тіс жаруы кешеуілдеген. Ауруға диагноз қойыңыз. Қандай витаминмен емдеуге болады? Осы витаминнің химиялық табиғаты, биологиялық әсері, тәуліктік қажеттігі және табиғатта таралуы.
   
2. 
   Науқас әйел бұлшық еттерінің әлсіздігіне, бірнеше рет түсік тастағанына шағымданады. Қандай витаминмен емдеуге болады? Берілген витаминнің химиялық табиғаты туралы түсінік, биологиялық әсері, тәуліктік қажеттілігі және табиғатта таралуы.
   
3. 
   Науқастың танауынан және асқазан-ішегінен қан кету жиі байқалады. Хирургиялық операция кезінде көп қан кетеді. Бұл жағдай қандай витаминнің жетіспеушілігінен болады? Берілген витаминнің химиялық табиғаты туралы түсінік, биологиялық әсері, тәуліктік қажеттілігі және табиғатта таралуы.
   
4. 
   Науқас сульфаниламидті препараттар мен антибиотиктерді көп қабылдаған, осыдан кейін науқаста дерматит (бүкіл денесі қызарып, қабыршақтанған) дамыды, шашы түсіп, тырнақтары зақымданды. Егер В₅және В₆витаминдерімен емдеу нәтиже бермесе, қандай витаминмен емдеуге болады? Берілген витаминнің химиялық табиғатын, биологиялық әсерін сипаттаңыз, осы витаминнің тәуліктік қажеттілігі және табиғатта таралуы.
   

Негізгі:

9. 
   Сеитов З.С. Биохимия, Алматы, 2007ж,103-154 бет.
   
10. 
    У. Сайпіл және т.б. « Ферменттер, энергия алмасуы, витаминдер», Алматы 2000ж. – 116-146 бет
    
11. 
    Плешкова С.М. және басқалары Биохимияны студенттердің өздігінен оқып-білуіне арналған оқу құралы 1Бөлім. Белоктар, ферменттер, витаминдер. – Алматы, 2009 ж. – 46-88 б
    
12. 
    Сейтембетов Т.С., Төлеуов Б.И., Сейтембетова А.Ж.. Биологиялық химия.-Қарағанды, 2007.
    

1. Тапбергенов С.О. Медициналық биохимия.-Павлодар.-2008.

2. Биохимия сұрақтары мен жауаптары. ҚР ҰҒА корр., проф. С.М. Адекеновтің ред. басшылығымен.-Астана, 2003 ж.

3. Плешкова С.М., т.б. Биохимия пәнінен студенттердің жеке дайындығына арналған тесттік сұрақтар. – Алматы, 2007 ж.

1.Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. «Биологическая химия», Москва, 2004 – С. 305-314.

2. Северин Е.С. «Биохимия», 2008г. С.123-138.

3. Николаев А.Я. «Биологическая химия» - М., 2007 – С.69-70,181-188

4. Плешкова С.М., С.А.Абитаева, Булыгин К.А. «Биохимические основы действия витаминов и гормонов»,Алматы,2004

5. Аблаев Н.Р. «Биохимия в схемах и рисунках» – Алматы, 2005, С 90

6. Шарманов Т.Ш., Плешкова С.М. “Метаболические основы питания с курсом общей биохимии”, Алматы, 1998, С 235, 241-277.

7. Бақылау:

Студенттердің бақылау жұмысының билеттеріне, ауызша талдау кезіндегі берген жауаптары, рольдік ойын бойынша және зертханалық жұмысты орындау сапасы бойынша жүргізіледі.

№ 8 Сабақ.

1.Тақырыбы: Заттар алмасуына кіріспе. Метаболизм, оның сатылары.

Көмірсулар алмасуы. Қорытылуы, сіңірілуі. Бауырдың глюкостатикалық қызметі. Тіндердегі глюкозаның өзгерістерге ұшырауы

.

2.Мақсаты:

5. 
   Студентерде көмірсулар алмасуы туралы білім қалыптастыру;
   

1) Оқытушының жетекшілігімен жағдайлық есептер және жаттығуларды шығару

2) «Көмірсулардың қорытылуына қатысатын ферменттер» кестесін толтыру.

