Лекция мақсаты: Басқару ғылымының теориялық және әдістемелік негіздері, басқарудың шетелдік тәжірибесін зерттеу қажеттілігі



бет287/292
Дата07.02.2022
өлшемі3,98 Mb.
#95859
түріЛекция
1   ...   284   285   286   287   288   289   290   291   292
Байланысты:
менеджмент

Орташа шыгындар - өндірілген бір өнім өлшеміне кеткен шығындар.
Оның үш түрі бар:

  • жалпы орташа;

  • орташа тұрақты;

  • орташа өзгермелі.

Жалпы орташа шығындар өзіне шығарылған өнім көлеміндегі жалпы шығындардың жекелеген бөліктерін сипаттайды:



Орташа тұрақты шығындар (АҒС):



Орташа өзгермелі шығындар (АVC):



1-кесте. Шығындар құрамы

Өнім
көлемі

Q


Шығындар

Тұрақты

FC



Өзгермелі

VC


Жалпы

ТС


Шекті

МС


Орташа
тұрақты
АҒС

Орташа
өзгермелі
АVС

Жалпы орташа
АТС

0
1
2
3
4
5

100
100
100
100
100
100

0
75
110
130
160
210

100
175
210
230
260
310

---
75
35
20
30
50

---
100
50
33.3
25
20

---
75
55
43.3
40
42

---
175
105
76.6
65
62

Өнімнің өзіндік құнын құрайтын шығындар мына төмендегі элементтерге топталады (1-схема):

  • материалдық шығындар;

  • жалақы шығындары;

  • әлеуметтік қажеттіліктерді өтеу аударымдары;

  • негізгі қордың амортизациясы;

  • басқа да шығындар.



Материалдық шыгындарга жататындары:

  • кәсіпорын иелігіндегі өнімдерді дайындау құрамына кіретін немесе технологиялық процесті қамтамасыз ететін және буып-түю үшін дайындалатын шикізаттар пен материалдар;

  • сатып алынған, қосымша өндеуге және монтажға ұшыраған комплекті бұйымдар мен жартылай фабрикаттар;

  • соның иелігіндегі барлық отынның түрлері;

  • сатып алынған энергияның барлық түрлері (электрлік, жылу, сығылғар ауа, суықтық және т.б).



Жалақы шыгындары:

    • кәсіпорынның өнеркәсіптік-өндірістік қызмет-керлерінің жалақысы;

    • жұмысшылар мен қызметкерлерге өндірістің тиімділігі есебінен берілетін сыйлықтар;

    • ынталандыру немесе өтемақы төлемдері;

    • заттай түрінде берілген өнімдердің құны;

    • жұмысшыларға келісім-шарттардың орындалу қорытындылары бойынша берілетін

    • төлемақы;

    • басқа да төлемдер.



Әлеуметтік қажеттіліктер аударымдарына:

  • зейнетақы қорына;

  • әлеуметтік сақтандыру қорына;

  • халықты жұмыспен қамту қорына,

  • медициналық сақтандыру қорына аударылатын қаржылар жатады.



Негізгі қордың амортизациясы есебіне: негізгі өндірістік қорларды толық қалпына келтірудегі амортизациялык аударымдардың сомасы жатады.
Басқа да шығындар құрамына:

  • салықтар;

  • алымдар;

  • арнайы бюджеттен тыс қорларға аударымдар

  • жалға төлеу;

  • мүлікті міндетті сақтандыру;

  • ластанған заттарды шығарып тастауға байланысты мөлшері шектелген төлемдер кіреді.

Көмекші өндіріс:

  • кәсіпорынның жөндеу жұмыстарын

  • кәсіпорынның электр энергиясын;

  • көлік;

  • қойма

  • басқа да көмекші шаруашылық түрлерін қамтиды.



7.1-схема. Өнімнің өзіндік құнының құрамы

Өнімдерді өндіру және сату шығындары







Материалдық шығындар



Жалақы шығындары

Әлеуметтік қажеттіктер

Негізгі қор амортизациясы

Басқа да шығындар


Материалдық шығындар құрамы

Өнімдерді өндіру және сату шығындары







Шикізат және негізгі материалдар



Сатып алынған материалдар, жартылай фабрикаттар, көмекші материалдар

Отын, энергия

Арзан бағалы және тез тозатын заттар

Басқа да шығындар


Жалақы құрамы

Өнімдерді өндіру және сату шығындары







Жалақы сыйлық



Ынталандыру және өтемақы төлемдер

Заттай түрін де тегін берілген өнімдердің құны

Келісім-шарттардың қортындылары бойынша төленетін жалақы

Басқа да шығындар




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   284   285   286   287   288   289   290   291   292




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет