Қажетті өткізу қабілеті, желідегі беру жылдамдығы

Желінің өлшемі;

Қажетті қызметтер жиынтығы (деректерді беру, мультимедиажәне басқа);

Жабдықты сатып алу, монтаж және кейінгі пайдалану кезіндегі жобаның жалпы құны.

Жергілікті компьютерлік желілерде деректерді берудің негізгі ортасы – экранадалмаған қос орам, коаксиальды кабель. Сол себепті ЛКС-те негізінен көпмодалық оптика қолданылады.

Желілік адаптерлердің платалары физикалық интерфейс ретінде ұсынылады, немесе компьютер және желілік кабельдің арасындағы байланыс ретінде ұсынылады. Платалар барлық желілік компьютерлердің және серверлердің кеңейтілу слоттарына орналасады. Компьютер және желі арасындағы физикалық байланысты қамтамасыздандыру үшін платаның (оның орнатылуынан кейін) сәйкесінше разъемына немесе портына желілік кабель жалғанады. Неғұрлым әртүрлі типтегі разъемдар адаптердің (BNC, RJ45…) платасына орнатылған болса, соғұрлым желі құру үшін қолданылатын кабельдердің таңдауы да көп болады.

Желілік адаптердің платасының тағайындалуы:

• 
  Компьютерден келіп түсетін мәліметтерді желілік кабель арқылы тасымалдауға дайындау;
  
• 
  Басқа компьютерге мәліметтерді тасымалдау;
  
• 
  Компьютер және кабелді жүйе арасындағы мәліметтер ағынын басқару.
  

1. 
   Мәліметтерді тасымалдау. Мәліметтер компьютерлік жадтан адаптерге немесе DMA (жадқа тікелей рұқсат каналдары) арқылы адаптерден жадқа тасымалданады;
   
2. 
   Буферлеу. Мәліметтер желілік адаптерде өңделіп жатқанда олар буферде сақталады. Бұл жағдай платаға барлық кадрларға рұқсат алуды қамтамасыздандырады және желіде мәліметтерді тасымалдау жылдамдығы және компьютерде өңдеу жылдамдығы арасындағы айырмашылықты компенсациялауды рұқсат етеді;
   
3. 
   Кадрдың құрылуы. Желілік адаптер келіп түскен мәліметтерді жеке порцияларға бөледі (ал тасымалдау кезінде сәйкесінше, оларды жинап алады). Тақырып пакеттен бұрын болуы керек, ал оны әдеттегідей қорытынды аяқтау керек.
   
4. 
   Кабельге рұқсат. Тасымалдамас бұрын арнаның жұмыс қабілеттілігін тексереді.
   
5. 
   Параллельді-тізбекті түрлендіру. Алмастыру барысында мәліметтер байты буферден желіге келіп түседі және сәйкесінше желіден буферге, ол дегеніміз мәліметтер биті бірінен соң бірі тізбекетеледі. Адаптер тасымалдамас бұрын бірнеше секунд ішінде параллельді мәліметтерді жүйелікке немесе жүйеліктен параллельдіге түрлендіруді іске асырады;
   
6. 
   Кодтау\Декодтау. Мәліметтерді желі арқылы тасымалдау үшін арнайы электрлі сигналдар құрылады, олар тасымалданатын ақпаратқа сәйкес келеді және сол ақпарат қабылдайтын құрылғыда қалпына келтіріледі;
   
7. 
   Импульстерді тасымалдау\қабылдау. Мәліметтері бар электрленген кодталған импульстер, яғни мәліметтер кадрын құрастырып, күшейтіліп, байланыс арнасына тасымалданады;
   

БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1.Тораптық элементтердің топологиялық жіктелуі қандай?

2.Негізгі түсініктер: тораптар түйіндері, кабельді сегмен түрлері қандай?

3.Физикалық және логикалық топология түрлері қандай?

4.Бірлік ортасына қатынас құру әдістері түрлері қандай?

1. 
   К.С. Дүйсебекова, Ш.А. Жомартова «Есептеу желілерінің негіздері»
   
2. 
   Котус, И. Влейник - Интерфейс «человек-компьютер», 1996.
   
3. 
   Ханенко В.И. - «Информационные системы» - Л:Машиностроение, 199S.
   

ЛЕКЦИЯ ЖОСПАРЫ

1. Ашық жүйелердің өзара әрекеттесуін ұйымдастырудың эталонды үлгісі. Стандартты көзі.

2.Ашық жүйелер қарым-қатынасын ұйымдастырудың базалық моделі. «Ашық жүйе» түсінігі.

3.Функциональдық деңгей түсінігі. Физикалық, каналдық, тораптық, транспорттық, сеанстық және қолданбалы деңгейдің негізгі функциялары.
ЛЕКЦИЯ МАЗМҰНЫ

1. Ашық жүйелердің өзара әрекеттесуін ұйымдастырудың эталонды үлгісі. Стандартты көзі.

Кең мағынада ашық жүйе деп ашық спецификацияға сәйкес құрылған кез келген жүйе ( компьютер, есептеу желісі, ОЖ, программалық пакет, басқа да аппараттық және прграммалық өнімдер) аталуы мүмкін.

«Спецификация» (есептеу техникасында) терминінің аппараттық және программалық компоненттерінің формалданған сипатталуын, олардың іс-әрекеттерінің тәсілдерін, басқа компоненттермен әрекеттесуін, қолднылуы шарттарын, шектеулерін және басқа да сипаттамаларын білдіретіндігін естерініңзге сала кетейік.Кез-келген спецификацияның стандарт бола бермейтіндігі түсінікті де. өз кезегінде ашық спецификациялар ретінде стандарттарға сәйкес барлық мүдделі жақтардың жан-жақты талқылауына түсіп, өзара келісім нәтижесінде қабылданған, жарияланаған, жалпыға түсінікті спецификация қабылданады.

Жүйелерді құру барысында ашық спецификацияларды пайдалану үшінші жаққа осы жүйелер үшін әртүрлі аппараттық, программалық кеңейту және модификациялау жабдықтарын жасап, әртүрлі өндірушілердің өнімдерінен прграммалық –аппараттық кешендерді құруға жол ашады.

Шынайы жүйелер үшін толық ашықтық қол жетпейтін идеал ретінде қалып отыр.Әдетте, ашық деп аталатын жүйелердің өздерінде бұл анықтамаға ол жүйлердің сыртқы интерфейстерді қолдайтын кейбір бөліктері ғана қатысты. Мысалы, UNIX операциялық жүйесінің туыстарының ашықтығы, барлығынан бұрын, ядро мен қосымшалар арасындағы стандартты программалық интерфейске негізделген.Бұл қосымшаларды Unix-тің бір версиясының ортасынан басқасына жеңіл көшіруге жағдай жасайды. Жартылай ашықтықтың тағы бір мысалы-жеткілікті түрде жабық саналатын Novell NetWare операциялық жүйесінде тәуелсіз өндірушілердің ол жүйее желілік адаптерлердің драйверлерін қосу үшін Open Driver Interface ашық интерфейсінің қолданылуы. Жүйені құру үшін ашық спецификациялар неғұрлым көп қолданылса, жүйе соғұрлым ашық болы түседі.

OSI үлгісі ашықтықтың тек бір аспектілеріне ғана, атап айтқанда, есептеу желісімен байланысқан құрылғылардың ашық әрекеттесуіне қатысты. Бұл жерде ашық жүйе ретінде жіберілетін және қабылданатын хабарламалардың мазмұны мен мәндерінің форматын анықтайтын, стандартты ережелерді қолдану арқылы басқа желілік құрылымдармен әрекеттесуге даяр желілік құрылым түсініледі.

Егер екі желі ашықтық принцптерін сақтай отырып құрылған болса, онда ол төмендегідей артықшылыққа қол жеткізуге мүмкіндік береді:

• 
  Бір стандартты ұстанған әртүрлі өндірушілердің аппараттық және программалық жабдықтарынан желіні құруға;
  
• 
  Желінің жеке компоненттерін жетілген түрлерімен ауыртпалықсыз ауыстырып, желіні аз шығынымен дамытуға;
  
• 
  Бір желіні басқасымен қосуға;
  
• 
  Желіні игеруді және оған қызмет көретуді жеңілдетуге.
  