3) Студенттерді кәсіби әдебиетті зерттеуге (оқуға) және ғаламторда ақпарат (мәліметтер) іздеуге ынталандыру

8. 
   Метаболизм, оның негізгі сатылары.
   
9. 
   Тағам көмірсулары, олардың жіктелуі және маңызы.
   
10. 
    Көмірсулардың қорытылуы.
    
11. 
    Моносахаридтердің сіңірілу механизмдері мен сіңірілу жылдамдығы.
    
12. 
    Гликогеногенез, түсінік, осы үрдістің биологиялық маңызы.
    
13. 
    Гликогенолиз, гликогенолиз жолдары, маңызы.
    
14. 
    Бауырдың глюкостатикалық қызметі.
    

Әдіс-комбинациялық:

1) Оқытушының жетекшілігімен жағдайлық есептерді орындап, кестені толтыру.
Оқыту құралдары: кестелер, сызбанұсқалар, суреттер, дәрістердің элетрондық нұсқасы, дәрістер, тест тапсырмалары.

Сабақ сценарийі:

Мазмұны	Сабақтың әдістемелік тұрғыдан жабдықталуы	Уақыты
Ұйымдастыру Тақырып бойынша кеңес беру 3. Оқытушының жетекшілігімен жағдайлық есептерді орындап, кестені толтыру 4. Сабақты қорытындылау	Оқу журналы, Жазбаша бақылаудың билеттері, Тесттік тапсырмалар, Жаттығулар, Жағдайлық есептер, Оқытушыларға арналған сабақ сценарийі бар әдістемелік нұсқау, Биохимияны студенттердің өздігінен оқып-білуіне арналған оқу құралы 2 Бөлім. Заттар алмасуы және оның реттелуі. - Алматы, 2009 ж. Силлабус, Лекцияның электронды нұсқасы (Көмірсулар алмасуы)	5 мин 30мин 50 мин 15 мин

1. Сабақты ұйымдастыру - ОСӨЖ мақсатымен және міндеттерімен таныстыру. Күрделі сұрақтарға нақтылау тоқтау.
Үй тапсырмасы:Көмірсулар алмасуы. Глюкозаның тотығу жолдары: гликолитикалық және пентозофосфатты. Анаэробты гликолиз. Кори циклі. Аэробты гликолиз. Энергетикалық балансы. Глюкозаның пентозофосфатты тотығу жолының желісі. Көмірсулар алмасуының реттелуі. Көмірсулар алмасуының соңғы өнімдері, олардың бөлінуі.
Келесі сабаққа дайындалатын сұрақтар:

9. 
   Гликолиз, биологиялық ролі, энергетикалық құндылығы.
   
10. 
    Сүт қышқылының пайдалану жолдары, Кори циклы
    
11. 
    Глюконеогенез, түсінік, осы үрдістің маңызы.
    
12. 
    Аэробты жағдайда глюкозаның гликолитикалық тотығуы (сатылар).
    
13. 
    Глюкозаның пентозофосфатты тотығуы, осы үрдістің биологиялық ролі
    
14. 
    Гликолитикалық және пентозофосфаттық тотығулардың айырмашылығы.
    
15. 
    Көмірсулар алмасуының соңғы өнімдері, олардың бөлінуі
    
16. 
    Гликозидазалардың, оксидоредуктазалардың құрылысын және маңызын қайталау.
    

«Практикум» кітабынан №66, 74, 75 жұмыстардың конспектілерін жазып келу

1. Метаболизм, және оның сатылары

2 кесте «Ішекте моносахаридтердің сіңірілуі»

6. 
   С.М. Плешкова, К.Қ. Өмірзақова, С.А. Абитаева «Заттар алмасуы және оның реттелуі», Алматы, 2006 жыл, 5-31 бет.
   
7. 
   Шарманов Т.Ш., Плешкова С.М. «Метаболические основы питания с курсом общей химии», Алматы, 1998 г., с. 288-359.
   
8. 
   Плешкова С.М. және басқалары Биохимияны студенттердің өздігінен оқып-білуіне арналған оқу құралы Заттар алмасуы және оның реттелуі. – Алматы, 2009 ж.
   
9. 
   Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. «Биологическая химия», Москва, 2004 г., с. 319-359.
   
10. 
    СеитовЗ.С. «Биохимия», Алматы,2007 жыл, 199-257 бет.
    

5. 
   Плешкова С.М. және басқалары Биохимияны студенттердің өздігінен оқып-білуіне арналған оқу құралы 2 Бөлім. Заттар алмасуы және оның реттелуі. - Алматы, 2009 ж.
   
6. 
   Плешкова С.М. и соавт. «Методические указания для самостоятельной подгормонтовки студентов к лабораторным занятиям по биохимии (вопросы, упражнения и ситуационные задачи)», Алматы, 2003 г., с. 30-34.
   
7. 
   Р. Марри, Д. Греннер, П. Мейес, В. Родуэлл «Биохимия человека», 1993.
   
8. 
   Бышевский А.Ш., Терсенов О.А. «Биохимия для врача» 1994
   

6. 
   Амилаза қандай ас қорыту сөлдерінде кездеседі? Ол қандай реакцияны катализдейді?
   
7. 
   Мальтаза катализдейтін реакцияларды жазыңыз. Осы ферменттің қандай асқорыту сөлдерінде кездеседі?
   
8. 
   Лактаза катализдейтін реакцияларды жазыңыз. Осы ферменттің қандай асқорыту сөлдерінде кездеседі?
   
9. 
   Сахараза катализдейтін реакцияларды жазыңыз. Осы ферменттің қандай асқорыту сөлдерінде кездеседі?
   
10. 
    Қанмен бауырға келетін қан құрамындағы моносахаридтердің сапалық және сандық құрамы тұрақты ма? Ол неге байланысты?
    
11. 
    Бауырда өтетін гликоген фосфоролизі басқа ағзалар мен тіндердегі гликоген ыдырауына қарағанда немен ерекшеленеді?
    
12. 
    Глюкоза неліктен гликоген түрінде қорға жиналады?
    

5. 
   Қан құрамындағы глюкозаның мөлшері 1) 2,0 және 2) 8,5 ммоль/л тең. Осы жағдай қалай аталады? Аталған глюкозаның мөлшерінде бауырда қандай үрдіс - гликогеногенез немесе гликогенолиз - күшейеді?
   
6. 
   Тамақтанғаннан кейін 1 сағат өтті. Қақпа венасының, перифериялық қан тамырларының қанында қандай көмірсулар және қанша мөлшерде анықталады?
   
7. 
   Неге лактаза ферментінің активтілігі төмен болатын адамдарда сүт ішкенде іші өтетін болады, ал айран ішсе – өтпейді?
   
8. 
   Науқаста бұлшық еттің гликогенфосфорилазаның зақымданғаны анықталды. Осы адам ұзақ уақытта шаршамай дене шынықтыру жаттығуларын жасай алады ма? Себебін түсіндіріңіз.
   

а) альфа-амилаза

б) мальтаза

в) пепсин

г) липаза

д) сахараза

2. АТФ энергиясын пайдалана отырып (активті транспорт) сіңіріледі:

а) пентоза мен глюкоза

б) глюкоза мен галактоза

в) фруктоза мендезоксирибоза

г) фруктоза мен глюкоза

д) рибоза мен галактоза

3. Бауырдың глюкостатикалық функциясы дегеніміз:

а) БМҚ-дан глюкозаның тузілуі

б) Қанда аминқышқылдарының мөлшерін бір деңгейде ұстап тұру

в) Қанда глюкозаның мөлшерін бір деңгейде ұстап тұру

г) Белоктарды синтездеу

д) Гликопротеиндерді түзу

4. Глюкозаның заттар алмасуының аралық өнімдерінен түзілу үрдісі былай аталады:

а) гликолиз

б) гликогенолиз

в) глюконеогенез

г) гидролиз

д) фосфоролиз

5. Гликогенолиз -амилаза ферментінің қатысуымен басымырақ өтеді:

а) мида

б) ішек қабырғасында

в) май тіндерде

г) бүйректе

д) бауырда

6.Қандағы глюкозаның қалыпты мөлшері құрайды:

