М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан
жүктеу/скачать 309,14 Kb.
|
Жас ерекш.психологиясы.
- Бұл бет үшін навигация:
- Эгоның біртұтастығы немесе торығу. (65 жастан жоғары...)
| Тəжірибелілік жəне инерттілік (40-65ж) Ересек жаста жоғарыда айтылған конфликтер шешілгеннен кейін, олар басқа адамдарға көңіл бөліп оларға қөмек көрсетеді. Бұл кезеңдегі адамдар осы кезге дейін қолы жетпеген жетістіктерге жетуге ұмтылады.
Эгоның біртұтастығы немесе торығу. (65 жастан жоғары...) Өмірінің соңғы этаптарында адам өткен өмірін ойлап, оны жаңаша түрде бағалайды. Егер адамның өткен өміріне көңілі толмаса , ол адамда эго- біртұтастығы сезімі пайда болады. Ал оған өткен өмірі бостан-бос өткендей көрінсе, ол адам торығып, өмірден түңіледі. 5. Адамның əртүрлі іс-əрекеттеріне зерттеулер жүргізілудің нəтежиесінде бихевиоризм бағыты дүниеге келді. Бихевиоризмнiң бiрiншi зерттеулерi анық iс-əрекеттi анықтау,яғни бақылай алатын жəне объектiні өлшеуге болатын iс-əрекет.Олардың көзқарасы бойынша, бұл психологияны нағыз ғылымға айналдыратын жалғыз жол,олармен ашылған iс-əрекет заңы индивидтiң өмiр жолында қолданылады.Бiз бұл бағытты зерттелген екi ғалымның жұмысынан қарастырамыз. Орыс физиологы И.П.Павлов (1849-1936) өзiнiң ғылыми еңбегінде жануарлардың асқорыту процесiн зерттеумен айналысты,ол бұл еңбегi үшiн 1904ж.Нобель сыйлығымен марапатталды.Оның зерттеулерi барысында тəжiрибиедегi иттер трахеотомға айналды. Өзiнiң тəжiрибиесiнiң жүзеге асуын Павлов бақылай келе,тəжi рибиеге қатысқан иттердiң сiлекейлерiнiң бөлiнуi олардың ауызына бармас бұрын басталады,сонымен қатар Павлов жəне оның көмекшiлерi оларға жай жақындаған кезде сiлекейлерi бөлiндi. Павлов оны психикалық секреция деп атады. Сонымен,классикалық негiзделу кезiнде екi немесе одан көп стимулдар бiрiгедi жəне зерттелушiнiң миында олар бiр-бiрiмен қосыла бастайды.Павловтың зерттеулерi көрсеткендей қоңыраулардың дыбысынан иттерде сiлекей бөлiнулерi рефлекс түрiнде жауап бередi.Бұл дыбыстар сiлекей бөлiнгенше тамақ ретiнде қолданылады.Бұдан кейiн зерттеушiлер режимдi өзгерттi,олар бұл iс- əрекеттiң барысын жазып отырды,олар ассоциацияның қалыптасуын жəне оның қаншалықты берiк екенiн анықтады. Э.Л.Торндайк (1874-1949) танымал педагог, оның еңбегі 1911ж. эффект заңы.Бұл заң бойынша iс-əрекеттен кейiн жағымды нышандар пайда болып жəне де оны қайталауға деген əрекет пайда болады,ал егер жағымсыз əрекеттер немесе қанағаттанбаушылық болса,с-əрекеттiң қайталануынан бас тартады. Үйрену терминi тəжiрибе қорытындысындағы немесе қалыптасқан тəжiрибиедегi iс- əрекеттердiң өзгеруiн бiлдiредi.Бұл анықтама 3 негiзгi элементтерден тұрады: жүзеге асқан өзгерiс, тұрақтылығы жəне ұзақтығымен ерекшеленеді. өзгерiс iс-əрекетiнiң өзiн емес,оның мүмкiн болатын потенциалдарын шыңдайды. 3)үйрену бiрнеше тəжiрибиенi талап етедi. Павлов пен Торндайктың жұмыстарын қабылдамай "үйрену" теориясының ертедегi өкiлдерi,АҚШ.-ғы психологиялық ғылымға еңбектерi сiңген өкілдер,өздерiнiң анықтаған құбылыстарын инструментальды мiнез-құлыққа бағыттады. Бұған мысал; тышқанның лабиринттен тамақ iшу үшін жол табудағы мiнез-құлқы жатады.Бұдан əр тəжiрибиеде тышқанның өз мақсатына жетудегi уақыты өлшенедi. Үйрену теориясының өкiлдерi қатаң бихевиоризмнен басқа жолдарды қарастырды.Олар мынадай түсiнiктердi қолданды:үйрену,мотивация,қозғалмалы күштер т.б. Үйрету зерттеушiлерi үйрету үшiн формулалар ойлап шығарды жəне жайлап-жайлап ортақ үйрету "заңын" анықтады.Солардың бiрi классикалық қисық үйрету,ол адамның əр түрлi мiнез-құлқына арналған.Осылай кейбiр iстерге үйтету мысалы,музыкалық аспапта ойнау,бастапқы этаптардағы тез үйрену шеберлiгiмен суреттеледi,бiрақ жақсару темпi күннен-күнге жайлайды.Бала гитарада ойнауды үйренiп жүр делiк.Алдымен ол иiлгiштiктi қалыптастырады жəне саусақтардың үйренгiштiгiн,бiрақ оған нағыз виртуоз болы керек болса,онда бұл аз емес жылды талап етедi.Қисық үйрету адамдардың көптеген күрделi шеберлiктерiн иллюстрациялауға болады. Ұлы орыс психологы Л.С.Выготский ең əуелі жалпы психология саласында өте шебер маман болды. Ол диалектикалық жəне тарихи материализм негізіндегі психологияның ғылыми жүйесін құрды. Л. С.Выготский бала психологиясымен айналысып көп еңбектер жазды.Ол психикалық дамудың өзіндік заңдылықтарын құрды; бала өмірінің əрбір жылында дамудың өзіндік типі мен режимі бар. Даму –сапалық өзгерістердің тізбегі жəне баланың психикасы ересектердің психикасына қарасғанда өзгеше. Баланың дамуы əркелкі. Баланың ойлау қабілетін зерттеу Выготскиий зерттеулерінің негізі болды.Сонымен қатар балаға қойылатын талаптар оның функционалдық мүмкіндігінің алдында жүру керек, яғни жақынаралық даму зонасы орыс психологы Выготский есімімен байланысты.Оның айтуы бойынша баланың əрбір іс -əрекеттегі тапсырманы орындаудың 2 деңгейін көрсетуге болады: баланың өзбетінше орындай алатыны ересектермен қарым-қатынаста үйренетін іс-əрекеттер, осы екінші деңгейге жақын аралық даму зонасы болып табылады. жүктеу/скачать 309,14 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|