Ашық жүйелердің әйгілі мысалы халықаралық Internet желісі болып табылады. Бұл желі ашық жүйелерге қойылатын барлық талаптарға сай дамып келеді.Бұл желінің ашық жүйелерге қойылатын барлық талаптарға сай дамып келеді.Бұл желінің стандарттарын құруға әр елдің әртүрлі университтерінен,ғылыми үйымдарынан және есептеу аппаратурасы мен программалық жабдықтауды өндіруші-фирмалардан мыңдағын қолданушылар қатысты.Internet желісінің жұмысын анықтайтын стандарттың For Comment «түсініктеме сұраныс» деген атының өзі қабылданған стандарттардың ашық сипатын көрсетеді.

OSI үлгісі- желінің іс-әрекетінің негізі. Сондықтан да, егер Сіз желілік қосылыстарда OSI үлгісінің әртүрлі деңгейлерінің қалай әрекеттесетінін түсінсеңіз, шынайы желілік қосылыстардың желілік функцияларын желілік функцияларын анықтап біле аламыз.

Желінің атқаратын қызметі деректерді бір компьютерден басқа компьютерге жіберу. Бұл процесс барысында бірнеше жеке мақсаттарды атап өтуге болады:

• 
  Деректерді айырып тану;
  
• 
  Деректерді басқарылатын блоктарға бөлу;
  
• 
  Деректердің орнын анықтап қабылдаушыны көрсету үшін әрбір блокқа ақпаратты қоса білу;
  
• 
  Деректерді синхронизациялау және тексеру үшін ақпараттарды қоса білу;
  
• 
  Деректерді желіге оорналастырып, берілген адрес бойынша жіберу.
  

Бақылау сұрақтары:

1. 
   «Ашық жүйе» түсінігі.
   
2. 
   Функционалдық деңгей түсінігі.
   
3. 
   Физикалық деңгейдің негізгі функциялары
   
4. 
   Каналдық деңгейдің негізгі функциялары
   
5. 
   Тораптық деңгейдің негізгі функциялары
   
6. 
   Транспортық деңгейдің негізгі функциялары
   
7. 
   Сеанстық деңгейдің негізгі функциялары
   
8. 
   Қолданбалы деңгейдің негізгі функциялары.
   

1.К.С. Дүйсебекова, Ш.А. Жомартова «Есептеу желілерінің негіздері»

3. 
   Ханенко В.И. - «Информационные системы» - Л: Машиностроение, 199S.
   

ЛЕКЦИЯ ЖОСПАРЫ

1.«Коммуникациялық протоколдар түсінігі»

2.Коммуникациялық хаттамалардың стандартты стектері. OSI стегі.

Тораптағы берілгендердің біртұтас көрсетліуі үшін бірмүшелі емес құрылысымен және бағдарламалық қамтамасыздандырумен халықаралық жүйесі стандартымен ISO (International Standardization Organization) ашық желісінің OSI (Open System Interconnection) байланысымен қорлар үлгісін құрастырды. Бұл үлгі ережелерді жазады және сеанстық байланыс жүйесімен берілгендер процедурасы әртүрлі тораптық негіздерде жіберіледі. Үлгінің негізгі элементтері қолданбалы процестер және физикалық ортаның қосылу деңгейлері болып табылады. 2.1 суретте қорлар үлгісінің құрылымдары көрсетілген. Үлгінің әр деңгейі OSI негізінде тораптарда берілген беру процесінде анықталған есептерді орындайды. Желілік хаттамалардың құрылымы үшін қорлар үлгісі негізі болып табылады. OSI коммуникациялық функциялардың желілерді жеті деңгейге бөледі және ашық желідегі процестің әр түрлі бөліктерін орындайды.

2.1 сурет –OSI үлгісі

Соңғы қолданушылардың ұсыныстарына тиіспестен, OSI үлгісі тек қана жүйелік негіздердің өзара қатынасын сипаттайды. Жүйелік негіздерге қарай отырып, ұсыныс өзінің жеке өзара қатынастық хаттамаларын дамытады. Егер де ұсыныс OSI үлгісінің жоғарыдағы деңгейіндегі кейбір функцияларын өзіне алатын болса, онда берілгендермен алмасу үшін тікелей жүйелік негіздерге қаралады.