а) 0,5-1,0 мМ/л

б) 20-30 мМ/л

в) 3,4-6,0мМ/л

г) 45-55 мМ/л

д) 9-12 мМ/л

7.Бауырда глюкозо-6-фосфатаза бар, сондықтан бұл жерде осы үрдіс қарқынды жүреді:

а) гликогенолизбосглюкозаға дейін

б) гликогеногенез

в) гликолиз

г) глюконеогенез

д) гликоген гидролизі

8. Моносахаридтерден ең алдымен сіңірілетін:

а) пентоза

б) галактоза

в) фруктоза

г) глюкоза

д) рибоза

9. Гликогенолиздің гидролиз жолы бауырда мына фермент арқылы жүзеге асады:

а) альфа-амилаза

б) липаза

в) сахараза

г) мальтаза

д) гамма-амилаза

10.Шеткі қан тамырында қандай көмірсу кездеседі:

а) глюкоза

б) гликоген

в)фруктоза

г) крахмал

д) лактоза

1. Тақырыптың білім тереңдігін тексеру.

2. Кәсіби әдебиетпен және интернетпен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру.

3. Оқытудың міндеттері:

1. Жағдайлық есептерді шығару.

2. Глюкозаның тіндерде тотығу жолдарын қарастыру.

3. Реакцияның жүру жағдайына байланысты глюкозаның тотығуындағы энергияның бөлінуін көрсету.

4. Студенттерді организмдегі глюкозаның катаболизмі кезіндегі энергиялық балансты есептеуге үйрету.

5. Көмірсулар алмасуындағы бауырдың ролі қарастыру.

6. Анаэробты гликолиз, аэробты гликолиз, Кори циклы, глюкозаның гликолитикалық жолмен тотығуы, глюкозаның пентозофосфатты жолмен тотығуы деген түсініктерді енгізу .

7. Студенттерді кәсіби әдебиетпен және интернетпен жұмыс істеуге ынталандыру.

Сабақта төмендегідей әдістер пайдаланылады:

3. 
   Оқытушының жетекшілігімен жүретін студенттердің өзіндік жұмысы (кестелерді толтыру және жағдайлық есептерді, жаттығуларды, тесттерді шығару).
   
4. 
   шағын топта жұмыс жасау;
   

1. Глюкозаның тотығу жолдары.

2. Гликолиз, реакциялар реті, осы процестің энергиялық құндылығы.

8. 
   Глюкозаның аэробты тотығуы, сатылары, энергиялық балансы.
   

5. Көмірсулар алмасуындағы бауырдың ролі

9. 
   Глюкозаның пентозофосфатты жолмен тотығуы.
   
10. 
    Көмірсулар алмасуының соңғы өнімдері, олардың бөлінуі.
    

1. Ұйымдастыру. Оқытушы студенттерді ОСӨЖ-дің мақсаты және оқыту міндеттерімен таныстырады, келесі ОСӨЖ-ге үй тапсырмасын береді)

қанқа бұлшықетінің анаэробты гликолизін анықтау.

11. 
    С.М. Плешкова, К.Қ. Өмірзақова, С.А. Абитаева «Заттар алмасуы және оның реттелуі», Алматы, 2006 жыл, 5-31 бет.
    
12. 
    Шарманов Т.Ш., Плешкова С.М. «Метаболические основы питания с курсом общей химии», Алматы, 1998 г., с. 288-359.
    
13. 
    Плешкова С.М. және басқалары Биохимияны студенттердің өздігінен оқып-білуіне арналған оқу құралы Заттар алмасуы және оның реттелуі. – Алматы, 2009 ж.
    
14. 
    Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. «Биологическая химия», Москва, 2004 г., с. 319-359.
    
15. 
    СеитовЗ.С. «Биохимия», Алматы,2007 жыл, 199-257 бет.
    

9. 
   Плешкова С.М. және басқалары Биохимияны студенттердің өздігінен оқып-білуіне арналған оқу құралы 2 Бөлім. Заттар алмасуы және оның реттелуі. - Алматы, 2009 ж.
   
