Жеңілдіктер мен тауарлардың қайтарылуы

Халықаралық тәжірбиеде баға жеңілдіктері терминімен бірге сауда жеңілдігі термині қатар қолданылады. Өз экономикасын нарықтық жолмен жүргізіп келе жатқан елдердегі ұйымдар сауда жеңілдігін тауарларды сатудағы жарнама ретінде пайдаланады.

Ұйымдардың сауда жеңілдігін қолдануының мақсаты баға жеңілдіктерін пайдаланғандағы жағдаймен бірдей деп айтуға болады.

Тауарлардың сатуының жанында жеңiлдiктер - сатып алушылардың тартуының ең әйгiлi әдiстерi және сату көлемiнiң үлкеюiн бiр.

Баға ортақ ереже бойынша ашық келiсiм шарттарының шешiмiнде барлық сатып алушылар үшiн бiрдей болуы керек болатынын атап өтемiз.

Мысалы, егер бөлшек сауданың ұйымы бұқаралық ақпарат құралдардағы жарияласа немесе нақтылы жеңiлдiктердiң беруi туралы сауда залындағы хабарлауды салмақтаса, онда бұл жеңiлдiктер кез келген сатып алушыға беруi керек.

Егер ол мұндай жеңiлдiктердi беруге бас тартса, мәжбүр ету туралы талаппен сатып алушы мұндай жеңiлдiктiң беруi бар келiсiм шартын жасауға сотқа шағымдануға құқығы болады. Көмек көрсету ақшалай өрнекте, қаржылардың түсуi және басқа дүниенiң тең шамасы (немесе ) және дебиторлық қарыздың шама есептелген сомада бухгалтерлiк есепке қабылданады.

Бухгалтерлік есептілікке пайда ақша қаражаттары есебінде, түскен ақша қаражаттарының көлемі мен дебиторлық берешектедің көлемімен қабылданды. Сонымен қатар дебиторлық берешектердің келіп түсуі барлық ұйымдардың жеңілдіктер келісім шарттарының есебімен анықталады. Егер екі тарап баға жайын жеңілдіктер болатындығымен келіссе, онда төлем де жеңілдіктер ескеріле төленіп отырады. Бұндай жағдайда бухгалтерлік есептілік кірістері тең көлемде кіріс сомада көрсетіледі.

Ұйымның жеңілдік жөніндегі фактісі яғни тауар сатылу бағасының есебі келесідей анықталады:

Дт 1010 кт 6010 (келіп түскен тауар) сатылған тауарда келіп түскен пайда.

Дт 6010-3 кт 3130 субшот ,, ҚҚС,, сатылған тауарға есептелді.

Сауда кәсiпорыны меншiк құқығының өткелiнiң әдеттегi шарты бар келiсiм шарттары олармен тауарлар жабдықтаушыларда ала жиiрек тұжырымдайды. Басқа сөзбен айтқанда, алған тауарлар меншiк құқығы тауардың алуы, төлеудi айғақтан тәуелсiз кездеге сатып алушыға өтедi.

Егер ол сапасыз тауар алса немесе алған тауар туралы толық мәлiметтi алмаса, сатып алушы сол жағдайда дүкеншiге тауарды қайтаруға құқығы болады.

Сатылған тауарлар мен дайын өнімдерді әр түрлі себептермен кейін қайтарған жағдайда «Сатылған тауарлардың қайтарылуы» деп аталатын шот дебиттелініп, «Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің борыштары» деп аталатын бөлім шоттарының тиістілері кредиттеледі.

Кейін қайтарылған тауарларға жасалған сату және баға шегерімінің сомасына «сату шегерімі» немесе «баға шегерімі» шоттардың тиістілері дебиттілініп, «Алынуға тиісті борыштар», «алынған вексельдер», «сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің өзге де борыштары» деп аталатын шоттардың тиістілері кредиттелінеді.

Қайтарылған тауарлар мен өнімдерге (жұмыстар мен қызметтерге) есептелінген қосылған құн салығы сомасы «алынуға тиісті борыштар», «алынған вексельдер», «сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің өзге де борыштары» деп аталатын шоттардың тиістілерінің дебитіне, «қосылған құн салығы» шоттың кредитіне жазылып сторно етіледі (алып тасталады).

Тауарға ол алған ақшаларды сатып алушыға дүкеншi тауардың қайтаруында қайтарады. Бұл сатып алушы арыз негiзiнде iстелiнедi. Егер тауар кепiлдi қызмет көрсетуде болса, онда арызға келесi құжаттар басуға керек:

- кепiлдi жөндеудi шеберхананың мәлiметiн;

- тауарға кепiлдi талон.

Сатып алушыға қазынаны төлеудiң жанында дүкеншiде келесi ахуал пайда болады. Демек, ол тауарды сатып қойылды саудалық қымбаттатуды жүзеге асырды және табысты алды. Бұл тауардың қайтаруымен керi операцияда болады : алған табыстың сомасын азаяды және жүзеге асырылған саудалық қымбаттату қалпына келедi.

1-шы мысал. Алдыңғы мысал шартты пайдаланамыз.

Сатып алушылардың бiрлерi столға қоятын шамды "Светлячок" ААҚ қайтаратынын және ақшаның онына төлеуге талап ететiнiн болжаймыз. Ол өз арызына кассалық чек, жөндеудi шеберханадан мәлiметi және кепiлдi талон басты.

"Светлячок" ААҚ столға қоятын шамды қабылдады және сатып алушыға ақшаны қайтарды.

Сатылған тауарлар мен дайын өнімдерді әр түрлі себептермен кейін қайтарған жағдайда «Сатылған тауарлардың қайтарылуы» деп аталатын шот дебиттелініп, «Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің борыштары» деп аталатын бөлім шоттарының тиістілері кредиттеледі.

Кейін қайтарылған тауарларға жасалған сату және баға шегерімінің сомасына «сату шегерімі» немесе «баға шегерімі» шоттардың тиістілері дебиттілініп, «Алынуға тиісті борыштар», «алынған вексельдер», «сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің өзге де борыштары» деп аталатын шоттардың тиістілері кредиттелінеді.

Қайтарылған тауарлар мен өнімдерге (жұмыстар мен қызметтерге) есептелінген қосылған құн салығы сомасы «алынуға тиісті борыштар», «алынған вексельдер», «сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің өзге де борыштары» деп аталатын шоттардың тиістілерінің дебитіне, «қосылған құн салығы» шоттың кредитіне жазылып сторно етіледі (алып тасталады).