OSI үлгісін екі әр түрлі үлгілерге бөлуге болады:

• 
  Хаттама қорында көлденең үлгілі, бағдарламалардың өзара қатынасы механизмін қамтамасыз ету және әр түрлі машиналардағы процессорлар;
  
• 
  Ұсыну негізінде тік үлгілілі, бір машинадағы көршілес деңгейдегі бір-бірлерін қамтамсыздандыру.
  

Сонымен, компьютер-жіберушідегі ақпараттар барлық деңгейлерден өту керек. Содан кейін ол физикалық ортада компьютер-алушыға дейін беріледі және қайтадан барлық сатыдан өтіп, компьютер-жіберуші арқылы жіберілген деңгейге дейін жетпейінше аралайды.

Тік үлгіде екі бағдарламаға берілгендерді алмастыру үшін жалпы хаттама қажет етеді. Көлденең үлгіде көршілес деңгейлер API (Application Programming Interface) қолданбалы бағдарламасының интерфейстерді қолдану арқылы берілгендермен ауысады.

Торапқа беру кезінен алдын берілгендер пакетте дамиды. Пакет (packet) – бұл ақпараттың бірлігі, торап станцияларының арасындағы берілуі. Берілгендердің пакетін жіберу кезіндегі бағдарламалық қамтамасыздандыру арқылы барлық деңгейлерінен өтеді. Әр деңгейде пакетке берілген деңгейді атқарып отырған ақпаратқа қосылады. Бұл тораптағы берілгендерді жіберілуіне сәтті аяқтауына қажет, 2.3 суретте көрсетілгендей Заг- пакеттің басы, кон – пакеттің соңы.

2.3 сурет – Жетідеңгейлі үлгінің әрбір деңгейінде пакетті қалыптастыру

Нақты функцияларды орындау үшін OSI үлгісінің бөлек деңгейін бағдарлама тобы ретінде қарастырған ыңғайлы. Мысалыға бір деңгей EBCDIC-ға ASCII-ның берілгендердің өңделуін қамтамасыз етуіне жауап береді және осы есептерді шешу үшін керекті бағдарламаларды ұстайды.

Әр деңгей өзінен биік тұрған деңгейдің сервисін қамтамасыз етеді және өзінің кезегінде өзінен төмен тұрған деңгейлік сервистен сұрайды. Төбедегі деңгейлер сервисті бірдей сұрайды: ереже бойынша бұл бір деңгейлердің маршруттарында бір тораптан екінші торапқа қажет етуі.

Қарастырылып отырған үлгі бір тораптағы ашық жүйедегі әр түрлі өңдеушілердің байланысын анықтайды. Сол себепті олар үшін мына координаттық қозғалыстар бойынша орындайды:

• 
  қолданбалы процестердің өзара әрекеттесуі;
  
• 
  берілгендердің формалары;
  
• 
  берілгендердің бірқалпында сақталуы;
  
• 
  тораптық ресурстарымен басқару;
  
• 
  берілгендердің қауіпсіздігі мен ақпараттардың қорғауына;
  
• 
  бағдарлама диагностикасына және техникалық негіздеріне.
  

2.4 сурет - Деңгейлердің қызметіне қысқаша сипаттама

OSI үлгісінің барлық деңгейінің функциялары екі топтың біреуіне қарауы мүмкін: не нақты техникалық тораптың дамуының қармағындағы функцияларына, не ұсынысы бар жұмыстың функцияларына.

Физикалық, каналдық және тораптық үш төмен деңгей торапқа мүдделі болып табылады. Бұл деңгейлердің хаттамалары коммуникациялық құралдарын қолдануы және техникалық тораппен тығыз байланысты. Мысалыға FDDI құрамына өту торап ішіндегі барлық физикалық және каналдық деңгейлердің хаттамаларының ауысуы болып есептеледі.

Сеанстық деңгейдің үш деңгейі ұсынысқа көрсету мен қолданбалы деңгейге негізделген және тораптарды құрастыруда техникалық құралдармен байланысы аз. Бұл деңгейдегі хаттамаларға торап топологияларының ешқандай өзгерісі, құралдарының ауысуы және басқа тораптық технологияға өтуіне әсер етпейді. Сонымен Ethernet-тен жылдамдығы жоғары 100VG-AnyLAN технологиясына өту бағдарламалық негіздерде ешқандай өзгерістерді талап етпейді, қолданбалы функцияларды дамытуда, болашақтағы және сеанстық деңгей.