10. 
    Плешкова С.М. и соавт. «Методические указания для самостоятельной подгормонтовки студентов к лабораторным занятиям по биохимии (вопросы, упражнения и ситуационные задачи)», Алматы, 2003 г., с. 30-34.
    
11. 
    Р. Марри, Д. Греннер, П. Мейес, В. Родуэлл «Биохимия человека», 1993.
    
12. 
    Бышевский А.Ш., Терсенов О.А. «Биохимия для врача» 1994
    

7. 
   Науқаста В₁ витаминінің гиповитаминозы байқалады. Көмірсулар алмасуында қандай өзгерістер болады?
   
8. 
   Науқас үйреншікті емес ауыр жұмыс жасағандықтан, бұлшық еттері ауырады. Неліктен? Ауырсыну сезімін жеңілдету үшін не істеу керек?
   
9. 
   Шамадан тыс гликолизде бауырдағы глюконеогенез жылдамдығы қалай өзгереді?
   
10. 
    Гликолитикалық ферменттер мен цитрат циклінің ферменттерінің активтілігі төмендегенде организмде қандай биохимиялық өзгерістері байқалады?
    
11. 
    Спортшы қысқа қашықтыққа өте жақсы жүгіретінін көрсетті. Көмірсулар алмасуының қандай сатылары спортшыда жақсы қызмет көрсетеді?
    
12. 
    Студент биохимия сабағына кешікпеу үшін 20 минуттай жүгірді. Осы кезде бұлшықетті глюкозамен қамтамасыз ететін қандай механизм? Оған сипаттама?
    

1. Тіндерде глюкозаның негізгі тотығу жолы:

1. гликолитикалық

2. пентозофосфатты

3.гликогенолиз

4.гликолиз

5.фосфоролиз

2 дұрыс жауап

2. Гликолиз – бұл:

1) сүт қышқылының тотығуы

2) янтарь қышқылының тотығуы

3) анаэробты жағдайда глюкозаның тотығуы

4) аэробты жағдайда глюкозаның тотығуы

5) ПЖҚ тотығуы

3. Аэробты гликолиз қарқынды жүреді:

1. бұлшықетте

2. эритроциттерде

3. бауырда

4. май тінінде

5. мида

4. Гликолиз жүреді

1. митохондрияда

+2. цитозольде

3. жасуша ядросында

4. лизосомада

5. рибосомада

5. Анаэробты жағдайда бір молекула глюкозадан түзіледі:

6. 
   2 молекула пируват
   
7. 
   +2 молекула лактат
   
8. 
   ацетилКоА
   
9. 
   бір молекула пируват
   
10. 
    бір молекула лактат
    

1. глюкозо-6-фосфат

2. диоксиацетонфосфат

3. глюкоза

4. фруктозо-1, 6-дифосфат

+5. фосфоглицериновый альдегид

1. ФГА -----> 1, 3-дифосфоглицерат

2. ДОАФ------> ФГА

3. фруктозо-6-фосфата------> фруктозо-1, 6-дифосфат

+4. ФЕП -------> ПВК

+5. 1,3-дифосфоглицерат ------> 3-фосфоглицерат

2 дұрыс жауап

8. 2-фосфоглицерата фосфоенолпируватқа айналған кезде:

1. субстраттан фосфорлану реакциясы жүреді

+2. су бөлініп, жоғарғы энергетикалық субстрат түзіледі

3. АТФ синтезделеді

4. су қосылады

5. су бөлінеді

9. Гликолиз кезінде фосфоенолпируват ПЖҚ –ға айналғанда

1. су бөлінеді

2. АДФ түзіледі

3. су қосылады

4. АТФ түзіледі

5. АМФ түзіледі

10. Гликолиз кезінде АТФ көзі болып табылады (субстраттан фосфорлану)

6. 
   ФГА және ДОАФ
   
7. 
   1,3-дифосфоглицерат және фосфоенолпируват
   
8. 
   фосфоенолпируват және фосфоглицерин альдегиді
   
9. 
   глюкоза және глюкозо-6-фосфат
   
10. 
    фруктозо-6-фосфат және фруктозо-1,6-дифосфат
    

1. мочевинаның түзілуі

2. лактаттан глюкозаның түзілуі

3. гликогеннің глюкозадан

4 глюкозаның аминқышқылдардан

5. глюкозадан липидтердің

12. Пентофосфатты глюкозаның тотығуына қатысатын ферменттер:

1. флавопротеиндер(Ко-ФМН)

2. флавопротеиндер (Ко-ФАД)

3. пиридинферменттер(Ко – НАД)

4. пиридинферменттер (Ко – НАДФ)

5. метилтрансферазалар

13. Глюкозаның пентозофосфатты жолмен тотығуы кезінде түзіледі:

1. пентозалардың түзілуі

2 НАДН`2 түрінде энергия

3. пентозалар шамадан тыс ағзаға түскен кезде глюкозаның түзілуі

4. АТФ түрінде энергия

5. НАДФН`2

3 дұрыс жауап

Көктемгі семестр (IV)
№1 (16) Сабақ ОСӨЖ

1. Тақырыбы: Липидтер алмасуы. Липидтердің қорытылуы, сіңірілуі. Липидтер алмасуындағы әр түрлі тіндердің ролі. Липидтердің тасымалдану формасы.

2. Мақсаты:

1. Студенттерде липидтердің маңызы және олардың қорытылуы мен сіңірілуінің ерекшеліктері туралы түсініктіқалыптастыру.

2. Липидтердің тасымалдану түрлерінің құрамы, құрылысы, маңызы туралы түсініктерді қалыптастыру.

3. Студенттерде липидтер алмасуындағы кейбір тіндердің ролі туралы білім қалыптастыру.

4. Студенттердің арнайы әдебиеттермен және интернетпен жұмыс жасаған кезде дағдылар мен аналитикалық қабілеттерін қалыптастыру.

5. Жаңадан терминдер мен түсініктер енгізу.

1. Липидтердің тасымалдану түрлерінің құрамы мен роліндегі ерекшеліктерді қарастыру.

2. Жаңадан терминдер мен түсініктер енгізу: тығыздығы жоғары липопротеиндер, тығыздығы төмен липопротеиндер, тығыздығы өте төмен липопротеиндер, хиломикрондар, липопротеинлипаза, липогенез, липолиз, липонеогенез, қан тамыр ішілік липолиз, липидтердің эмульсиялануы.

3. Студенттерді арнайы әдебиеттермен және интернеттен материал іздеуге ынталандыру.

1) Тақырыптың күрделі сұрақтары бойынша талқылау

2) липидтердің қорытылуы мен сіңірілу ерекшеліктері

3) өт қышқылдарының құрылысы және олардың липидтердің қорытылуы мен сіңірілуіндегі рөлі

4. липидтер алмасуындағы ішек қабырғасының рөлі

5.хиломикроандар мен липопротеидтер, түрлері, құрамы, ағзадағы өзгерістері

6. әр түрлі ағзалардың липидтер алмасуындағы рөлі
6. Таратылатын материал

жаттығулар мен ситуациялық есептер шешу, тест сұрақтарын талдау

5. Жазбаша бақылау жұмысы- тақырып бойынша берілген билеттермен жүргізіледі.

6. Қорытынды шығару- оқытушы жазбаша бақылау жұмысы тапсырмасын тексереді.

1. Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. «Биологическая химия» - М., 2004 – С.363-370

2. Николаев А.Я. «Биологическая химия» - М., 2007 – С. 287-330

3. Северин Е.С. «Биологическая химия» - М., 2008 – С.364-372, 372-379, 379-383

1. ТапбергеновС.О., ТапбергеновТ.С., «Медицинская и клиническая биохимия» Павлодар, 2004

2. Мари Р., Гриннер Д., Мейес П., Родуэлл В. «Биохимия человека», 2003

3. Кольман Я., Рем., К-Г., «наглядная биохимия»., М..: Мир,2004

4. Биохимия . Тесты и задачи: учебное пособие для студентов медвузов, под ред. член-корр., РАН, проф .Е.С. Северина.- М.,2005

5. Биохимия в вопросах и ответах под ред. член-корр., НАН РК, д.х.н. проф .С.М. Адекенов- Астана ,2003

6. Плешкова С.М., Жакыпбекова С.С., и соавт. Учебное пособие для самостоятельной подготовки студентов по биохимии, часть 2, Алматы, 2009
7. Бақылау

Жаттығулар:

5. 
   Глицерин мен үш стеарин қышқылының қалдығынан тұратын ТАГ формуласын жазыңыз.Қосылыстың атын атаңыз.Гидролиз реакциясын жазыңыз. Гидролизді қандай фермент катализдейді?
   
6. 
   Фосфатид қышқылы, химиялық табиғаты, оның пайдаланылу жолдары
   
7. 
   Мицелла, құрамы, маңызы
   
8. 
   Таурохоль, гликодезоксихоль жұп өт қышқылдарын жазыңыз.
   
9. 
   Өт қышқылдарының түзілуі және түзілетін орны
   
10. 
    Хиломикрондар мен липопротеидтердің құрамындағы ұқсастығы мен айырмашылығы
    
11. 
    Қандай ЛП атерогенді болады?
    

1. Ішек қабырғасында: моноацилглицерид, бос май қышқылдары, глицерин, өт қышқылдары бар. Осы қосылыстар қандай өзгерістерге ұшырайды?

2. Өкпеде хиломикрондардың құрамына кіретін триацилглицериндердің соңғы өнімге дейін тотығуы байқалған. Қандай қосылыстар түзілді? Бөлінген энергия қалай пайдаланылады?

3. Ағзада қандай май қышқылдары синтезделмейді және міндетті түрде тағаммен түсуі керек?

4. Мембрананың сұйық күйін қандай липидтер қамтамасыз етеді?

5. Арахидон қышқылынан қандай биологиялық белсенді заттар түзіледі?

7. 
   Мына формула қандай қосылысқа тән?
   

9. Қандай липопротеидтер "антиатерогенді" деп аталады және холестеринді тіндерден бауырға тасымалдайды?

10.Қандай липопротеидтер " атерогенді" деп аталады және холестеринің тіндерге өтуін қамтамасыз етеді?

11.β- мен- α-липопротеидтер қатынасы 3 тен үлкен.Бұл жағдай неге әкелуі мүмкін?

1.Адам ағзасындағы липидтер тұрады:

1) спирттер мен жоғарғы дәрежелі май қышқылдарынан

2) глицерин және бейорганикалық қышқылдарынан

3) жәй эфирлерден

4) циклды спирттер мен қысқа тізбекті май қышқылдарынан

5) глицерин және қысқа тізбекті май қышқылдарынан

2. Липидтердің ағзадағы атқаратын қызметі:

1) катализдік

2) құрылымдық

3)Эндогенді судың көзі

4)Қорғаныстық

5)жасушадағы энергия қоры

3. 
   дұрыс жауапты табыңыз
   

1) 107 г

3) 1

5) 50г
4..Фосфолипидтерге жатады:

1)фосфатидилинозитолдар

2)кефалиндер

3)лецитиндер

4)фосфатидилсериндер

5)моноацилглицериндер

3. 
   дұрыс жауапты табыңыз
   

1)спирт, 2 молекула БМҚ, Н₃РО₄ және азоты бар зат

2)спирт, 3 молекула БМҚ, Н₃РО₄ және азоты бар зат

3)глицерин, 3 молекула БМҚ, Н₃РО₄ және азоты бар зат

4)сфингозин, 3 молекула БМҚ, Н₃РО₄ және азоты бар зат

5)спирт, 3 молекула БМҚ, Н₃РО₄ және азоты жоқ зат

6. ФЛ-тің липотропты әсері – ол:

1)бауырды майланудан қорғайды

2)миокардті май басудан қорғайды

3)липолизді күшейтеді

4)липидтердің гидролизін күшейтеді

5)ағзадан липидтердің шығуын тездетеді

7. Холестериннен түзіледі:

1)Д₃ витамині

2)стероидты гормондар

3)Д₂ витамині

4)өт қышқылдары

5)тиреоидты гормондар

8. Мембрана липидтерінің құрамындағы холестерин келесі рөл атқарады:

1)Нерв импульстерінің бір бағытта берілуін қамтамасыз ететін диэлектрик

2)Мембрана липидтерінің агрегаттық күйін реттейтін амортизатор

3) Мембрананың КҚМҚ-ын пероксидтік тотығудан қорғайды

4)бос-радикальды тотығудың пайда болуын қамтамасыз етеді

5)нерв импульстерінің жан-жаққа таралуынқамтамасыз етеді

3. 
   дұрыс жауапты табыңыз
   

1)Жоғары молекулалы

2)Төмен молекулалы

3)Қаныққан

4)Бір қос байланысы бар

5)КҚМҚ

10. Көп қанықпаған май қышқылдары аталады:

1)Д тобының витаминдері

2)Ғ тобының витаминдері

3)Эссенциалды

4)Алмастырылмайтын

5)құнды

2 дұрыс жауапты табыңыз

№ 2 Сабақ ОСӨЖ

1. Студенттерде глицерин мен бос май қышқылдарының (БМҚ) ролі және организмдегі өзгерстері туралы білім қалыптастыру.

2. Студенттерде ТАГ пен ФЛ синтезіндегі бәсекелестік, фосфолипидтердің липотропты әсері туралы түсінік қалыптастыру.

3. Студенттерде глицериннің глюконеогенезге жұмсалуы және осының негізінде заттар алмасуының өзара байланысы туралы білім қалыптастыру.

4. Студенттердің арнайы әдебиеттермен және интернетпен жұмыс жасаған кезде дағдылар мен аналитикалық қабілеттерін қалыптастыру.

5. тақырып бойынша шет ел тілінде (ағылшын, орыс, қазақ тілі) сөйлеуді арттыру.

1. Глицерин мен БМҚ-ның анаболикалық үрдістерге жұмасалуын схема түрінде жазу.

2. Глицериннің және БМҚ-ның тотығуын схема түрінде жазу.

3. Липидтердің пероксидтік тотығуын схема түрінде жазу

4. Студенттерді арнайы әдебиеттермен және интернеттен материал іздеуге ынталандыру.

Оқыту мен сабақ берудің әдістері:

1. БМҚ мен глицеринді биосинтездік үрдістерге қолдану жолдарын схема түрінде жазу.

2. Глицериннің тотығуы, осы үрдістің энергиялық балансы.

3. Көп қанықпаған май қышқылдарының (КҚМҚ) пероксидтік тотығуын схема түрінде жазу.

4.Антиоксидантты қорғаныс жүйесі: ферменттік және ферменттік емес.

4.Тақырып бойынша тапсырмалар:

Бір топ студенттері Глицериннің тотығуы, осы үрдістің энергиялық балансын схема түрінде жазады.

Екінші топ студенттері БМҚ-ның тотығуы, энергиялық балансын схема түрінде жазады.

Үшінші топ студенттері Глицериннің және БМҚ-ның тотығуын схема түрінде жазады.

Төртінші топ студенттері Көп қанықпаған май қышқылдарының (КҚМҚ) пероксидтік тотығуын схема түрінде жазады.

Соңында әр процесс бойынша қорытынды жасалады.

Оқытуға қажетті материалдар: Тақырып бойынша дәріс, Тест сұрақтары,

жаттығулар, ситуациялық есептер,биохимиядан студенттердің өзіндік дайындығына арналған оқу құралы.2-бөлімі.

АСҚ-ның пайдаланылу жолдары (схемамен).

2. БМҚ биосинтезінің сатылары.

3. Кетон денелерінің синтезі, гиперкетонемия мен кетонурия себептері, аштық және қантты диабет кезіндегі даму механизмі.

5. Холестерин синтезі, сатылары және холестерин синтезінің реттелуі.

6. Холестерин мен кетон денелерінің синтезінің ұқсастықтары мен айырмашылығы.

7. Холестерин алмасуы.Холестерин алмасуындағы бауырдың рөлі. Холестерин алмасуындағы ТТЛП пен ТЖЛП рөлі.

8. Липидтер алмасуының соңғы өнімдері және олардың ағзадан бөлінуі.

9. Липидтер алмасуы бұзылуының биохимиялық механизмдері.